Über die disziplinären Fachgrenzen hinaus war Prof. Dr. Klaus Bartels (19. Februar 1936 – 2. April 2020) vielen Liebhabern der Alten Sprachen bekannt. Mit seinen ‚Wortgeschichten‘ in der Neuen Züricher und der Stuttgarter Zeitung und mit seinen zahlreichen Büchern, in denen er in blendend geschriebenen etymologischen Untersuchungen dem ‚Leben der Wörter‘, dem antiken Erbe in der deutschen Sprache nachging, verstand es Klaus Bartels wie kaum ein anderer, einem interessierten Publikum die Faszination der griechischen und lateinischen Sprache und der antiken Welt zu vermitteln. Dies gilt in besonderer Weise auch für seine Sammlung römischer Inschriften von der Antike bis zur Gegenwart in „Roms sprechenden Steinen“. In diesem Buch konnte allerdings nur ein Bruchteil der Inschriften publiziert werden, die Klaus Bartels über Jahrzehnte bei zahlreichen Streifzügen durch Rom gesammelt hatte. Diese umfangreiche Sammlung vermachte Klaus Bartels der Landesstiftung „Humanismus heute“ mit dem Ziel, diese in einer open access-Datenbank frei zugänglich zu machen. Die Planungen hierzu begannen noch gemeinsam mit Klaus Bartels und wurden nach seinem Tod im April 2020 durch die Stiftung „Humanismus heute“ fortgeführt. 

teaserlanguageyearnumberheadworddetailsbibliographytranslationhistorical_background
Im Vorhof an der Via della Stamperia in einer Zeile umlaufendlat19341aAccademia Nazionale di S. LucaPERVETUSTA ACADEMIA ROMANA A S(ancto) LUCA AMPIATIS E REFECTIS AEDIBUS MEDIA IN URBE SEDEM CONSTITUIT A(nno) D(omini) MCMXXXIV A RENOV(atis) FASC(ibus) XII(B. Harter): Die traditionsreiche Accademia Romana di San Luca hat nach Erweiterung | und Instandsetzung ihrer Räumlichkeiten im Stadtzentrum Quartier| bezogen im Jahre des Herrn 1934, dem 12. seit der Einrichtung des Faschismus.
Im Vestibül hinter dem Vorhoflat19341bAccademia Nazionale di S. LucaVICTORIO EMMANUELE III REGE | BENITO MUSSOLINI ITALORUM DUCE | AUCTORE PROVIDENTISSIMO | INSIGNIS ACADEMIA ROMANA SANCTI LUCAE | AEDES GENTIS CARPEGNA || A FRANCISCO BORROMINO EXSTRUCTAS | RENOVANDAS CURAVIT | UT NOVAM APTIOREMQUE SIBI | SEDEM CONSTITUERET | FRANCISCO BONCOMPAGNI LUDOVISI V C PRAEF(ecto) URBI || DE RE PRAECLARE MERITO | XI KAL(endas) MAIAS A(nno) D(omini) MCMXXXIV A RENOV(atis) FASC(ibus) XII | GUSTAVO GIOVANNONI V(iro) C(larissimo) ACADEMIAE PRAESIDE(B. Harter): Unter Viktor Emmanuels III. Regentschaft, | unter Benito Mussolini als Duce Italiens, | auf allwissende Vorsehung hin | ließ die vortreffliche Accademia Romana di San Luca | den Palazzo des Geschlechtes der Carpegna, | von Francesco Borromini errichtet, renovieren, | um ihn sich zum neuen und angemesseneren| Sitze zu bestimmen. | Zur Zeit der Stadtpräfektur Francesco Boncompagni Ludovisis, | des um die Sache hochverdienten, am 11. Tage vor den Kalenden des Mai (= 21. April) im Jahre
An der Balustradelat18512aAcqua FelicePIUS IIII | PONTIFEX | MAXIMUS(B. Harter): Papst | Pius IIII
Auf der Basis der Löwenstatuenlat18512bAcqua FeliceAN(no) U(rbis) C(onditae) MMDCIIII | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | EXEMPLARIA LEONUM | QUI E FRONTE DUCTUS AQUAE FELICIS | IN MUSEUM AEGYPT(ium) VATIC(anum) || INLATI SUNT | FECIT COLLOCAVIT | (Namen von Magistraten)(B. Harter): Im Jahre 2604 seit der Gründung der Stadt (= 1851) | haben der Senat und das Römische Volk | Nachbildungen der Löwen, | die von der Fassade des Aquaeductus Felix | in die Ägyptische Sammlung des Vatikanischen Museums überführt wurden, | anfertigen (und) aufrichten lassen.
Auf Attika und Architravlat2.1Acqua FeliceSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) PICENUS | AQUAM EX AGRO COLUMNAE | VIA PRAENEST(ina) SINISTRORSUM | MULTAR(um) COLLECTIONE VENARUM | DUCTU SINUOSO A RECEPTACULO || MIL(ia) XX A CAPITE XII ADDUXIT | FELICEMQ(ue) DE NOMINE ANTE PONT(ificarum) DIXIT | COEPIT PONT(ificatus) AN(no) I ANSOLVIT III MDLXXXVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.160; Forcella (1879), vol. XIII, S. 106, Nr. 149Papst Sixtus V.: 1585-1590
An der Front des Hauses Via Garibaldi Nr. 35, Vorplatzlat19033Acqua Paola auf dem GianicoloS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | AREAM | NOVO OPERE | PERFECIT EXORNAVIT | ANNO AB U(rbe) C(ondita) MMDCLVI(B. Harter): Der Senat und das Römische Volk | haben den Platz | in neuem Stile fertiggestellt (und) verschönert | im Jahre 2656 seit der Gründung der Stadt (= 1903).
Auf der Attika und Architravlat16123.01Acqua Paola auf dem GianicoloPAULUS QUINTUS PONTIFEX MAXIMUS | AQUAM IN AGRO BRACCIANENSI | SALUBERRIMIS E FONTIBUS COLLECTAM | VETERIBUS AQUAE ALSIETINAE DUCTIBUS RESTITUTIS | NOVISQUE ADDITIS || XXXV AB MILLIARIO DUXIT | ANNO DOMINI MDCXII PONTIFICATUS SUI SEPTIMOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.251; orcella (1879), vol. XIII, S. 107, Nr. 153Papst Paul V.: 1605-1621
In der Mittelnischelat16903.02Acqua Paola auf dem GianicoloALEXANDER VIII OTTHOBONUS VENUTUS P(ontifex) M(aximus) | PAULI V PROVIDENTISSIMI PONT(ificis) BENEFICIUM TUTATUS | REPURGATO SPECU NOVISQUE FONTIBUS INDUCTIS | RIVOS SUIS QUEMQUE LABRIS OLIM ANGUSTE CONTENTOS | UNICO EODEM PERAMPLO LACU EXCITATO RECEPIT || AREAM ADVERSUS LABEM MONTIS SUBSTRUXIT | ET LAPIDEO MARGINE TERMINAVIT ORNAVITQUE | ANNO SALUTIS MDCLXXXX PONTIFICATUS SUI SECUNDOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.252; Forcella (1879), vol. XIII, S. 111, Nr. 166Papst Alexander VIII.: 1689-1691
Auf der Attikalat16133.11Acqua Paola an der Piazza TrilussaPAULUS PONT(ifex) MAX(imus) | AQUAM MUNIFICENTIA SUA | IN SUMMUM IANICULUM PERDUCTAM | CITRA TIBERIM TPTIUS URBIS USUI | DEDUCENDAM CURAVIT || ANNO DOMINI MDCXIII | PONTIFICATUS OCTAVOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.244; Forcella (1879), vol. XIII, S. 108, Nr. 156Papst Paul V. : 1605-1621
In der Nischelat18983.12Acqua Paola an der Piazza TrilussaNYMPAEUM AQUAE PAULLAE | E CAPITE VIAE IULIAE | ADVERSAE FLUMINIS RIPAE LAXANDAE CAUSSA | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | HUC TRANSPONI || NOVISQUE OPERIBUS INSTAURARI | CURAVIT | A(nno) MDCCCXCVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.245
Unter der Kuppellat?4S. Agnese in AgoneINGRESSA AGNES TURPITUDINIS LOCUM ANGELUM DOMINI PRAEPARATUM INVENIT(B. Harter): Als Agnes den Ort ihrer Schmach betreten hatte, fand sie den Engel des Herrn bereitet.
Am Fuß des Treppenabgangs zur Kirchelat4.1S. Agnese fuori le MuraFAMA REFERT SANCTOS DUDUM RETULISSE PARENTES | AGNEN CUM LUGUBRES CANTUS TUBA CONCREPUISSET | NUTRICIS GREMIUM SUBITO LIQUISSE PUELLAM | SPONTE TRUCIS CALCASSE MINAS RABIEMQ(ue) TYRANNI | URERE CUM FLAMMIS VOLUISSET NOBILE CORPUS || VIRIB(us) INMENSUM PARVIS SUPERASSE TIMOREM | NUDAQUE PROFUSUM CRINEM PER MEMBRA DEDISSE | NE DOMINI TEMPLUM FACIES PERITURA VIDERET | O VENERANDA MIHI SANCTUM DECUS ALMA PUDORIS | UT DAMASI PRECIB(us) FAVEAS PRECOR INCLYTA MARTYRVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.164/165
Unter dem Apsismosaiklat18565aS. Agnese fuori le MuraAUREA CONCISIS SURGIT PICTURA METALLIS | ET COMPLEXA SIMUL CLAUDITUR IPSA DIES | FONTIBUS E NIEIS CREDAS AURORA SUBIRE | CORREPTAS NUBES RURIBUS ARVA RIGANS | VEL QUALEM INTER SIDERA LUCEM PROFERET IRIM || PURPUREUSQUE PAVO IPSE COLORE NITENS | QUI POTUIT NOCTIS VEL LUCIS REDDERE FINEM | MARTURUM E BUSTIS HINC REPPULIT ILLE CHAOS | EUR SUM VERSA NUTU QUOD CUNCTIS CERNITUR UNO | PRAESUL HONORIUS HAEC VOTA DICATA DEDIT || VESTIBUS ET FACTIS SIGNANTUR ILLIUS ORA | AECET ET ASPECTU LUCIDA CORDA GERENS
Am Apsisbogenlat18565bS. Agnese fuori le MuraO VIRGO FELIX O NOVA GLORIA CAELESTIS ARCIS NOBILIS INCOLA | REST(auratum) ET ORN(atum) AN(no) DO(mini) MDCCCLVI(B. Harter): Selige Jungfrau, grünende Glorie, Du der Himmelsburg edle Bewohnerin | erneuert und ausgeschmückt im Jahre des Herrn 1856
An der Decke, links und rechtslat16066aS. Agnese fuori le MuraCARD(inalis) SFONDRATUS | CONSTRUXIT | ANNO DOMINI | MCCCCCCVI(B. Harter): Kardinal Sfondarti | hat (es) erbaut | im Jahre des Herrn | 1606.
An der Decke, vorn und hintenlat18556bS. Agnese fuori le MuraPIUS IX P(ontifex) M(aximus) | REST(auravit) ORN(avit) | ANNO DOM(ini) | MDCCCLV(B. Harter): Papst Pius IX. | hat (es) erneuert und ausgeschmückt | im Jahre des Herrn | 1855.
In der Kapelle links des Chors, am Grabmal der heiligen Monika, auf dem Sarkophag unter dem Altarlat?7aS. AgostinoHIC IAC(et) CORPUS S(anctae) M(atris?) MONICAE | S(ancta) MONICA ORA PRO NOBIS(B. Harter): Hier ruht der Leichnam der heiligen Mutter (?) Monica. | Heilige Monica, bitte für uns!
In der Kapelle links des Chors, am Grabmal der heiligen Monika, auf dem Sarkophag an der linken Wandlat15667bS. AgostinoIC (Iesus?) XC (Christos?) | SEPULCHRUM UBI B(eatae) MONICAE CORPUS | APUD OSTIA TIBERINA ANNIS MXL | IACUIT OB IN EO EDITA IN EIUS | TRANSLATIONE MIRACULA EX || OBSCURO LOCO IN ILLUSTRIOREM | TRANSPONENDUM FILII PIENTISS(imi) | CURARUNT ANNO SALUTIS | MDLXVI(B. Harter): Jesus (?) Christus (?) | Den Sarkophag, worin der Leichnam der seligen Monica | zu Ostia Tiberina seit 1040 Jahren | gelegen, haben ob der an ihm bei seiner | Überführung geschehenen Wunder von || dem unscheinbaren Orte an einen vornehmeren | verlegen lassen die Kinder in pflichtschuldigster Frömmigkeit || im Jahre des Heils 1566.
In der Kapelle links des Chors, am Grabmal der heiligen Monika, unter dem Sarkophag an der linken Wandlat17607cS. AgostinoCORPUS S(anctae) MONICAE | IN DIE DOMINICO PALMARUM AN(no) AER(ae) CHRIST(ianae) MCCCCXXX EX OSTIIS TIBERINIS ROMAM ADVECTUM PRIMUM IN ECCLESIA | S(ancti). TRYPHONIS DEPOSITUM EST OB ILLUSTRIA MIRACULA IN EIUS ASPORTATIONE PATRATA SOLEMNES DEO GRATIAS AGENTE | CONCIONE AD POPULUM HABITA MARTINO V PONT(ifice) MAX(imo) DEINDE IN AEDE(m) S(ancti) AUGUSTINI TANTAE MATRIS FILII TRANSLATUM EST | CALLISTO III PONTIFICE ET IN LIGNEA ARCA IN IPSO QUO REPERTUM FUERAT MARMOREO LOCULO REPOSITA CONLOCATUM || AD ARAM A MAFFEIO VEGIO CONSTRUCTAM AN(no) S(alutis) MCCCCLV IV NON(as) MAIAS TERTIUM IN EADEM LIGNEA ARCA E VETERI | SARCOPHAGO EDUCTA PARIETI MEDIO IN ELATIORI ALTARIS LOCO INCLUSUM EST TUMULO PLASTICI OPERIS SUPERINSTRUCTO AN(no) SAL(utis) MDLXVI POSTREMO AB EM(inentissim) O S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALI URBIS VICARIO ANTONIO MARIA ERBA ODESCALCHO RECOGNITUM | ET IN NOVA AC NOBILIORI ARCA RECONDITUM CONSIGNATUMQUE SUB ARA RECENS AEDIFICATA DEPOSITUM EST PONTIFICATUS | CLEM(entis) XIII AN(no) III REPARATAE SALUTIS AN(no) MDCCLX KAL(endis) SEXTILIBUS(B. Harter): Der Leichnam der heiligen Monica, | am Palmsonntage des Jahres christlicher Zeit(rechnung) 1430 aus Ostia an der Tibermündung nach Rom verbracht, ward zunächst in die Kirche | des heiligen Tryphon (= San Tryphone) überführt ob der allgemein bekannten Wundertätigkeit, die sich während seiner Überführung offenbarte, in feierlichem Dankgottesdienst | und einer Predigt vor dem Volke unter Papst Martin V. Hiernach wurde er in die Kirche des Hl. Augustinus (Sant’ Agostino in Campo Marzio)
Links des Chors, Grabinschrift für Kardinal Angelo Mailat18548S. AnastasiaQUI DOCTIS VIGILANS STUDIIS MEA TEMPORA TRIVI | BERGOMATUM SOBOLES (!) ANGELUS HIC IACEO | PURPUREUM MIHI SYRMA DEDIT RUBRUMQUE GALERUM | ROMA SED EMPYREUM DAS BONE CHRISTE POLUM | TE SPECTANS LONGOS POTUI TOLERARE LABORES || NUNC MIHI SIT TECUM DULCIS ET ALTA QUIES | VIVENS FECIT | ANGELO MAIO DOMO SCHILPARIO PRESB(ytero) CARD(inali) TITULO ANASTASIA S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) BIBLIOTHECARIO | DIEM SUUM FUNCTO V ID(us) SEPTEMBR(is) ANN(o) MDCCCLIV AETAT(is) SUAE LXXII MENS(e) VI | LUDOVICUS ALTERIUS CARD(inalis) ET DOMINICUS MOSTACCIUS || AB INTIMO HONOR(?) SACELLO PII IX PONT(ificis) MAX(imi) | CURATORES TESTAMENTI MONUMENTUM PERFICI IUSSERUNTVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 52, Nr. 114(B. Harter): Der ich der Wissenschaft sonder Ermatten geweihet die Zeiten | Liegʼ ich, Bergamos Spross, Angelo (Mai) allhier. | Purpurne Schleppe verlieh und rotgefärbtes Birettum | Rom mir, den Himmel indes | schenkest Du gnädiglich, Christ. | Dich beschauend vermocht ich langdauernde Mühen zu dulden. | Jetzo gewähr mir bei dir tiefe, erquickende Ruhʼ! | Bei seinen Lebzeiten hat er (die Inschrift) verfertigt. | Angelo Mai aus Schilpario, dem Kardinalspriester | (der Titularkirche) Santʼ Anastasia, Bibliothecarius der Heiligen Römischen Kirche, | der sein Leben vollendet hat am 5. Tage vor den Iden des September (= 9. Sept.) 1854, || in seines Alters 72. Jahre und 6. Monat, | haben Kardinal Lodovico Altieri und Domenico Mostacci, geheimer Ehrenkaplan Papst Piusʼ IX., | als Testamentsverweser das Denkmal errichten lassen.
An der Eingangswand, Octavius Bubalus de Cancellariislat16129S. Andrea delle FratteOCTAVIUS BUBALUS | DE CANCELLARIIS | FIGHINI MARCHIO | TEMPLUM HOC | SANCTIS ANDREAE APOSTOLO || ET FRANCISCO DE PAULA | SUAE FAMILIAE PATRONIS | EXAEDIFICAVIT ORNAVIT ADDIXIT | ANNO DOMINI MDCXIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 220, Nr. 558(B. Harter): Ottavio del Bufalo | dei Cancellieri, | Marchese zu Fighine, | hat dies Gotteshaus | den Heiligen Andreas, dem Apostel, || und Franz von Paola, | seines Hauses Schutzpatronen, | erbauet, geschmückt, geweiht | im Jahre des Herrn 1612.
An der Front, Kardinal Ercole Consalvilat182610S. Andrea delle FratteTEMPLI FACIES | QUAM HERCULES CONSALVI S(anctae) E(cclesiae) R(omanae) CARD(inalis) | AERE SUO PERFICI ET ORNARI | TESTAMENTO IUSSIT | ABSOLUTA EST ANNO MDCCCXXVIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 238, Nr. 607(B. Harter): Des Gotteshauses Fassade | welche Ercole Consalvi, der Heiligen Römischen Kirche Kardinal, | aus seinem Privatvermögen zu vollenden und auszugestalten | testamentarisch verfügte, | ward vollendet im Jahre 1826.
Im Schiff links, Grabinschrift für Antonio Zucchilat179511aS. Andrea delle FratteXP (Christusmonogram) | ANTONIUS PETRUS FRANC(isci) F(ilius) | ZUCCHIUS VENETUS | PIETATE IN DEUM AMORE IN PAUPERES | PICTURAE LAUDE CONCELEBRATUS || H(ic) S(epultus) E(st) | VIX(it) A(nnos) LXVIIII M(enses) VII D(ies) XXVI OB(iit) VII K(alendas) IAN(uarii) | A(nno) AB ORBE SERVATO CIƆ IƆ CCXCV | ANGELICA KAUFFMAN (!) | LACRYMIS ET TRISTITIAE DAMNATA || MARITO DULCISSIMO ET BENIGNISSIMO | CONTRA VOTUM POSUITVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 235, Nr. 596(B. Harter): XR (Christus) |Antonio Pietro Zucchi | – des Francecso Sohn – aus Venedig | | für seine Gottesfurcht, seine Liebe zu den Armen | (und) sein malerisches Talent allenthalben gerühmt || liegt hierselbst begraben. | Er hat gelebt 69 Jahre, 7 Monate, 26 Tage, ist verschieden am 7. Tage vor den Kalenden des Januar (= 26. Dezember) | im Jahre seit der Errettung der Welt 1795. | Angelika Kaufman (!) | zu Tränen und Trübsal verdammt, || hat ihrem Gatten, dem liebreichsten und gütigsten, | se
Im Schiff links, Grabinschrift für Angelika Kauffmann (unter der Grabinschrift für Antonio Zucchi)lat180711bS. Andrea delle FratteΑ Ω | H(ic) S(epultus) E(st) | ANGELICA IOANNIS IOSEPHI F(ilia) KAUFFMANN | DOMO SCHWARZENBERGIO | CUI SUMMA PICTURAE LAUS CENOTAPHIUM IN AEDE || PANTHEI PROMERUIT SED IPSA SE IN HOC MONIMENTUM | QUOD ANTONIO ZUCCHIO POSUERAT INFERRI IUSSIT UT | CUM VIRO CONCORDISSIMO POST FUNUS ETIAM HABITARET | ANNOS NATA LXVI DIES VI OBIIT ROMAE NON(is) NOV(embris) MCI CCCVII (!) | AVE MULIER OPTIMA ET VALE IN PACEVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 235, Nr. 598(B. Harter): A Ω | Hier liegt begraben Angelika Kauffmann, des Johann Joseph Tochter, | aus Schwarzenberg, | der größter Ruhm in der Malerei das Anrecht auf ein Ehrengrab im Pantheon-Tempel || erworben, die selbst indes in diesem Grabmale, | das sie für Antonio Zucchi hatte errichten lassen, bestattet zu werden verfügte, | um mit ihrem Gemahle in herzinnigster Eintracht auch nach dem Begräbnisse noch gemeinsame Wohnstatt zu haben. | Im Alter von 66 Jahren und 6 Tagen ist sie entschlafen zu Rom a
Im Innern auf dem Architrav umlaufendlat?12aS. Andrea della ValleB(eatus) ANDREAS RESPONDIT AEGEAE PROCONSULI PRIMUS HOMO PER LIGNI PRAEVARICATIONEM MORTEM INDUXIT ET NECESSARIUM ERAT GENERI HUMANO UT PER LIGNI PASSIONEM MORS PELLERETUR ET QUONIAM DE IMMACULATA TERRA FACTUS FUERAT HOMO PRIMUS NECESSARIUM FUIT UT DE IMMAC(ulata) VIRGINE NASCERETUR PERFECTUS HOMO FILIUS DEI QUI VITAM AETERNAM QUAM PERDIDERANT HOMINES REPARARET(B. Harter): Der Heilige Andreas entgegnete dem Statthalter Aegeas: Der erste Mensch hat durch seine sündhafte Treuverletzung am Holze (des Baumes) den Tod (in die Welt) gebracht und so musste für das Menschengeschlecht unabdingbar (wiederum) der Tod durch das Leiden am Holze (des Kreuzes) gebannt werden; und weil ja aus unbefleckter Erde der erste Mensch gemacht war, so musste aus der unbefleckten Jungfrau geboren werden der vollkommene Mensch – der Gottessohn, um das ewige Leben, darum der Men
Im Innern unter der Kuppellat?12bS. Andrea della ValleANDREAS CHRISTI FAMULUS DIGNUS DEI APOSTOLUS GERMANUS PETRI ET IN PASSIONE SOCIUS(B. Harter): Andreas, Christi Diener, gotteswürdiger Apostel | Bruder des Petrus und in der Passion Gefährte.
An der Front, Papst Alexander VII.lat166513S. Andrea della ValleALEXANDER SEPT(imus) P(ontifex) M(aximus) S(ancto) ANDREAE APOSTOLO AN(no) SALUTIS MDCLXV(B. Harter): Papst Alexander der Siebente dem heiligen Apostel Andreas im Jahre des Heils 1665
Am Bienenbrunnen neben der Kirchelat13.1S. Anna dei PalafrenieriQUID MIRARIS APEM QUAE MEL DE FLORIBUS HAURIT | SI TIBI MELLITAM GUTTURE FUNDIT AQUAMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.291
Im Chor rechts unten, auf dem Sarkophag oben, Grabinschrift für Giraudus Ansedunuslat150514aSS. ApostoliFLAGRAT INEXTINCTUM C(a)ELO | PREMIT OSSA SEPULCHRUMVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 232, Nr. 683(B. Harter): Es brennt, was unvergänglich ist, verlangend nach dem Himmel. | Es birgt die Gruft nur das Gebein.
Im Chor rechts unten, auf dem Sarkophag unten Grabinschrift für Giraudus Ansedunuslat150514bSS. ApostoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | GIRAUDO ANSEDUNO EQUITI GALLO CAPRERIAR(um) | DOMINO OMNIBUS INGENII VIRTUTISQ(ue) DOTIBUS ORNATO | PACIS BELLIQ(ue) ARTIBUS INSTRUCTO CAROLO VIII ET | LUDOVICO XII FRANCOR(um) REGIBUS FAMILIAE PRAEFECTO || SOLLERTISSIMO IULII II PONT(ificis) MAX(imi) QUOD SORORIS | EIUS FILIAM DUXISSET NECESSARIO ADPRIME CARO | VIX(it) AN(nos) XLI M(enses) X D(ies) IIII | ROSTAGNUS ARCHIEP(iscopus) EBREDUNEN(sis) FRANCOR(um) REGIS | AD PONT(ificem) ORATOR FRATRI OPTIMO MOERENS POS(uit) || MDVVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 232, Nr. 683(B. Harter): Gott dem Besten, dem Größten! | Für Giraud d’Ancézune, Chevalier de Cabrières, | Seigneur, mit allen Geistes- und Tugendgaben geziert, | in Kriegs- wie Friedensangelegenheiten versierten Politiker,| diplomatisch-weltläufigsten Hauspräfekten Karls VIII. und Ludwigs XII. von Frankreich, || (sowie) Papst Julius’ II. durch dessen Nichte Heimführung hochwerten Anverwandten. | Er hat gelebt 41 Jahre, 10 Monate, 4 Tage. | Rostain, Erzbischof von Embrun, des Königs von Frankreich | am päpst
Im Chor, Grabinschrift für Kardinal Pietro Riariolat147415SS. Apostoli
PETRO SAONENSI E GENTE REARIA NOBILI AC VETU- | STA EX ORDINE MINORUM CAR(dinali) S(ancti) SIXTI PATRIARCHAE | CONSTANTINOPOLITANO ARCHIEPISCOPO FLOREN(tino) | PERUSII UMBRIAE QUE LEGATO | SIXTUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) NEPOTI BENE MERENTI || POSUIT | VIX(it) ANN(os) XXVIII MEN(ses) VIII D(ies) VI GRATIA LIBERALITATE AC ANIMI | MAGNITUDINE INSIGNIS TOTIUS ITALIAE LEGATIONE FUNCTUS | MORITUR MAGNO DE SE IN TAM FLORIDA AETATE DESIDERIO RELICTO | QUIPPE QUI MAIORA MENTE CONCOEPERAT ET POLLICEBATUR || UT AEDES MIRO SUMPTU APUD APOSTOLOS INCOHATAE OSTENDUNT | MCCCCLXXIIII
Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 227, Nr. 659(B. Harter): Pietro Riario aus Savona, Angehörigem des altehrwürdigen Minoritenordens, Kardinal (der Titelkirche) des heiligen Sixtus, Patriarchen | von Konstantinopel, Erzbischof von Florenz, | Legaten zu Perugia beziehungsweise Umbrien. | Papst Sixtus IIII. hat (dies) seinem verdienstreichen Neffen || errichtet. | Er hat gelebt 28 Jahre, 8 Monate, 6 Tage. Er, an Huld, an Großherzigkeit und Geistesgröße | erlaucht, mit der Legatur über ganz Italien betraut, | geht von hinnen und hinterlässet im Blumenflor seines Alters eine sehnsüchtig-schmerzvoll empfundene Lücke, | – er, der doch Größeres im Sinne hatte und verhieß, || wofür der mit wunderbarer Pracht begonnene Palazzo bei den (12) Aposteln (an der Piazza dei Santi Apostoli) Zeugnis ablegt. | 1474Kardinal Pietro Riario wurde im April 1445 in Savona geboren und starb im Januar 1474 in Rom. Er war Franziskaner mit konventualer Ausrichtung und ein Kardinal der Römischen Kirche.
Im Chor, Grabinschrift für Kardinal Raffaele Riariolatum 152116SS. ApostoliRAPHAELI RIARIO CARDINALI | EPISCOPO OSTIENSI | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMERARIOVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 534, Nr. 1606(B. Harter): Kardinal Raffaele Riario, | dem Bischof von Ostia, | der Heiligen Römischen Kirche Kämmerer (Camerlengo).
An der Eingangswand, Papst Clemens XI.lat170217aSS. ApostoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | BASILICAM HANC A CONSTANTINO MAGNO | IN HONOREM SS (Sanctorum) XII APOSTOLORUM CONSTRUCTAM | BARBARORUM INDE AC TEMPORUM INIURIA | SQUALENTEM || A SUMMIS PONTIFICIBUS ET PRAECIPUE A IULIO II | REPARATAM | ET A CARD(inali) F LAUREN BRANCATI DE LAURAEA ORNATAM | FATISCENTEM RURSUS AC RUINOSAM | MINORUM CONVENTUALIUM D FRANCISCI FAMILIA || CLEMENTIS XI PONT(ificis) MAX(imi) AUSPICIIS | QUI PRIMUM LAPIDEM SACRO RITU OPERI ADMOVIT | IN ELEGANTIOREM AMPLIOREMQUE FORMAM | A FUNDAMENTIS | RESTITUIT || ANNO SALUTIS | MDCCIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 272, Nr. 834(B. Harter): Gott, dem Besten, dem Größten! | Diese Basilika, von Konstantin dem Großem | zu Ehren der Heiligen 12 Apostel erbaut, | hernach durch Barbarenentehrung und Unbill der Zeitläufte | entstellt, || von Päpsten, sonderlich durch Julius II. | wieder instandgesetzt und von Kardinal F(rancesco) Lorenzo Brancati da Lauria geschmückt, | hat, abermals baufällig geworden und vom Einsturze bedroht, | die Ordensgemeinschaft der Franziskaner-Konventualen || unter Papst Clemens’ XI. Ägide, | der na
An der Eingangswand, über dem mittleren Einganglat?17bSS. ApostoliHABENS FUNDAMENTA XII | ET IN IPSIS NOMINA XII APOSTOLORUMVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 272, Nr. 834(B. Harter): 12 Grundsteine habend | und auf ihnen die Namen der 12 Apostel.
Im Kreuzgang, rechts neben dem Durchgang zur Kirche, Grabinschrift für Papst Clemens XIV. (oben)lat180218aSS. ApostoliΑ (das Christusmonogramm) Ω | HEIC SITUM EST IN PACE | CORPUS | CLEMENTIS XIV | PONTIFICIS MAXIMI || ORDINIS FRATR(um) MINOR(um) CONVENTUAL(ium) | VENIA PII VII | PARENTIS OPTIMI INDULGENTISSIMI | E LOCO SEPULTURAE PONTIFICIAE | AD VATICANUM || UBI QUIEVERAT | ANN(is) XXVI MENSIB(us) IV DIEB(us) XXVII | IN HANC BASILICAM SS (Sanctorum) XII APOSTOLOR(um) | XII KAL(endas) FEBR(uarii) MDCCCII TRANSLATUM | BONAVENTURA BARTOLO || INTERAMNA TE | EIUSDEM ORDINIS | GENERALI MINISTRO XCIII | VIXIT ANN(is) LXVIII MENSIB(us) X DIEB(us) XXII | CREATUS XIV KAL(endas) IUN(ii) MDCCLXIX || IN PONTIFICATU | ANNOS V MENSES IV DIES III | OMNIUM VIRTUTUM GENERE ENITUITVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 297, Nr. 916(B. Harter): A (das Christus-Monogramm) Ω | Allhier ist zu friedlicher Ruhe gebettet | der Leichnam | Papst | Clemens’ XIV., || (Angehörigen) des Ordens der Minoriten-Konventualen. | Auf huldreichen Erlass Pius’ VII., | des besten und gnädigsten (Heiligen) Vaters, | aus der päpstlichen Begräbnisstätte | unfern des Vatikan, || da er geruhet hatte | 26 Jahre, 4 Monate, 27 Tage, | in diese Basilika der Heiligen 12 Apostel | am 12. Tage vor den Kalenden des Februrar (= 21. Februar) 1802 überführt |
Im Kreuzgang, rechts neben dem Durchgang zur Kirche, Grabinschrift für Papst Clemens XIV., (unten)lat186318bSS. ApostoliPRINCIPI PIENTISSIMO | MNEMOSYNON DIUTURNI AMORIS | ANNO MDCCCLXIII D(atum)Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 297, Nr. 916(B. Harter): Dem Fürsten der Frömmigkeit | als Erinnerungsmal fortdauernder Liebe | im Jahre 1863 dargebracht.
Im Kreuzgang an der Wand linkslat / grc146618.1SS. ApostoliBESSARIO EPISCOPUS THUSCULANUS | SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALIS | PATIARCHA CONSTANTINOPOLITANUS | NOBILI GRAECIA ORTUS ORIUNDUSQUE | SIBI VIVENS POSUIT || ANNO SALUTIS MCCCCLXVI | ΤΟΥΤ ΕΤΙ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ | ΖΩΝ ΑΝΥΣΑ | ΣΩΜΑΤΙ | ΣΗΜΑ || ΠΝΕΥΜΑ ΔΕ ΦΕΥΞΕΙΤΑΙ | ΠΡΟΣ ΘΕΟΝ ΑΘΑΝΑΤΟΝVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.36; Forcella (1873), vol. II, S. 226, Nr. 636
Im Kreuzgang an der Wand rechtslat18.2SS. ApostoliMICHAEL ANGELUS | BONARROTIUS | SCULPTOR PICTOR ARCHITECTUS | MAXIMA ARTIFICUM FREQUENTIA | IN HAC BASILICA SS (Sanctorum) XII APOST(olorum) F(ratrum) M(inorum) C(onventualium) || XI KAL(endis) MART(ias) A(nni) MDLXIV ELATUS EST | CLAM INDE FLORENTIAM TRANSLATUS | ET IN TEMPLO S(anctae) CRUCIS EORUMD(em) F(ratrum) | TANTO NOMINI || NULLUM PAR ELOGIUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.37; Forcella (1873), vol II, S. 244, Nr. 734
In der Krypta, in der Nische links des Apostelgrabs, Grabinschrift für Kardinal Alessandro Riario, auf dem Sarkophag links an der Wandlat?19SS. ApostoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ALEXANDER RIARIUS | VIVENS SUUM HOC DE- | POSITUM FIERI | CURAVIT ANNO || (a)ETATIS SU(a)E XXXVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 534, Nr. 1608(B. Harter): Gott, dem Besten, dem Größten! | Alessandro Riario | ließ bei seinen Lebzeiten dies als seine | Grablege schaffen in | seines Alters 30. Jahre.
Über dem Treppenabgang zu den Apostelgräbern in der Krypta, auf dem Bogen über der Treppelat187920aSS. ApostoliCORPORA SANCTORUM IN PACE SEPULTA SUNT ET VIVENT NOMINA EORUM IN AETERNUM(B. Harter): Die Gebeine der Heiligen sind in Frieden bestattet und es leben fort ihre Namen auf ewig.
Über dem Treppenabgang zu den Apostelgräbern in der Krypta, auf der Schrifttafel unter dem Bogenlat187920bSS. ApostoliCORPORA SS (Sanctorum) APOSTOLORUM PHILIPPI ET JACOBI MINORIS | SUB ALTARI MAXIMO HUIUS BASILICAE ANTIQUITUS CONDITA | XVII KALEN(das) FEBR(uarii) A(nno) MDCCCLXXIII FELICITER REPERTA | KALENDIS MAII AN(no) MDCCCLXXIX IN HAC CRYPTA RECONDITA(B. Harter): Die Reliquien der heiligen Apostel Philippus und Jakobus des Jüngeren, | unter dem Hochaltare dieser Basilika seit alters verwahrt, | am 17. Tage vor den Kalenden des Februar (= 16. Januar) im Jahre 1873 mit glücklichem Erfolge gefunden, | an den Kalenden des Mai (= 1. Mai) im Jahre 1879 in diese Krypta überführt.
Über dem Treppenabgang zu den Apostelgräbern in der Krypta, auf dem Sarkophag der Apostellat187920cSS. ApostoliHIC CONDITA SUNT CORPORA SS (Sanctorum) APOSTOLOR(um) PHILIPPI ET IACOBI MIN(oris)(B. Harter): Hier sind verwahrt die Reliquien der Heiligen Apostel Philipp und Jakobus des Jüngeren.
In der Krypta, in der Nische links des Apostelgrabs, Grabinschrift für Raffaele della Rovere, auf dem Sarkophag rechts an der Wand, obenlat147721aSS. ApostoliRAPHAELI DE RUVERE SIXTI IIII PONT(ificis) MAX(imi) GERMANO | IUL(ius) CARD(inalis) S(ancti) PETRI AD VINCULA S(anctae) RO(manae) E(cclesiae) MAIOR P(o)ENITENT(iarius) | PARENTI PIENTISSIMO POSUIT ANNO SALUTIS CHRISTIANAE | MCCCCLXXVII PRIDIE KALEN(das) MAIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 227, Nr. 660.(B. Harter): Raffaele della Rovere, dem leiblichen Bruder Papst Sixtus’ IV. | Julius, Kardinal (der Titelkirche) zu St. Pietro in Vincoli, der Heiligen Römischen Kirche Großpönitentiär, | hat seinem gottesfürchtigsten Vater (dies) errichtet im Jahre des durch Christus gewirkten Heiles | 1477, am Vortage der Kalenden des Mai (= 30. April).
In der Krypta, in der Nische links des Apostelgrabs, Grabinschrift für Raffaele della Rovere, auf dem Sarkophag rechts an der Wand, untenlat147721bSS. ApostoliMONUMENTO | RAPHAELIS ROVERAE SAONEN(sis) MORT(ui) | THEODORAE Q(ue) CONSORTIS VIVENT(is) | IUL(ius) CARDINALIS | PARENTIBUS DULCISS(imis) || P(osuit)Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 227, Nr. 661(B. Harter): Als Grabmal | für den hingeschiedenen Rafaello della Rovere aus Savona | sowie Theodora, seine noch lebende Gemahlin, | hat Kardinal Julius | seinen teuersten Eltern | (dies) errichtet.
Im Mittelschiff am zweiten Pfeiler links, Grabinschrift für Kardinal Bessarionlat168222SS. ApostoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | BESSARIONI TRAPEZUNTIO HUIUS BASILICAE S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESB(ytero) CARD(inali) EP(iscop)O TUSCULANO | QUI EX ORD(ine) S(ancti) BASILII AD ARCHIEP(iscop)ATUM NICAENUM PRIMO DEIN AD PATRIARCHATU(m) CONSTANT(inopolitanum) EVECTUS | GRAECAE PARITER ET LATINAE ECCLESIAE CONCORDIA INTER UTRAQUE STRENUE AC FELICITER PROMOTA | PIETATE MODESTIA PRUDENTIA RELIGIONE DOCTRINA ILLUXIT || LEGATUS AD PR(a)ECIPUOS EUROPAE PRINCIPES ET RESPUBLICAS | PACEM CHRISTIANIS ASSERUIT BELLUM EXCIVIT IN TURCAS | VENETIIS INSIGNEM BIBLIOTHECAM PUBLICAE COMODITATI DICAVIT | PERMULTIS LATINE AC GRAECE EDITIS LIBRIS ELOQUIO ET SCIENTIA SUI NOMINIS DECUS AUXIT | VIROS DOCTISSIMOS NON SOLUM HABUIT FAMILIARES SED ETIAM IN FAMULATU || PARCUS SIBI LIBERALIS IN PAUPERES ARIS CULTUM NITOREM REDDIDIT SACRIS AEDIBUS | QUARUM ALIQUAS A FUNDAMENTIS EREXIT PLURES RESTITUIT | BASILICAM HANC SS (Sanctorum) XII APOSTOLORUM INGENTIBUS MAXIMISQUE BENEFICIIS LOCUPLETATAM | EXTRUCTO COENOBIO AMOTIS CANONICIS S(ancti) FRANCISCI FRATRIBUS CONVENTUALIBUS ATTRIBUIT | UT QUORUM INDUSTRIA SEDES AP(ostoli)CA AD CONCILIANDAM ORIENTALEM CU(m) OCCID(entali) ECCLESIA UTI CONSUEVERAT || PERENNE EISDEM IMPENSI LABORIS MANERET PRAEMIUM SUAE ERGA EUNDEM ORDINEM VOLUNTATIS MONUMENTU(m) | EX GALLICA LEGATIONE REDUX EXTREMUM RAVENNAE CLAUSIT DIEM A(nno) MCCCCLXXII | MORTALITATIS SUAE EXUVIIS HUIC EIDEM TEMPLO LEGATIS | CUIUS PRAE FORIBUS MUNIFICENTISSIMI BENEFACTORIS IMMORTALIBUS MERITIS | PATRIBUS EIUSDEM CONVENTUS ASTIPULANTIBUS || GRATAS LICET IMPARES OBSEQUII NUSQUAM INTERITURI REPENDIT VICES | F IOANNES BAPTISTA BELTRAMUS A RIPAROLIO IN ROM ARCH S S DOGMATUM PROFESSOR | AN(no) SAL(utis) CIƆ IƆ CLXXXII
Im Mittelschiff am zweiten Pfeiler rechts, Grabinschrift für Königin Maria Clementinalat?23SS. ApostoliHIC CLEMENTINAE REMANENT PRAECORDIA NAM COR | CAELESTIS FECIT NE SUPERESSET AMOR | MARIAE CLEMENTINAE | MAGN(ae) BRITANN(iae) ET C(aledoniae) REGINAE | FRATRES MIN(orum) CONV(entualium) || VENERABUNDI PP (posuerunt)(B. Harter): Clementinens Praecordia haben hier Ruhstatt – das Herze | lässet nimmer zurück himmelentsprossene Liebʼ. | Maria Clementina, | Großbritanniens und Kaledoniens (Titular-)Königin, | (zu Ehren) haben die Brüder der Minoritenkonventualen | (dies) ehrerbietig errichtet.
Im Mittelschiff und im Chor auf dem Architrav umlaufendlat?24aSS. ApostoliVIRT(ute) MAGNA REDD(iderunt) APOSTOLI TESTIMONIUM RESURRECTIONIS IESU C(hristi) D(omini) N(ostri) | MURUS HABENS FUNDAMENTA XII ET (in) IPSIS DUODECIM NOMINA APOSTOLORUM | CONFORTATUS EST PRINCIPATUS EORUM ET HONORATI SUNT AMICI TUI DEUS(B. Harter): Mit großer Kraft legten die Apostel Zeugnis ab von der Auferstehung Jesu Christi, unseres Herrn. | Die Mauer mit 12 Grundsteinen und darauf die Namen der 12 Apostel | Stark und gewaltig gemacht ist ihre Herrschaft und in Ehren stehen Deine Freunde, O Gott!
Im Mittelschiff und im Chor auf dem Architrav umlaufend, an der Eingangswand über dem mittleren Einganglat?24bSS. ApostoliHABENS FUNDAMENTA XII | ET IN IPSIS NOMINA XII APOSTOLORUMVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 272, Nr. 834(B. Harter): 12 Grundsteine habend | und auf ihnen die Namen der 12 Apostel.
In der Vorhalle rechts, unter dem Adler, Kardinal Iulius, Neffe Papst Sixtus’ IV.lat?25SS. ApostoliTOT RUINIS SERVATAM IUL(ius) CAR(dinalis) SIXTI IIII PONT(ificis) NEPOS HIC STATUIT(B. Harter): Aus so vielen Trümmern geborgen, hat Kardinal Julius, Sixtusʼ IV. Neffe, (die Adler-Darstellung) an diesem Orte anbringen lassen.
In der Vorhalle rechts, über dem Löwen, für Sixtus V.lat158626aSS. ApostoliSIXTO V PONT(ifici) MAX(imo) | ORD(o) MIN(orum) CON(ventualium) | IUSTITIAE VINDICI | PROPAGATORI | RELIGIONIS || A(nno) MDLXXXVI(B. Harter): Papst Sixtus V. (zu Ehren). | Der Orden der Minoriten-Konventualen. | Dem Schutzherrn der Gerechtigkeit, | Dem Propagator | des (christlichen) Glaubens | im Jahre 1586.
In der Vorhalle rechts, auf der Basis des Löwenlat?26bSS. ApostoliOPUS MAGISTRI BASSALLECTI | MARMORARI(i) ROMANI SAEC(ulo) XIII(B. Harter): Ein Werk Meister Vassallettos | des Römischen Mamorbildhauers aus dem 13. Jahrhundert.
An der Aussenwand des Museums oben, gegenüber dem Mausoleum des Augustuslat?27aAra PacisRES GESTAE DIVI AUGUSTI QUIBUS ORBEM TERRARUM IMPERIO POPULI ROMANI SUIECIT ET INPENSAE QUAS IN REM PUBLICAM POPULUMQUE ROMANUM FECIT | («Res gestae» des Augustus)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.127
An der Aussenwand des Museums unten, gegenüber dem Mausoleum des Augustus, Res Gestaelat?27bAra PacisANNOS UNDEVIGINTI NATUS | QUORUM CENSUS EXPLEVIT INNUMERABILIS(B. Harter): im Alter von 19 Jahren … | … deren Vermögen er auf die erforderliche Höhe gehoben hat, unzählig.
An der Via del Banco di S. Spirito zwischen Nr. 46 und 47, im Durchgang links, Tiberpegellat127728Arco dei BanchiHUC TIBER | ACCESSIT | SET TURBI- | DUS HINC | CITO CESSIT || —- | ANNO DOMINI | MCCLXXVI[I] | IND(ictione) VI M(ense) NO- | VENB(ris) DIE VII || ECCL(es)IA VAC- | ANTELudwig von Pastor, Die Stadt Rom zu Ende der Renaissance, Nikosia 2017.(B. Harter): Bis hierhin hat der Tiber | sich genaht, | doch ist er unge- | stüm | von hier alsbald gewichen. || —- | Im Jahre des Herrn | 1276 (1277), | in der 6. Indiktion, im Monat | November am 7. Tage, || zur Zeit der Sedis- | vakanz.Während der Sedisvakant zwischen Johannes XXI. (1276/77; † 20. Mai 1277) und Nikolaus III. (1277-80; ab 25. Nov. 1277)
Auf dem Architrav des inneren Oktogons, umlaufendlat28.1Baptisterium S. Giovanni in FonteGENS SACRANDA POLIS HIC SEMINE NASCITUR ALMO | QUAM FECUNDATIS SPIRITUS EDIT AQUIS | MERGERE PECCATOR SACRO PURGANDE FLUENTO | QUEM VETEREM ACCIPIET PROFERET UNDA NOVUM | NULLA RENASCENTUM EST DISTANTIA QUOS FACIT UNUM || UNUS FONS UNUS SPIRITUS UNA FIDES | VIRGINEO FETU GENETRIX ECCLESIA NATOS | QUOS SPIRANTE DEO CONCIPIT AMNE PARIT | INSONS ESSE VOLENS ISTO MUNDARE LAVACRO | SEU PATRIO PREMERIS CRIMINE SEU PROPRIO || FONS HIC EST VITAE QUI TOTUM DILUIT ORBEM | SUMENS DE CHRISTI VULNERE PRINCIPIUM | CAELORUM REGNUM SPERATE HOC FONTE RENATI | NON RECIPIT FELIX VITA SEMEL GENITOS | NEC NUMERUS QUEMQUAM SCELERUM NEC FORMA SUORUM || TERREAT HOC NATUS FLUMINE SANCTUS ERITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.226/227; Forcella (1876), vol. VIII, S. 6 (ohne Nummer)
An der Frontlat?29S. Bartolomeo all’ IsolaIN HAC BASILICA REQUIESCIT CORPUS S(ancti) BARTHOLOMAEI APOSTOLI(M. Pierl): In dieser Basilika ruht der Leib des Heiligen Apostels Bartholomäus.
An der Eingangswand in der Mitte, Caterina Nobili Sforza di Santa Fioralat160030S. BernardoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CATHARINA NOBILIA SFORTIAE SFORTIAE | SANCTAE FLORAE COMITIS UXOR FRANC(isci) | SFORTIAE CARDINALIS ET CONSTANTIAE | SORAE DUCISSAE MATER AEDEM DEO || IN HONOREM BEATI BERNARDI DICAVIT | ANNO IUBILAEI MDCVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 177, Nr. 351(B. Harter): Gott dem Besten, dem Größten! | Caterina DeʼNobili |, des Grafen Sforza Sforza | di Santa Fiora Gemahlin, des Kardinals Francesco | Sforza und der Costanza, | Herzogin von Sora, Mutter, hat die Kirche Gott || zu Ehren des Heiligen Bernhard (von Clairvaux) geweiht | im Jubeljahre 1600.
An der Eingangswand, Grabinschriften der Catherina für ihre Familie, vorn rechtslat155631aS. BernardoROBERTO NOBILI DIAC(ono) CARD(inali) | ADOLESCENTI | INNOCENTIAE SANCTITATIS | RARISSIMI EXEMPLI | CATHERINA NOBILIS SFORTIA || FRATRI DULCISS(imo) ET DESIDERATISS(imo) | VIXIT A(nnos) XVIII OB(iit) A(nno) CIƆ IƆ LVIVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 174, Nr. 345(B. Harter): Für Kardinaldiakon Roberto Deʼ Nobili, | eines jungen Mannes | Muster | an unschuldiger Rechtschaffenheit und gottgefälligem Wandel. || Caterina Deʼ Nobili Sforza | ihrem herzinnig geliebten und voll Sehnsucht vermissten Bruder. | Er hat gelebt 18 Jahre und ist verschieden Anno 1556.
An der Eingangswand, Grabinschriften der Catherina für ihre Familie, beidseits des Eingangs von links nach rechtslat157531bS. BernardoVINCENTIO NOBILI | IULII III PONT(ificis) MAX(imi) SORORIS F(ilio) | MILITIAE SUMMIS HONORIB(us) II PERFUNCTO | CATHERINA NOBILIS SFORTIA | PATRI OPT(imo) || VIX(it) A(nnos) LIIII OB(iit) A(nno) | MAGDALENAE EX COMITIBUS | MONTIS ACUTI | FEMINAE ILLUSTRISS(imae) PRAESTANTISS(imae) | CATHERINA NOBILIS SFORTIA || PARENTI OPT(ime) MER(itae) | VIX(it) A(nnos) XXXVII OB(iit) A(nno) | LUDOVICAE A MONTIBUS | IULII III PONT(ificis) MAX(imi) SORORI | LECTISSIMAE FEMINAE || CATHERINA NOBILIS SFORTIA | AVIAE PIENTISSIMAE | VIX(it) A(nnos) LXXII OB(iit) A(nno) | SFORTIAE SFORTIAE COM(iti) S(anctae) FLORAE | BELLATORI SPECTATISSIMO || EXERCITUUM DUCTORI V(iro) C(larissimo) | CATHERINA NOBILIS | MARITO INCOMPARABILI | VIX(it) A(nnos) LIIII OB(iit) A(nno) MDLXXVVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 174, Nr. 342, 343, 344; S. 176, Nr. 348(B. Harter): Für Vincenzo De’ Nobili, | Papst Julius’ III. Schwestersohn, | den zwei Male mit den höchsten militärischen Ehrenämtern Betrauten. | Caterina De’ Nobili Sforza dem besten Vater. || Er hat gelebt 54 Jahre, ist verschieden Anno (…) | Maddalena dei conti | di Montauto, | dem erlauchtesten, vortrefflichsten weiblichen Wesen. | Caterina De’ Nobili Sforza || Ihrer Mutter, der Hochverdienten. | Sie hat gelebt 37 Jahre, ist verschieden Anno (…) | Ludovica del Monte, | Papst Julius’ III. Schwester, | dem erlesensten Weibe. || Caterina De’ Nobili Sforza | ihrer gottesfürchtigsten Großmutter. | Sie hat gelebt 72 Jahre, ist verschieden Anno (…) | Dem Grafen Sforza Sforza di Santa Fiora, | hochgeachtetem Kriegsherrn || und vielberühmtem Heerführer. | Caterina De’ Nobili | ihrem unvergleichlichen Gatten. | Er hat gelebt 54 Jahre, ist verschieden Anno 1575.
Rechts der Sakristei, für Kardinal Clemens August Graf von Galenlat194632aS. BernardoIN PIAM MEMORIAM | CLEMENTIS AUGUSTINI DE GALEN | * 16. III. 1878 † 22. III. 1946 | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYTERI CARDINALIS | SUB TITULO S(ancti) BERNARDI || EPISCOPI MONASTERIENSIS | TEMPORE ECCLESIAE | IN GERMANIA PERSECUTIONIS | SPONSUS DIGNUS ERAT SPONSA TITULOQUE SACERDOS | PRAESUL CUI NEC LAUS NEC TIMOR OBSTRUIT OS(B. Harter): Zum frommen Gedenken an | Clemens August von Galen | * 16. III. 1878 † 22. III. 1946 | der Heiligen Römischen Kirche Kardinalpriester | der Titularkirche San Bernardo, || Erzbischof von Münster | zur Zeit der Kirchen- | verfolgung in Deutschland. | Würdig erwies seiner Braut sich der Bräut’gam , des Titels der Priester, | dem als Prälaten den Mund Furcht nicht noch Menschenlob schloss.
Rechts der Sakristei, für Kardinal Clemens August Graf von Galen, unter dem Wappenlat194632bS. BernardoNEC LAUDIBUS | NEC TIMORE(B. Harter): Nicht durch Menschenlob | Noch Menschenfurcht
In der Kapelle rechts des Chors, an der linken Wand oben, Grabinschrift für Papst Julius III.lat155533S. BernardoIULIO III PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) | CATHERINA NOBILIS SFORTIA | AVUNCULO MAGNO | AMANTISS(imo) ET BENEMERENTISSIMO | SED(it) A(nnos) V M(ensem) I D(ies) XVI VIX(it) A(nnos) LXVIII || OB(iit) IX KAL(endas) APRIL(is) A(nno) CIƆ IƆ LVVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 173, Nr. 341(B. Harter): Papst Julius III. (zu Ehren). | Caterina De’ Nobili Sforza | ihrem Großoheim | dem geliebtesten und wohlverdientesten. | Er hat (auf dem Stuhle Petri) gesessen 5 Jahre, 1 Monat, 16 Tage. Er hat gelebt 68 Jahre, || ist verschieden am 9. Tage vor den Kalenden des April (= 24. [sic] März) Anno 1555.
In der Kapelle rechts des Chors, an der linken Wand unten, Grabinschrift für Johannes Friedrich Overbecklat186934aS. BernardoHIC QUIESCIT IN PACE | IOANNES FRIDERICUS OVERBECK | NATUS LUBECI DIE III IULII MDCCLXXXIX | OBIIT ROMAE DIE XII NOVEMB(r)IS MDCCCLXIX(B. Harter): Hier ruhet in Frieden | Johann Friedrich Overbeck. | Geboren zu Lübeck am 3. Julius 1789. | Er ist verschieden zu Rom, den 12. November 1869.
In der Kapelle rechts des Chors, an der linken Wand oben, über der Grabinschrift für Johannes Friedrich Overbecklat186934bS. BernardoIN TE DOMINE SPERAVI NON CONFUNDAR | IN AETERNUM | PS(almi) XXXIII(B. Harter): In dich hab’ ich gehoffet, Herr – Lass mich nicht zuschanden werden | in Ewigkeit! | Psalm 33 [sic!]
An der Front des Hauses am Anfang der Via della Cordalat?35Campo de’ FioriSACROSANCTA | LATERANENSIS | ECCLESIA | OMNIUM URBIS | ET ORBIS || ECCLESIARUM | MATER | ET CAPUT(B. Harter): Die hochheilige | Lateran- | kirche – | der Stadt | und des Erdkreises || sämtlicher Kirchen | Mutter | und Haupt.
In der Südostecke, am Anfang der Via deu Balestratilat148335.1Campo di’ FioriQUAE MODO PUTRIS ERAS ET OLENTI SORDIDA COENO | PLENAQUE DEFORMI MARTIA TERRA SITU | EXUIS HANC TURPEM XYSTO SUB PRINCIPE FORMAM | OMNIA SUNT NITENDIS CONSPICIENDA LOCIS | DIGNA SALUTIFERO DEBENTUR PR(a)EMIA XYSTO || O QUANTUM EST SUMMO DEBITA ROMA DUCI | VIA FLOREA | (Namen von Magistraten) | ANNO SALUTIS | MCCCCLXXXIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.68; Forcella (1879), vol. XIII, S. 85, Nr. 111Sixtus alias Xystus IV wurde als Francesco della Rovere geboren und war von 1471 bis 1484 Papst.
In der Nordwestecke, am Anfang der Via del Pellegrinolat149735.2Campo di’ FioriALEX(ander) VI PONT(ifex) MAX(imus) | POST INSTAURATAM ADRIA- | NI MOLEM ANGUSTAS URBIS | VIAS AMPLIARI IUSSIT | MCCCCLXXXXVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.69; Forcella (1879), vol. XIII, S. 534, Nr. 1336
Am Grabmal des Veronesers Benedetto Maffeigrc149435.3Cappella Grazioli Lante della RovereΩΣ ΤΕΘΝΗΣΜΕΝΟΣ ΑΓΑΘΩΝ | ΑΠΕΛΑΥΕΝ | ΩΣ ΒΙΩΣΟΜΕΝΟΣ | ΕΦΕΙΔΕΤΟVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.107, Anm.
An der Front, C. Vibius Rufinus / M. Cocceius Nervalat40 (?)36Carcer Mamertinus / S. Giuseppe dei FalegnamiC(aius) VIBIUS C(aii) F(ilius) RUFINUS M(arcus) COCCEIUS NERVA CO(n)S(ules) EX S(enatus) C(onsulto)(M. Pierl): Die Konsuln Gaius Vibius, Sohn des Gaius, (und) Marcus Cocceius Nerva gemäß dem Beschluss des Senates.Cons. suff. im Jahre 40 n.Chr.
Am Treppenabgang zum Carcer, gegenüber dem Eingang, Papst Benedikt XIII.lat172637Carcer Mamertinus / S. Giuseppe dei FalegnamiD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CARCEREM HUNC MAMERTINUM | UNIVERSO TERRARUM ORBE CELEBERRIMUM | IN QUO | SANCTISSIMI APOSTOLI PETRUS ET PAULUS || NERONIS FERITATE NOVEM ET ULTRA MENSIBUS DETENTI | PROCESSUM ET MARTINIANUM CUSTODES | AC ALIOS QUADRAGINTA SEPTEM DEINDE MARTYRES | PRODIGIOSA SUBITO EXORTI FONTIS AQUA | AD HAEC USQUE TEMPORA PERENNE PULLULANTIS || NEC EX FREQUENTI HAUSTU UNQUAM DECRESCENTIS | ASPERSERUNT | DIVUS SYLVESTER PAPA CONSTANTINI MAGNI PRECIBUS | IISDEM IN ECCLESIAM DICAVIT | ET SUBINDE GREGORIUS XIII || KALENDIS AUGUSTI PLENA PIACULORUM OMNIUM EXPIATIONE | PERPETUO INSIGNIVIT | AD CARCERIS ITAQUE CELEBRITATEM AUGENDAM | INTERIOREM ARAM REPARATAM | BENEDICTUS XIII P(ontifex) M(aximus) ORDINIS PRAEDICATORUM || IV IDUS NOVEMBRIS MDCCXXVI PARI SOLEMNITATE CONSECRAVIT | GUBERNATOR ET OFFICIALES | ARCHICONFRATERNITATIS S(ancti) IOSEPHI CARPENTARIORUM | AETERNUM TANTORUM OPERUM MONUMENTUM | APPONI CURARUNT
An der Front des Treppenaufgangs zu der Kirche S. Giuseppe dei Falegnami rechts, Carpentariilat162538Carcer Mamertinus / S. Giuseppe dei FalegnamiIN HONOREM DEI ET ECCL(esiae) ORNAMENTUM | INTACTO SS (Sanctorum) PETRI ET PAULI CARCERE | SCALAS ET FORNICEM SANCTI IOSEPHI | CARPENTARIORUM ARCHICONFRATER(nitas) | ET UNIVERSITAS RESTAURARUNT || ANNO IUBIL(a)EI MDCXXV
An der Front des Treppenaufgangs zu der Kirche S. Giuseppe dei Falegnami linkslat185339Carcer Mamertinus / S. Giuseppe dei FalegnamiVIII ID(us) NOV(embris) AN(no) CHR(istiano) MDCCCLIII | QUUM SIGNUM DEI IESU CRUCI SUFFIXI | EX AEDE SANCTI KAROLI | PONT MAI CARD VIA LATA | HUC SOLLEMNI POMPA RIDUCERETUR || PIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | DE HOC SCALARUM PODIO | CONCIONEM HABUIT AD CLERUM | SENATUM POPULUMQUE ROMANUM
An der Apsis aussen gegenüber der Piazza Augusto Imperatore, links, für Papst Pius XI.lat187940aS. Carlo al Corso (SS. Ambrogio e Carlo)IN CONTINENTIBUS AEDIBUS | SACRORUM ALUMNIS | INSUBRIBUS OLIM INSTITUENDIS | ANIMUM AD STUDIA REFERENS | IN PRINCIPE ECCLESIARUM BASILICA || SACERDOTIO AUCTUS | ACHILLEUS RATTI | MEDIOLANENSIS GREGIS | OVILISQUE CHRISTI UNIVERSI | SUMMUS FUTURUS PASTOR || VIRTUTIS ORDINIS DOCTRINAE | HUMANAE AC DIVINAE SCIENTIAE | CULTOR ET AUCTOR MUNIFICUS | NOVORUM INVENTORUM FAUTOR | PRAECLARO HOC IN TEMPLO || PATRIO DEVICTUS OBSEQUIO | CORAM BORROMAEI CORDE | D(ie) XXI M(ense) DEC(embris) A(nno) MDCCCLXXIX | PRIMUM SACRUM FECIT(B. Harter): Der im angrenzenden Gebäude, | lombardischen Theologie-Seminaristen | weiland zur Ausbildung (= dem ehemaligen Collegio Lombardo), | seinen Geist den Studien weihte, (und) in der Kirchen vornehmster Basilika || mit der Priesterwürde bekleidet ward | – Acchille Ratti – | der Herde zu Mailand | und aller Schafe Christi | nachmaliger oberster Hirte, || der Tugend, der Ordnung (und) Gelehrsamkeit, | der dem Menschen wie Gott sich widmenden Wissenschaft | Pfleger und wohltätiger Mehrer, | neuer Erfindungen Beförderer, | hat in diesem berühmten Gotteshause, || väterlichem Gehorsame ergeben, | im Angesichte der Herzensreliquie des (Karl) Borromäus | am 21. Tage des Dezember im Jahre 1879 | sein erstes Messopfer gefeiert.
An der Apsis aussen gegenüber der Piazza Augusto Imperatore, rechts, für Papst Pius XI.lat187940bS. Carlo al Corso (SS. Ambrogio e Carlo)CONCORDIAE INTER GENTES ADSERTOR | AUSPICE CHARITATE | DUCTU JUSTITIAE ET PACIS SUASU | LATERANENSIBUS PACTIONIBUS | ITALIAE DEUM RESTITUIT || DEOQUE ITALIAM | PIUS XI PONT(ifex) MAX(imus) | QUI FIDE PIETATE SAPIENTIA | REBUS GESTIS | URBI ET ORBI ADMIRANDUS || ANTECESSORES LONGE AEQUAVIT | MAGNA SUA PRO RELIGIONE | IN FULGIDA ECCLESIAE LUMINA | DIVOS AMBROSIUM ET CAROLUM | SAECULARI CULTOS CELEBRITATE || AD CIVIUM DECUS ET EXEMPLUM | ROMANIS LOMBARDISQUE SOCIATIS | MARMOREA UT HAEC SIGNA | PUBLICE EXSTARENT PRAESTITUIT
An der Frontlat?41S. Caterina da Siena a MagnanapoliMILITIBUS NOSTRIS | QUI STRENUE IN ACIE OCCUBUERUNT | LAUS POSTERITATIS | ET CHRISTIANA QUIES(B. Harter): Unseren Soldaten, | die wacker im Schlachtfelde gefallen sind, | ruhmreiche Anerkennung der Nachwelt | und friedliche Ruhe in Christus.
Unter dem Apsismosaik, Papst Paschalis I.lat?42S. CeciliaHAEC DOMUS AMPLA MICAT VARIIS FABRICATA METALLIS OLIM QUAE FUERAT CONFRACTA SUB TEMPORE PRISCO CONDIDIT IN MELIUS PASCHALIS PRAESUL OPIMUS | HANC AULAM D(omi)NI FORMANS FUNDAMINE CLARO AUREA GEMMATIS RESONANT HAEC DINDIMA TEMPLI LAETUS AMORE DEI HIC CONIUNXIT CORPORA S(a)C(r)A | CAECILIAE ET SOCIIS RUTILAT HIC FLORE IUVENTUS QUAE PRIDEM IN CRUPTIS (!) PAUSABANT MEMBRA BEATA ROMA RESULTAT OVANS SEMPER ORNATA PER AEVU(m)Papst Paschalis I.: 817-824
Im Atrium, auf der Basis der Vase, auf der Vorderseite, Kardinal Bonaventura Cerrettilat192943aS. CeciliaBONAVENTURA CERRETTI | CARD(inalis) TIT(ularis) CAECILIAE | ATRIUM | CANTHARO IN PRISTINUM RESTITUTO | FONTIS ET HORTI AMOENITATE ADDITA || EXORNANDUM CURAVIT | A(nno) D(omini) MDCCCCXXIX(B. Harter): Bonaventura Cerretti, | Kardinalpriester der Titelkirche (Santa) Cecilia, | hat das Atrium | mit dem in seinen früheren Zustand zurückgeführten Kantharos | (sowie) eines Brunnens und Gartens zusätzlich reizvoller Annehmlichkeit || ausschmücken lassen | im Jahre des Herrn 1929.
Im Atrium, auf der Basis der Vase, rechts, Antonio Muñozlat192943bS. CeciliaANTONIUS MUNOZ | ROMANUS | ME FECIT(M. Pierl): Antonio Muñoz | aus Rom, | errichtete mich.
Im Atrium, auf der Basis der Vase, auf der Rückseitelat192943cS. CeciliaROBUR IN FIDE(M. Pierl): Stärke im Glauben.
In der Confessio am Boden, Grabinschrift für Kardinal Paolo Sfondratilat161844S. CeciliaPAULUS T(i)T(ularis) S(anctae) C(a)ECILIAE | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) P(res)B(yte)R CAR(dinalis) SFONDRATUS | MISERRIMUS PECCATOR ATQ(ue) | EIUSDEM VIRGINIS HUMILIS | SERVUS HIC AD EIUS PEDES || HUMILITER REQUIESCIT | VIXIT AN(n)OS 57 MENSES 10 | DIES 25 OBIIT ANNO 1618 | MENSE FEB(ruarii) DIE 14 ORATE | DEUM PRO EOVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 34, Nr. 101(B. Harter): Paolo, der Titularkirche Santa Cecilia und | der Heiligen Römischen Kirche Kardinalpriester, Sfondrati, | bedauernswertester Sünder und | der Jungfrau ingleichen untertäniger | Knecht ruhet hier zu ihren Füßen || demütiglich. | Er hat gelebt 57 Jahre, 10 Monate, | 25 Tage, ist verschieden im Jahre 1618 | im Monat Februar am 14. Tage. Bittet | Gott für ihn!
An der Decke, vorn, Kardinal Francesco Acquaviva, 1725lat172545aS. CeciliaFRANCISCUS HUIUS | SACROSANCTAE BASILICAE PRE(sbyter) | CAR(dinalis) DE AQUAVIVA(B. Harter): Francesco, dieser | hochheiligen Basilika | Kardinal- | priester, de Aquaviva.
An der Decke, hinten, Kardinal Francesco Acquaviva, 1725lat172545bS. CeciliaSEDENTE | BENEDICTO XIII AN(no) IUB(ilaei) | MDCCXXV(B. Harter): Unter Benedikt XIII. | auf dem Stuhle (Petri), im Jubeljahre | 1725.Papst Benedikt XIII.: 1724-1730
An der Eingangswand, Grabinschrift für Kardinal Adam aus England, 1398lat139846S. CeciliaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ADAM ANGLO T(i)T(ulari) S(anctae) CAECILIAE PRAESBYTERO (!) | CARDINALI EPISCOPATUS LEONDINENSIS PERPETUO | ADMINISTRATORI INTEGRITATE DOCTRINA | ET RELIGIONE PRAESTANTI || OBIIT DIE XV AUGUSTI MCCCXCVIIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 23, Nr. 75(B. Harter): Gott, dem besten, dem größten! | Adam (Easton) dem Anglier, Kardinalpriester der Titelkirche Santa Cecilia, | des Bischofssitzes zu London beständigem | Verweser, dem durch Unbescholtenheit, Gelehrsamkeit | und Gottesfurcht vortrefflichen. || Er ist verschieden am 15. Tage des August 1398.
An der Eingangswand, Grabinschrift für Kardinal Niccolò Fortiguerralat147347S. CeciliaNICOLAO PISTORIENSI COGNOMENTO FORTIGUERRA | SANCTAE CAECILIAE PRESBYTERO CAR(dinali) EXPUGNATO FANO | SUPERATA FLAMMINIA DEVICTIS SABINIS EVERSA- | NISQUE HOSTIBUS DE ECCLESIA BENEMERITO FRATRES | PIENTISSIMI FACIUNDUM CURARUNT IS UT FORIS || INVICTI ITA DOMI IN SENTENTIIS DICENDIS GRAVIS ET | CONSTANTIS ANIMI EST HABITUS VIXIT ANN(os) LIIII MEN(ses) II | D(ies) XIIII MCCCCLXXIIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 25, Nr. 79(B. Harter): Niccolò aus Pistoia mit Namen Fortiguerra, | (der Titelkirche) Santa Cecilia Kardinalpriester, dem durch die Eroberung Fanos, | die Niederschlagung der Romagna, den Sieg über Sabinischen (Truppen) sowie durch die Vertrei- | bung der Feinde um die Kirche Hochverdienten, haben die Brüder | in pietätvoller Schuldigkeit (dies Grabmal) errichten lassen. Für einen gleichermaßen außenpolitisch | unbezwinglichen wie innenpolitisch in Denkart und Haltung gewichtigen und unbeirrbaren Charakter wird er geachtet. | Er hat gelebt 54 Jahre, 32 Monate | (und) 14 Tage. 1473.
An der Front, Kardinal Francesco Acquavivalat?48S. CeciliaFRANCISCUS TITU(laris) SANCTAE CAESCILIAE CAR(dinalis) DE AQUAVIVA(B. Harter): Francesco, der Titelkirche Santa Cecilia Kardinal(priester), de Aquaviva.
Im linken Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Kardinal Gregorio Magalottilat153849S. CeciliaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HAC SITUS EST URNA MAGALOCTUS CERNE VIATOR | QUOT MODO MORS ROMAE PUBLICA DAMNA TULIT | HOC VIVO PIETAS VIVEBAT IUSQUE FIDESQUE | HAEC TRIA NUNC ILLO DONA SUPERNA IACENT || HUNC IGITUR PLORET SIC PATRIA ROMA QUOTANNIS | UT SUPERUM PIETAS IUSQUE FIDESQUE GEMUNT | MDXXXVIIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 27, Nr. 87
Am Triumphbogen, in einer Nische links der Apsis, Kardinal Francesco Acquaviva für Papst Innozenz XII.lat?50S. CeciliaINNOCENTIO XII PONT(ifici) MAX(imo) | PIO IUSTO MAGNANIMO | PATRI PAUPERUM | FRANCISCUS HUIUS TIT(ularis) PRESBYTER | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDIN(alis) DE AQUAVIVA || AB EO | PONTIFIC(io) PRIMUM CUBICUL(o) PRAEFECT(us) | ET MOX APOSTOLICUS HISPANIARUM | NUNCIUS CONSTITUTUS | GRATI ANIMI MONUMENTUM POSUITVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 39, Nr. 116(B. Harter): Papst Innozenz XII. | dem gottesfürchtigen, gerechten und hochherzigen | Vater der Armen, | hat Francesco, dieser Titelkirche Kardinal(priester), de Aquaviva, || kraft dessen | pontifikaler Gewalt zunächst zum Kammerpräfekten | und späterhin zum Apostolischen | Nuntius von Spanien bestellt, | (dies) als seiner dankbaren Gesinnung Denkmal aufgerichtet.
Am Triumphbogen, in einer Nische rechts der Apsis, Kardinal Francesco Acquaviva für Papst Clemens XI.lat?51S. CeciliaCLEMENTI XI PONT(ifici) MAX(imo) | ORTHODOXAE DOCTRINAE | ECCLESIASTICAE LIBERTATIS | LITERARUM BONARUMQUE ARTIUM | VINDICI CUSTODI FAUTORI EXIMIO || FRANCISCUS HUIUS TIT(ularis) PRESBYTER | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDIN(alis) DE AQUAVIVA | OB DELATUM SIBI MAXIMUM | SACRAE PURPURAE HONOREM | ACCEPTI BENEFICIJ MONUMENTUM || POSUITVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 39, Nr. 117(B. Harter): Papst Clemens XI., | orthodoxer Lehre, | kirchlicher Freiheit, | der Wissenschaften und schönen Künste | unvergleichlichem Schutzherrn, Schirm und Förderer, | hat Francesco, dieser Titelkirche Kardinal(priester), de Aquaviva | ob des ihm erwiesenen höchsten | Ehrenerweises (in Form) des erlauchten (Kardinals-)Purpurs | als der empfangenen Gunstbezeigung Denkmal | (dies) errichtet.
In der Vorhalle an der rechten Wand, für Kardinal Paolo Sfondratilat161852S. CeciliaDEO TRINO UNI | PAULO SFONDRATO CARD(inali) EPISC(opo) ALBAN(ensi) | GREG(orii) XIV FR(atris) FIL(io) BONONIEN(si) LEGATO | SIGNATURAE GRATIAE PRAEFECTO | CREMONEN(si) PRAESULI PIETATE IN DEUM || DIVOSQUE ANIMARUM STUDIO | CHARITATE IN PAUPERES | PLANE MEMORANDO | QUOD SANCTAE CAECILIAE CORPUS | INSIGNI SEPULCHRO LUMINIBUS AD || CENTUM PERPETUO COLLUCENTIBUS | TERRESTRI PROPE COELO DECORAVIT | TEMPLUM EXORNATUM | SACERDOTIBUS MINISTRIS PRETIOSIS | VASIS ET RELIQUIIS AUCTUM || HAEREDEM EX | ASSE RELIQUIT | QUODQUE OMNEM EIUSMODI RERUM | MEMORIAM VIVENS REPULIT | DEMORTUO ANNO AETATIS LVII SAL(utis) || MDCXVIII | ODOARDUS CARD(inalis) FARNESIUS ET | AUGUSTUS PACCINELLUS SENEN(sis) | TESTAMENTARII EXECUTORES | PP (posuerunt)Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 34, Nr. 103(B. Harter): Dem dreieinen Gott. | Paolo Sfondrati, Kardinalbischof zu Albano, | Gregors XIV. Brudersohn, Legaten zu Bologna, | Präfekten der Signatur für Gnadengesuche, | Bischof von Cremona, dem ob seiner frommen Ehrfurcht gegen Gott || und die Heiligen, seines Eifers um die Seelen, | seiner christlichen Nächstenliebe gegenüber den Armen | ganz und gar rühmenden Andenkens Werten. | Da er der Heiligen Cecilia Leichnam | mit einem prachtvollen Grabmale, mit gegen || hundert von allen Seiten fortdauernd leuchtenden Lichtern | als gleichsam irdischem Himmel geziert hat, | das verschönte Gotteshaus, | mit Priestern, Gehilfen, kostbarer | Ausstattung und Reliquien reichlich versehen, || als Haupterben eingesetzt hat, | und da er jegliches Erinnern an dergleichen Wirken | bei seinen Lebzeiten sich verbeten hat, | haben (ihm) im Jahre 57 seines Alters, | 1618 des Heils, || Odoardo Kardinal Farnese und | Augusto Paccinello aus Siena, || als seine Testamentsvollstrecker, | (dies) errichtet.
Auf der Ost- und Westseite, beiderseits gleichlautend, obenlaterneuert 166352.1aCestius-PyramideC(aius) CESTIUS L(ucii) F(ilius) POB(lilia) EPULO PR(aetor) TR(ibunus) PL(ebis) | VII VIR EPULORUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.237
Auf der Ostseite, mittiglaterneuert 166352.1bCestius-PyramideOPUS APSOLUTUM EX TESTAMENTO DIEBUS CCCXXX | ARBITRATU | PONTI P(ublii) F(ilii) CLA(udia) MELAE HEREDIS ET POTHI L(iberti)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.237
Auf der Ost- und Westseite, beiderseits gleichlautend, untenlaterneuert 166352.1cCestius-PyramideINSTAURATAM AN(no) DOM(ini) MDCLXIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.237
Am Altar, Grabinschrift für den heiligen Clemenslat?53S. ClementeSANCTUS CLEMENS | PAPA ET MARTYR | HIC | FELICITER | EST TUMULATUS(B. Harter): Der Heilige Clemens, | Papst und Märtyrer, | ist hier | glücklich | begraben.
An der Eingangswand, Clemens XI.lat171554S. ClementeANTIQUISSIMAM HANC ECCLESIAM | QUAE P(a)ENE SOLA AEVI DAMNIS INVICTA | PRISCARUM URBIS BASILICARUM | FORMAM ADHUC SERVAT | EO IPSO IN LOCO AEDIFICATAM || AC IN TITULUM S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYTERI CARDINALIS ERECTAM | UBI S(ancti) CLEMENTIS PAPAE ET MART(yris) PATERNA DOMUS | FUISSE CREDITUR | A S(ancto) GREGORIO MAGNO | GEMINIS HIC HABITIS HOMILYS || ET SACRA QUADRAGESIMALI STATIONE | CONDECORATAM | CLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) | IPSO ANNIVERSARIAE CELEBRITATIS EIUSDEM S(ancti) CLEMENTIS DIE | AD CATHOLICAE ECCLESIAE REGIMEN ASSUMPTUS || IN ARGUMENTUM PRAECIPUI SUI IN EUM CULTUS | INSTAURAVIT ORNAVITQUE | ANNO SAL(utis) MDCCXV PONTIF(icatus) XVVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 509, Nr. 1259
Im Mittelschiff hinten, Grabinschrift für Kardinal Vincenzo Laurolat159255S. ClementeD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIC IACET VINCENTIUS | LAUREUS TT (titularis) S(ancti) CLEMEN(tis) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAR(dinalis) | MONTIS REGALIS || NUNCUPAT(or) | OBIIT SEX(to) KAL(endas) IAN(uarii) | MDXCII | RELIGIO MINISTRANTIUM | INFIRMIS HAERES OPT(ime) DE SE || MERENTI EX TESTAM(ento) P(osuit)Vgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 508, Nr. 1255
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, an der Wölbung des Triumphbogens durchlaufendlat?56aS. ClementeGLORIA IN EXCELSIS DEO SEDENTI SUP(ra) THRONUM | ET IN TERRA PAX HOMINIBUS BON(a)E VOLUNTATIS
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, am Triumphbogen links, unter dem Bild des Paulus mit Laurentiuslat?56bS. ClementeDE CRUCE LAURENTI PAULO | FAMULARE DOCENTI
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, am Triumphbogen rechts, unter dem Bild des Petrus mit Clemenslat?56cS. ClementeRESPICE P(ro)MISSUM | CLEMENS A ME TIBI XVM (Christum)
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, am Triumphbogen links, auf dem Schriftband in der Hand des Propheten Jesajalat?56dS. ClementeVIDI DOMINUM | SEDENTEM SUP(ra) SOLIUM
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, am Triumphbogen rechts, auf dem Schriftband in der Hand des Propheten Jeremiaslat?56eS. ClementeHIC EST D(ominu)S N(oste)R ET N(on) (a)ESTIMABIT(ur) | ALIUS ABSQ(ue) ILLO
In den Mosaiken am Triumphbogen und in der Apsis, unter dem Apsismosaik durchlaufendlat?56fS. ClementeECCLESIAM CRISTI (!) VITI SIMILABIMUS ISTI | DE LIGNO CRUCIS IACOBI DENS IGNATIIQ(ue) | IN SUPRASCRIPTI REQUIESCUNT CORPORE CRISTI | QUAM LEX ARENTEM SET (!) CRUS (!) FACIT E(ss)E VIRENTE(m)
Im rechten Seitenschiff, Grabinschrift für Kardinal Hieronymus Ghinucciuslat154157S. ClementeHIERONYMUS GHINUCCIUS STEPHANI PATRITII SENENSIS F(ilius) | A IULIO II P(ontifice) M(aximo) IN SACRO LATERANEN(si) CONCILIO CUM PRIMIS ADHIBITUS | SUB LEONE X AD HENRICUM BRITANNIAE REGEM NUNTIUS | EPISCOPUS VIGORNIEN(sis) CAM(erae) APOSTOLICAE CLERICUS ET AUD(itor) GENERALIS | AB HADRIANO VI AD MELITEN(sem) ECCLESIAM MOX AD ASCULANAM TRANSLATUS || A PAULO III CARD(inalis) CREATUS APOSTOLICIS BREVIBUS REFORMANDAE CURIAE | TRIDENTINO CONCILIO CONVOCANDO ORDINANDOQUE PRAEFECTUS | POSTREMO AD PACEM CONCILIANDAM INTER CAROLUM CAESAREM | ET FRANCISCUM GALLIAE REGEM E LATERE LEGATUS | POST EGREGIE TANTIS IN REBUS NAVATAM OPERAM IN AEDE TITULI SUI || H(ic) S(epultus) E(st) | OB(iit) ANNO SAL(utis) MDXXXXI DIE III IULIIVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 507, Nr. 1253
An der Front, Papst Gregor XIII.lat158358Collegium RomanumGREGORIUS XIII P(ontifex) M(aximus) | RELIGIONI | AC BONIS ARTIBUS | MDLXXXIIIVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 175, Nr. 338Papst Gregor XIII.: 1572-1585
An der Front, Tiberpegellat180559Corso del Rinascimento Nr. 23AD HOC SIGNUM | L M F (Abb.: Hand, die auf die Tiberwellen weist, darauf ein Schiff) | TIBER | MDC KAL(endis) FEB(ruarii) CCV
Am Altar, Reliquienlat?60S. CostanzaIN HOC ALTARI | SUNT | CORPORA SANCTARUM VIRGINUM CONSTANTIAE | ATTHICAE ET ARTEMIAE | DE CAPILLIS GLORIOSAE VIRGINIS MARIAE || PARTICULA VESTIMENTI XPI (Christi) | RELIQUIAE SANCTORUM SATURNINI ET SISINIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 367, Nr. 566
An der Eingangswand, Grabinschrift für Papst Benedikt VII.lat?61S. Croce in GerusalemmeHOC BENEDICTI P(a)P(ae) QUIESCUNT MEMBRA SEPULCHRO | SEPTIMUS EXISTENS ORDINE QUIPPE PATRUM | HIC PRIMUS REPPULIT FRANCONIS SPURCA SUPERBI | CULMINA QUI INVASIT SEDIS APOSTOLICAE | QUI DOMINUMQUAE (!) SUUM CAPTUM IN CASTRO HABEBAT || CARCERIS INTEREA VINCLIS CONSTRICTUS IN IMO | STRANGUILATUS UBI EXUERAT HOMINEM | CUMQUE PATER MULTUM CERTARET DOGMATE S(an)C(t)O | EXPULIT A SEDE INIQUUS NAMQUE INVASOR | HIC QUOQUE PR(a)EDONES S(an)C(t)ORUM FALCE SUBEGIT || ROMAN(a)E ECCLESI(a)E IUDICIISQUAE (!) PATRUM | GAUDET AMANS PASTOR AGMINA CUNCTA SIMUL | HICCAE (!) MONASTERIUM STATUIT MONACHOSQ(ue) LOCAVIT | QUI LAUDES D(omi)NO NOCTE DIEQUAE (!) CANUNT | CONFOVENS VIDUAS NEGNON (!) ET INOPESQ(ue) PUPILLOS || UT NATOS PROPRIOS ASSIDUE REFOVENS | INSPECTOR TUMULI COMPUNCTO DICITO CORDE | CU(m) XPO (Christo) REGNES O BENEDICTE D(e)O D(ie) X M(ensis) IUL(ii) IN AP(osto)L(ica) SEDE RESIDENS VIIII ANN(os) OBIIT AD XPM (Christum) INDIC(tione) XIIPapst Benedikt VII.: 974-983
An der Eingangswand in der Mitte, Papst Benedikt XIV.lat174462S. Croce in GerusalemmeBASILICAM SESSORIANAM | A CONSTANTINO MAXIMO MATREQUE HELENA | A FUNDAMENTIS ERECTAM | ATQUE A LUCIO II BONONIENSI RESTAURATAM | BENEDICTUS XIV PONT(ifex) OPT(imus) MAX(imus) || IAM EANDEM IN TITULUM HABITAM | FRONTE PORTICU ABSIDE THOLO EXTRUCTIS | VIAQUE AD LATERANUM COMPLANATIS UNDIQ(ue) MACERIJS | AGGERIBUSQUE EXCITATIS | INGENTI LIBERALITATE || ORNAVIT RESTAURAVIT DITAVITQUE | ANNO REP(aratae) SAL(utis) MDCCXLIV PONT(ificatus) IVVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 198, Nr. 528Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
An der Front, Papst Benedikt XIV.lat1743/4463S. Croce in GerusalemmeBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) IN HONOREM S(anctae) CRUCIS PONTIF(icatus) SUI ANNO IVVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 199, Nr. 529Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
In der Helenakapelle, an der Altarwand rechts der Nische, Erzherzog Albert von Österreichlat159364S. Croce in GerusalemmeSACELLUM | D(eo) O(ptimo) M(aximo) IN HONOREM S(anctae) HELENAE DICATUM | A BERNARDINO CARVAIAL | HUIUS BASILICAE CARDINALE TITULARI | ANTEA RESTITUTUM || AC MUSIVIS SIGNIS | UT NUNC IN IPSO FORNICE CERNITUR | DECORATUM | ALBERTUS ARCHIDUX AUSTRIAE | MAXIMILIANI II AUGUSTI F(ilius) || ET CARD(inalis) EIUSDEM BASILICAE TITULARIS | INSTAURANDUM | ELEGANTIBUSQ(ue) PICTURIS UNDEQUAQ(ue) EXORNANDUM | CURAVIT | ANNO CIƆ IƆ XCIII || CLEMENTIS VIII PONT(ificis) MAX(imi) IIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 193, Nr. 515Papst Clemens VIII.: 1592-1605
In der Helena-Kapelle, beim Eingang am Boden, „Hic tellus sancta …“lat?65S. Croce in GerusalemmeHIC TELLUS SANCTA CALVARIE | SOLIME AB IA ENA (?) | IN INFERIOREM FORNICEM | DEMISSA SERVATA EST (?) | INDE NOMEN HIERUSALEM || CAPELL(a)E INDITUM
In der Helena-Kapelle, an der Altarwand links der Nische, Weihunglat?66aS. Croce in GerusalemmeVENERANDUM SACELLUM | A S(ancta) HELENA MAGNI CONSTANTINI MATRE | EXSTRUCTUM | TERRA SANCTA MONTIS CALVARIAE | CHRISTI SANGUINE PERFUSA || REPLETUM | EX QUA ET IPSA BASILICA | HIERUSALEM NUNCUPATUR | RELIQUIIS INSIGNIBUS AC INDULGENTIIS | A SUMMIS PONTIFICIBUS || POSTEA DITATUM | XIII KAL(endas) APR(ilis) CONSECRATUM FUIT | EOQUE TANTUM DIE | MULIERIBUS HUC INGREDI PERMISSUM
In der Helena-Kapelle, an der Altarwand links der Nische, am Boden gegenüber der Altarwand, Papst Pius XI.lat?66bS. Croce in Gerusalemme… PIO XI PONT(ifice) MAX(imo) DECERNENTE UT SUBLATO VETITO FEMINIS SACELLUM PATERETPapst Pius XI.: 1846-1878
In der Helena-Kapelle, an der Altarwand links der Nische, am Boden gegenüber der Altarwand, an der Wand gegenüber der Altarwand obenlat?66cS. Croce in GerusalemmeS(an)CTA HELENA | CONSTANTINI | MATER | XPI (Christi) D(omi)NI CRUCEM | INVENIT
Im Vorraum der Kreuzkapelle, Papst Pius XI., 1930, 1952lat1930, 195267S. Croce in GerusalemmeSACROSANCTAE CRUCIS D(omini) N(ostri) | JESU CHRISTI PARTEM QUAM | HELENA CONSTANTINI MAGNI | MATER HIEROSOLYMIS ROMAM | DETULERAT ET IN BASILICAE SESSORIANAE || CRYPTA RECONDIDERAT | UNDE FRANCISCUS PACHECO | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALIS TITULO | SESSORIANO IN SUPERIUS | ORNATIUSQUE SACELLUM ANNO || D(omi)NI MDLXXI OB VICTORIAM AD | ECHINADAS INSULAS PERCELEBRI | TRANSTULERA | EDMUNDUS BERNARDINI | HUIUS CISTERCENSIUM COENOBII || ABBAS UT COMMODITATI | CHRISTIFIDELIUM SANCTUM | TROPAEUM PIE INVISENTIUM | CONSULERET IN NOVO HOC | MONACHORUM AERE ET COLLATICIO || MAGNIFICENTIUS EXTRUCTO | SACELLO REPONENDAM | CURAVIT ANNO REPARATAE | SALUTIS MCMXXX PIO XI SUMMO | PONTIFICE GUGLIELMO VAN || ROSSUM C SS R PRESBYTERO | CARDINALE TITULO SESSORIANO | FLORESTANO DI FAUSTO ARCH | MONACHI GREGORIO BILLI ABBATE | OPUS PERFECERUNT A(nno) D(omini) MCMLIIPapst Pius XI.: 1922-1939
Links des Eingangs in die Kirche S. Maria degli Angeli, über dem Torbogen, Papst Clemens XIII.lat176468DiokletiansthermenPROVIDENTIA OPTIMI PRINCIPIS | CLEMENTIS XIII PONT(ificis) MAX(imi) | PUTEIS AD CONSERVATIONEM OLEI EFFOSSIS | ANNONAM OLEARIAM CONSTITUIT | ANNO MDCCLXIIII PONT(ificatus) VIIVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 193, Nr. 398Papst Clemens XIII.: 1758-1769
An der Via Parigi, an der Front der Kapelle, Papst Benedikt XIV.lat175569DiokletiansthermenBENEDICTO XIV | PON(tifici) MAX(imo) | DE RE FRUMENTARIA SOLICITO | QUOD | HORREIS PERLUSTRATIS || IV KAL(endas) NOVEMBRIS MDCCLIV | AD FRUGUM COPIAM DIVINITUS IMPETRANDAM | SACELLUM PUBLICAE COMMODITATI EXTRUI | ET SACRUM QUOTIDIE FIERI | ANNUO CENSU CONSTITUTO || IUSSERIT | XAVERIUS CANALE CAM(erarius) APOST CLER | ET | ANNONAE PRAEFECTUS | M(onumentum) P(osuit) || REPARATAE SAL(utis) ANNO MDCCLVPapst Benedikt XIV.: 1740-1758
An der Via Parigi, links der Kapelle an der Mauer, Papst Paul V.lat160970DiokletiansthermenPAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | ADVERSUS MAIORES ANNONAE | DIFFICULTATES MAIORA SUBSIDIA | PRAEPARANS NOVA HAEC HORREA | VETERIBUS ADIECIT ANN(o) MDCIX || PONTIF(icatus) SUI VPapst Paul V.: 1605-1621
An der Via delle Terme di Diocleziano Nr. 33, über dem Eingang, Papst Clemens XI.lat170571DiokletiansthermenCLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) | COMMODIORI PUB(lici) FRUMENTI CUSTODIAE | CUI PROXIMA HORREA | A GREG(orio) XIII PAULO V AC URBANO VIII | CONSTRUCTA || SATIS ADHUC NON ERANT | NOVI HUIUS AEDIFICII ACCESSIONE | CONSULUIT | ANNO SAL(utis) MDCCV PONTIFIC(atus) VPapst Clemenes XI.: 1700-1721
An dem Rundbau an der Via del Viminale Nr. 3, über dem Torbogen, Clemens XI.lat170572DiokletiansthermenTHERMARUM DIOCLETIANARUM | AEVO SUPERSTES MONUMENTUM | NE QUID VETERIS MAGNIFICENTIAE | NOVA URBIS AEDIFICIA ABOLERENT | CLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) || HORREIS A SE CONSTRUCTIS | FULCIRI CURAVIT | ANNO SAL(utis) MDCCV PONTIFIC(atus) VPapst Clemenes XI.: 1700-1721
An der Frontlat?73Domine, quo vadis?D(eo) O(ptimo) M(aximo) | HAEIC (!) PETRUS A XSTO (Christo) PETIIT: DOMINE QUO VADIS
Auf den Basen der Apostelstatuen auf dem linken Tiberufer; auf den Außenseiten links und rechts fortlaufendlat154373.1EngelsbrückeCLEMENS VII | PONT(ifex) MAX(imus) | PETRO ET PAULO APOSTOLIS | URBIS PATRONIS | ANNO SALUTIS | CHRISTIANAE | MDXXXIIII || PONTIFICATUS SUI DECIMO | BINIS HOC LOCO SACELLIS | BELLICA VI ET PARTE PONTIS | IMPETU FLUMINIS DISIECTIS | AD RETINEND(am) LOCI RELIGIONE(m) || ORNATUMQ(ue) HAS STATUAS | SUBSTITUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.262; Forcella (1879), vol. XIII, S. 54, Nr. 95 u. 95Papst Clemens VII.: 1523-1534
Auf den Basen der Apostelstatuen auf dem linken Tiberufer; auf der Basis der Petrusstatue mit dem Schlüssel, innenlat73.2aEngelsbrückeHINC | HUMILIBUS | VENIAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.263(M. Pierl): Von hier | den Demütigen | Gnade.
Auf den Basen der Apostelstatuen auf dem linken Tiberufer; auf der Basis der Paulusstatue mit dem Schwert, innenlat73.2bEngelsbrückeHINC | RETRIBUTIO | SUPERBISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.263(M. Pierl): Von hier | Vergeltung | den Überheblichen.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit den Geißelnlat73.2cEngelsbrückeIN FLAGELLA | PARATUS SUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Zu Peitschenhieben | bin ich bereit.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit der Geißelsäulelat73.2dEngelsbrückeTRONUS MEUS | IN COLUMNAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Mein Thron | auf der Säule.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit der Dornenkronelat73.2eEngelsbrückeIN AERUMNA MEA | DUM CONFIGITUR SPINAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): In meinem Leiden, | während der Dorn eingebohrt wird.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit dem Schweißtuch73.2fEngelsbrücke[vacat]Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit dem Mantellat73.2gEngelsbrückeSUPER VESTEM MEAM | MISERUNT SORTEMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Über mein Gewand | haben sie das Los geworfen.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit den Kreuznägelnlat73.2hEngelsbrückeASPICIANT AD ME | QUEM CONFIXERUNTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Sie sollen zu mir schauen, | den sie durchbohrt haben!
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit der Kreuzinschriftlat73.2iEngelsbrückeREGNAVIT | A LIGNO DEUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Es herrschte | vom Holz aus der Gott.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit dem Kreuzlat73.2jEngelsbrückeCUIUS PRINCIPATUS | SUPER HUMERUM EIUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Dessen Herrschaft | auf seiner Schulter.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit dem Essigschwammlat73.2kEngelsbrückePOTAVERUNT | ME ACETOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Sie stillten den Durst | mir mit Essig.
Auf den Basen der zehn Engelsstatuen mit den Marterwerkzeugen, vom linken Tiberufer ausgehend; mit der Lanzelat73.2lEngelsbrückeVULNERASTI | COR MEUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.264(M. Pierl): Verletzt hast du | mein Herz.
Auf den Basen der beiden Engelsstatuen auf dem rechten Tiberufer, außern; beiderseits gleichlautendlat167273.3EngelsbrückeCLEMENTI NONO PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) | AELIO PONTE AD S(ancti) ANGELI ARCEM | ANGELORUM STATUIS | REDEMPTIONIS MYSTERIA PRAEFERENTIUM | EXCULTO ET EXORNATO || QUOD SINE EIUS TITULO ET INSIGNIBUS | OPUS ABSOLVI | EX ANIMI MODERATIONE MANDAVERAT | CLEMENS X PONT(ifex) MAX(imus) | UT BENEFICENTISSIMI PRINCIPIS || MEMORIA EXTARET | POSUIT ANO MDCLXXIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.265; Forcella (1879), vol. XIII, S. 55, Nr. 98Papst Clemens IX.: 1668-1669; Papst Clemens X.: 1670-1676
In der antiken Grabkammer, „Animula vagula blandula …“lat?74EngelsburgANIMULA VAGULA BLANDULA | HOSPES COMESQUE CORPORIS | QUAE NUNC ABIBIS IN LOCA | PALLIDULA RIGIDA NUDULA | NEC UT SOLES DABIS IOCOS
An der Front gegenüber der Engelsbrückelat149574.1EngelsburgALEXANDER VI PONT(ifex) MAX(imus) | INSTAURAVIT | AN(no) SAL(utis) MCCCCLXXXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.266; Forcella (1879), vol. XIII, S. 144, Nr. 251(M. Pierl): Papst Alexander VI. | hat (den Bau) erneuert | im Jahre des Heils 1495. Papst Alexander VI.: 1492-1503
In der Sala Paolina; unter dem Deckengewölbe umlaufendlat74.2aEngelsburgQUAE OLIM INTRA HANC ARCEM COLLAPSA IMPEDITA FOEDATA ERANT EA UNC A PAULO TERTIO PONTIFICE MAXIMO AD SOLIDAM FIRMITATEM COMMODAM UTILITATEM SUBTILEMQUE VENUSTATEM EXTRUCTA DISPOSITA ORNATA CONSPICIUNTURVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.267Papst Paul III.: 1534-1549
In der Sala Paolina; an der Decke in der Mitte, zweimal gleichlautendgrc74.2bEngelsburgΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΤΟΣ Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΧΙΕΡΕΥΣ | ΘΕΙΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΝ | ΕΙΣ ΑΙΠΥ ΚΑΙ ΘΕΙΟΝ ΑΝΑΚΤΟΡΟΝ | ΜΕΤΕΒΑΛΕΝVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.267Papst Paul III.: 1534-1549
In der Sala Paolina; in den Medallions in den vier Ecken des Deckengewölbeslat / grc74.3aEngelsburgFESTINA LENTE | ΔΙΚΗΣ ΚΡΙΝΟΝVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.268
In der Sala Paolina; über den Statuen der Kardinalstugenden an den Seiten; über der Mäßigung mit der Waagelat74.3bEngelsburgSIT MODUS | IN REBUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.268(M. Pierl): Es sei ein Maß | in den Dingen!
In der Sala Paolina; über den Statuen der Kardinalstugenden an den Seiten; über der Klugheit mit der Schlangelat74.3cEngelsburgANTE CONSULAS | POST AGASVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.268(M. Pierl): Denke zuerst, handle danach!
In der Sala Paolina; über den Statuen der Kardinalstugenden an den Seiten; über der Tapferkeit mit Lanze und Löwelat74.3dEngelsburgMANUS FORTIUM | DOMINABITURVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.268(M. Pierl): Die Hand der Tüchtigen | wird herrschen.
In der Sala Paolina; über den Statuen der Kardinalstugenden an den Seiten; über der Gerechtigkeit mit Schwert und Waagelat74.3eEngelsburgDISCITE IUSTITIA(m) | MONITIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.268(M. Pierl): Lernt Gerechtigekit, | ihr (so) Ermahnten!
Auf dem Architrav der Loggia gegenüber der Engelsbrücke, Papst Julius II.lat1504/0575EngelsburgIUL(ius) II PONT(ifex) MAX(imus) ANNO II(M. Pierl): Papst Julius II. im Jahre 2 (seines Pontifikats)Papst Julius II.: 1503-1513
Über dem Zugang zu den päpstlichen Gemächern, am unteren Ende der Rampe, Papst Paul III.lat?76EngelsburgPAULUS III PONT(ifex) MAX(imus) | AD TUTELA(m) ET ORNATU(m)Vgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 144, Nr. 253(M. Pierl): Papst Paul III. | zur Erhaltung und zum Schmuck.Papst Paul III.: 1534-1549
Auf der Basis des Obelisken; südwestwärtslat158776.11aEsquilinsplatzSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) OBELISCUM | AEGYPTO ADVECTUM | AUGUSTO | IN EIUS MAUSOLEO || DICATUM | EVERSUM DEINDE ET | IN PLURES CONFRACTUM | PARTES | IN VIA AD SANCTUM || ROCHUM IACENTEM | IN PRISTINAM FACIEM | RESITUTUM | SALTIFERAE CRUCI | FELICIUS || HIC ERIGI IUSSIT AN(no) D(omini) | MDLXXXVII PONT(ificatus) IIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.196; Forcella (1879), vol. XIII, S. 125, Nr. 196Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; nordwestwärtslat158776.11bEsquilinsplatzCHRISTUM DOMINUM | QUEM AUGUSTUS | DE VIRGINE | NASCITURUM | VIVENS ADORAVIT || SEQ(ue) DEINCEPS | DOMINUM | DICI VETUIT | ADOROVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.197; Forcella (1879), S. 125, Nr. 195Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; nordostwärtslat158776.11cEsquilinsplatzCHRISTI DEI | IN AETERNUM VIVENTIS | CUNABULA | LAETISSIME COLO | QUI MORTUI || SEPULCRO AUGUSTI | TRISTIS | SERVIEBAMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.198; Forcella (1879), S. 125, Nr. 194Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; südostwärtslat158776.11dEsquilinsplatzCHRISTUS | PER INVICTAM | CRUCEM | POPULO PACEM | PRAEBEAT || QUI | AUGUSTI PACE | IN PRAESEPE NASCI | VOLUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.199; Forcella (1879), S. 125, Nr. 193Papst Sixtus V.: 1585-1590
An der Front rechts, Tiberpegel von 1495lat76.2S. EustachioAN(no) SAL(utis) MVD | TIBERIS SERENO | AERE AD HOC –––– | SIG(num) CREVIT NON(is) | DECEMBR(is) ALEX(andri) || VI P(ontificis) M(aximi) AN(no) IIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.78; Forcella (1879), vol. XIII, S. 212, Nr. 432Papst Alexander VI.: 1492-1503
In den Medaillons des Brunnens, Papst Alexander VII.lat1658/5977Fontana delle TartarugheALEXANDER VII | ANNO PONTIFIC(atus) IV | RESTAURAVIT | ORNAVITQUE(M. Pierl): Alexander VII. | im Jahre 4 seines Pontifikats | hat (den Brunnen) restauriert | und ausgeschmückt.Papst Alexander VII.: 1655–1667
Auf der Attikalat173577.11Fontana di TreviCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) | AQUAM VIRGINEM | COPIA ET SUBRITATE COMMENDATAM | CULTU MAGNIFICO ORNAVIT | ANNO DOMINI MDCCXXXV PONTIF(icatus) VIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.168; Forcella (1879), vol. XIII, S. 113, Nr. 173Papst Clemens XII.: 1730-1740
Auf dem oberen Architravlat77.12Fontana di TreviPERFECIT BENEDICTUS XIV PONT(ifex) MAX(imus)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.169; Forcella (1879), vol. XIII, S. 114, Nr. 174(M. Pierl): Es vollendete Papst Benedikt XIV. (den Bau).Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Am Anfang der Via della Stamperia rechts der Fontana di Trevilat174477.13Fontana di TreviBENEDICTUS XIV P(ontifex) O(ptimus) M(aximus) | RIVOS AQUAE VIRGINIS COMPLURIBUS LOCIS MANATES | QUIQUE IN USU ESSE DESIDERANT | IN URBEM REDUXIT | AQUAEDUCTUS VETUSTATE COLLAPSOS || RESTAURAVIT | FISTULAS TUBULOS CASTELLA LACUS | PURGATO FONTE RESTITUTA FORMA | INGENTI LIBERALITATE | IN APLIOREM FORMAM REDEGIT || AN(no) SAL(utis) MDCCXLIV PONT(ificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.169; Forcella (1879), vol. XIII, S. 114, Nr. 175Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Auf dem unteren Architravlat176277.14Fontana di TreviPOSITIS SIGNIS ET ANAGLYPHIS TABULIS IUSSU CLEMENTSI XIII PONT(ificis) MAX(imi) OPUS CUM OMNI CULTU ABSOLUTUM A(nno) DOM(ini) MDCCLXIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.170; Forcella (1879), vol. XIII, S. 115, Nr. 179Papst Clemens XIII.: 1758-1769
An einem Fragment vom Bogen des Gaius und Lucius Caesar, an der Südostecke der Basilica AEmilialat77.21Forum RomanumL(ucio) CAESARI AUGUSTI F(ilio) DIVI N(epoti) | PRINCIPI IUVENTUTIS CO(n)S(uli) DESIG(nato) | CUM ESSET ANN(os) NAT(us) XIIII AUG(uri) | SENATUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.43
Auf der aufgerichteten Basis eines Reiterstandbilds am Comitiumlat77.22Forum RomanumFIDEI VIRTUTIQ(ue) DEVOTISSIMORUM | MILITUM DOM(i)NORUM NOSTRORUM | ARCADI(i) HONOR(i) ET THEODOSI(i) | PERENNIUM AUGUSTORUM | POST CONFECTUM GOTHICUM || BELLUM FELICITATE AETERNI | PRINCIPIS DOM(i)NI NOSTRI HONORI(i) | CONSILIIS ET FORTITUDINE | [[ — — ]] | [[ — — ]] || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | (Name eines Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.44/45
Auf der Attika des Septimus-Severus-Bogens, auf beiden Seiten gleichlautendlat77.23Forum RomanumIMP(eratori) CAES(ari) LUCIO SEPTIMO M(arci) FIL(io) SEVERO PIO PERTINACI AUG(usto) PATRI PATRIAE PARTHICO ARABICO ET | PARTHICO ADIABENICO PONTIFIC(i) MAXIMO TRIBUNIC(ia) POTEST(ate) XI IMP(eratori) XI CO(n)S(uli) III PROSO(n)S(uli) ET | IMP(eratori) CAES(ari) M(arco) AURELIO L(ucii) FIL(io) ANTONINO AUG(usto) PIO FELICI TRIBUNIC(ia) POTEST(ate) VI CO(n)S(uli) PROCO(n)S(uli) P(atri) P(atriae) | (bis 212 n.Chr.:) P(ublio) SEPTIMIO GETAE NOB(ilissimo) CAES(ari) | (seit 212 n.Chr.:) OPTIMIS FORTISSIMISQUE PRINCIPIBUS || OB REM PUBLICAM RESTITUTAM IMPERIUMQUE POPULI ROMANI PROPAGATUM | INSIGNIBUS VIRTUTIBUS EORUM DOMI FORISQUE S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.46
Auf dem Architrav des Vespasianstempelslat77.24Forum Romanum[DIVO VESPASIANO AUGUSTO S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | IMPP (imperatores) CAESS (Caesares) SEVERUS ET ANTONINUS | PII FELIC(es) AUGG (Augusti) R]ESTITUER(unt)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.47
Auf dem Architrav des Saturntempelslat77.25Forum RomanumSENATUS POPULUSQUE ROMANUS | INCENDIO CONSUMPTUM RESTITUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.48(M. Pierl): Der Senat und das Volk von Rom | haben den von Feuersbrunst verschlungenen (Tempel) wiederhergestellt.
Auf zwei Statuenbasen an der Nordseite der Basilica Iulia; auf den Sockelnlat77.26aForum Romanum[OPUS] TIMARCHI | OPUS POLYCLE[TI]Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.49(M. Pierl): Ein Werk des Timarchos. | Ein Werk des Polyklet.
Auf zwei Statuenbasen an der Nordseite der Basilica Iulia; auf der Basis rechtslat77.26bForum RomanumGABINIUS VETTIUS | PROBIANUS V(ir) C(larissimus) | PRAEF(ectus) URBI | STATUAM FATALI | NECESSITATE CON- || LABSAM CELEBERRI- | MO URBIS LOCO ADHI- | BITA DILIGENTIA REPARAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.49
Im Plaster bei der Phokasäulelat77.27Forum RomanumL(ucius) NAEVIUS L(ucii) F(ilius) SURDINUS PR(aetor)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.50(M. Pierl): Lucius Naevius, Sohn des Lucius, Surdinus, der Prätor.
Auf dem Architrav des Tempels des Antoninus und der Faustinalat77.28Forum RomanumDIVO ANTONINO ET | DIVAE FAUSTINAE EX S(enatus) C(onsulto)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.51(M. Pierl): Den vergöttlichten Antonius und | der vergöttlichten Faustina gemäß dem Beschluss des Senates.
Auf der Attika des Titusbogens, auf der Ostseitelat77.29aForum RomanumSENATUS | POPULUSQUE ROMANUS | DIVO TITO DIVI VESPASIANI F(ilio) | VESPASIONO AUGUSTOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.52(M. Pierl): Der Senat | und das Volk von Rom | dem vergöttlichten Titus, Sohn des vergöttlichten Vespasian, | Vespasian Augustus.
Auf der Attika des Titusbogens, auf der Westseitelat77.29bForum RomanumINSIGNE RELIGIONIS ATQUE ARTIS MONUMENTUM | VETUSTATE FATISCENS | PIUS SEPTIMUS PONTIFEX MAX(imus) | NOVIS OPERIBUS PRISCUM EXEMPLAR IMITANTIBUS | FULCIRI SEVARIQUE IUSSIT || ANNO SACRI PRINCIPATUS EIUS XXIIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.53; Forcella (1879), vol. XIII, S. 196, Nr. 410(M. Pierl): Das außerordentliche Denkmal der Frömmigkeit und der Kunst, | das ob seines Alters zu verfallen begann, | mit neuen Arbeiten, die das alte Vorbild nachahmen | stützen und bewahren lassen || im Jahre seines heiligen Prinzipats 24.Papst Pius VII.: 1800-1823; 1823 Restaurierung des Bogens durch Papst Pius VII
An der Front links, Papst Paul V.lat161178S. Francesco a RipaPAULO V PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) | QUOD URBEM AUGUSTISSIMIS TEMPLIS | ET AEDIFICIIS ILLUSTRAVERIT | TRANSTYBERINAM REGIONEM UBERRIMIS | RIVIS EX AGRO BRACHIANO || SUPRA IANICULUM DUCTIS | IRRIGAVERIT | NOXIIS OLERUM HORTIS IN POMARIA | DOMOSQUE DISTRIBUTIS | CAELO SALUBRITATEM REDDIDERIT || PRIVATORUMQUE CENSUM AUXERIT | VIIS QUA APERTIS QUA AMPLIFICATIS DIRECTISQUE | INSIGNIA SS (Sanctorum) BENEDICTI ET FRANCISCI | MONASTERIA | PORTAMQUE PORTUENSEM IN NOBILIOREM || PROSPECTUM DEDERIT | EXPEDITO UTROQUE FABRITII PONTIS ADITU | ET SCALIS AD TYBERIS ALVEUM DEDUCTIS | CIVIUM PEREGRINORUM NAUTARUM | COMMODIS CONSULERIT || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | PUBLICIS AD DEUM VOTIS ATQUE MUNERIBUS | FELICITATEM PRECATUR | (Namen von Magistraten) | MDCXIVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 402, Nr. 975Papst Paul V.: 1605-1621
In der Kapelle links des Chors, am Grabmal der seligen Ludovica, an der Wand rechts, Balthasar Palutius de Albertonibuslat162579aS. Francesco a RipaSACELLUM HOC IN QUO OSSA | BEATAE LUDOVICAE PETRI MATTHAEI DE ALBERTONIBUS ROMANAE | PIE ASSERVANTUR TEMPORUM INIURIA COLLABASCENS | BALTHASAR PALUTIUS DE ALBERTONIBUS | PIO IN GENTILEM SUAM OBSEQUIO || SACRIS OSSIBUS SUB VETERI MONUMENTO REPOSITIS | ANTIQUISSIMA EIUS IMMAGINE PROPRIO IN LOCO RESTITUTA | A FUNDAMENTIS EREXIT ORNAVITQ(ue) | ANNO IUBIL(a)EI MDCXXVVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 408, Nr. 992
In der Kapelle links des Chors, am Grabmal der seligen Ludovica, an der Wand links, Balthasar Palutius de Albertonibuslat162579bS. Francesco a RipaS(enatui) P(opulo) Q(ue) R(omano) | QUOD SENATUS POPULUSQ(ue) ROMANUS | BEATAM LUDOVICAM PETRI MATTHAEI DE ALBERTONIBUS ROMANA(m) | SINGULARI PIETATE PROSEQUUTURUS | ULTIMUM IANUARII DIEM QUO FELICISSIME CONVOLAVIT IN COELUM || PER CURIAM CAPITOLINAM ANNUA A IUDICIIS CESSATIONE CELEBRARI | ATQUE HOC SACELLUM SOLEMNI POMPA UT MOS EST | A ROMANO MAGISTRATU CONSUETA LIBERALITATE ADIRI | SENATUS CONSULTO MULTIS AB HINC ANNIS IUSSERIT | BALTHASAR PALUTIUS DE ALBERTONIBUS || GRATI ANIMI MONUMENTUM POS(uit) | ANNO IUBIL(a)EI MDCXXVVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 408, Nr. 991
Am Grabmal August Goethes, „des Sohnes“lat183080Friedhof nichtkatholischer AusländerGOETHE FILIUS | PATRI | ANTEVERTENS | OBIIT | ANNOR(um) XL || MDCCCXXX(M. Pierl): Goethes Sohn, | dem Vater | zuvorkommend, | starb | im Alter von 45 Jahren. || 1830
An den Grabmälern der Söhne Wilhelm von Humboldts, auf dem grösseren Säulenstumpflat180381aFriedhof nichtkatholischer AusländerCIRCULARIS AREA | TERMINIS CINCTA P(edum) CLXXX | IN CUIUS MEDITULLIO TUMULUS EST | GULIELMI IUNIORIS AB HUMBOLDT | LOCUS SEPULTURAE PUBLICE DATUS || GULIELMO AB HUMBOLDT | REGIS BORUSSORUM | AD SUMMUM PONTIFICEM ORATORI | POSTERISQUE EIUS | NAT(us) JENAE III NON(as) MAI(as) || AN(no) CHR(isti) MDCCVIC | OBIIT ARICIAE XVIII KAL(endas) SEPT(embres) | MDCCCIII
An den Grabmälern der Söhne Wilhelm von Humboldts, auf dem kleineren Säulenstumpflat180781bFriedhof nichtkatholischer AusländerFRIDERICO | CONSTANTINO GUSTAVO | QUI VIXIT A(nnos) I M(enses) X D(ies) V | INFANTI SUAVISSIMO | PARENTES || GUILIELMUS DE HUMBOLDT ET | CAROLINA DE DACHEROEDEN | NAT(us) ROMAE VII ID(us) JAN(uarias) | AN(no) CHR(isti) MDCCCVI | VIVERE IBIDEM DESIIT PR(idie) ID(us) NOV(embres) || MDCCCVII
Am Grabmal Gottfried Sempers, auf der Deckplatteger187982aFriedhof nichtkatholischer AusländerGottfried Semper | geb. d. 30. November | 1803 | zu Hamburg | gestorben d. 15. Mai || 1879 | zu Rom
Am Grabmal Gottfried Sempers, auf den Seiten umlaufendger187982bFriedhof nichtkatholischer AusländerHamburg 1803 – 1823 | Paris 1829 – 1830 | Rom – Athen 1830 – 1833 | Dresden 1834 – 1849 | London 1850 – 1855 || Zuerich 1855 – 1870 | Wien – Rom 1870 – 1879
Am Grabmal Percy Bysshe Shelley’slat / eng182283Friedhof nichtkatholischer AusländerPERCY BYSSHE SHELLEY | COR CORDIUM | NATUS IV AUG MDCCXCII | OBIIT VIII JUL MDCCCXXII | Nothing of him that doth fade. || But doth suffer a sea-change | Into something rich and strange.
An vier Pfeilern im Innenhof des Palazzo Sciarra zwischen der Via M. Minghetti und der Piazza dell’ Oratorio, linkslat?84aGalleria SciarraINCIPE PARVE PUER RISU COGNOSCERE MATREM | DOS EST MAGNA PARENTIU(m) VIRTUS ET METUENS ALTERIUS VIRI | CERTO FOEDERE CASTITAS ET PECCARE NEFAS AUT PRETIU(m) EST MORI
An vier Pfeilern im Innenhof des Palazzo Sciarra zwischen der Via M. Minghetti und der Piazza dell’ Oratorio, rechtslat?84bGalleria SciarraNON IGNARA MALI MISERIS SUCCURRERE DISCO | VIVITUR PARVO BENE CUI PATERNU(m) SPLENDET IN MENSA TENUI | SALINU(m) NEC LEVIS SOMNOS TIMOR AUT CUPIDO SORDIDUS AUFERT
Über dem Altarlat?85aIl GesùSS (Sanctissimo) NOMINI IESU SACRUM(M. Pierl): Dem allerheiligsten Namen Jesu geweiht.
Über dem Altar, In den Fenstern links und rechts des Hauptaltarslat?85bIl GesùAD | MAIO- | REM | DEI | GLORI- || AM(M. Pierl): Zu größerem Ruhme Gottes.
In der Cappella di S. Maria della Strada oder degli Astelli, am Eingang linkslat?86aIl GesùQUAE EST ISTA | QUAE ASCENDIT | DE DESERTO | DELICIIS AFFLUENS | CANT(icum) VIII
In der Cappella di S. Maria della Strada oder degli Astelli, am Eingang rechtslat?86bIl GesùTOTA PULCRA ES | AMICA MEA | ET MACULA | NON EST IN TE | CANT(icum) IIII
In der Cappella di S. Maria della Strada oder degli Astelli, am Altarlat?86cIl GesùMARIAE | IMMAC(ulatae) | S(acrum)(M. Pierl): Maria, | der unbefleckten, | geweiht.
In der Cappella di S. Maria della Strada oder degli Astelli, unter den Bildern des Marienlebens in der Kapelle, links beginnendlat?86dIl GesùUT AUDIVIT ELISABETH | SALUTATIONEM MARIAE | EXULTAVIT INFANS | IN UTERO EIUS | LUC(as) I || ECCE VIRGO CONCIPIET | ET PARIET FILIUM | ET VOCABITUR NOMEN | EIUS EMMANUEL | ISA(ias) VII | DESPONSATA MATER | IESU MARIA VIRO | CUI NOMEN ERAT | IOSEPH DE DOMO DAVID | MATTH(aeus) II LUC(as) I || ADDUCENTUR REGI | VIRGINES POST EAM | ADDUCENTUR | IN TEMPLUM REGIS | PS(almi) XLIIII | QUAE EST ISTA | QUAE PROGREDITUR | QUASI AURORA | CONSURGENS | CANT(icum) VI
In der Cappella di S. Maria della Strada oder degli Astelli, am Boden, im Kreis umlaufendlat?86eIl GesùPULCRA ET ELECTA UT SOL | ET MACULA NON EST IN TE
An der Eingangswand links, Cultores nominis Iesulat184387Il GesùANNO MDCCCXLIII | CELLAM MAXIMAM | CUM ALTARI | QUOD MAIORES | INORNATUM RELIQUERANT || EXTERNO MARMORE | ET INAURATIS | EX AERE ORNAMENTIS | DISTINCTAM | CULTORES || NOMINIS IESU | IN ELEGANTIOREM FORMAM | PRO TEMPLI DIGNITATE | ATQUE AMPLITUDINE | RESTITUENDAM || CURARUNTVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 494, Nr. 837
An der Eingangswand in der Mitte, an der Eingangswand darüber, Kardinal Alessandro Farneselat157588aIl GesùALEXANDER FARNESIUS | CARD(inalis) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECANCELL(arius) | PAULI III PONT(ificis) MAX(imi) NEPOS | CUIUS AUCTORITATE SOCIETAS | IESU RECEPTA PRIMUM FUIT || ET DECRETIS AMPLISS(imis) ORNATA | TEMPLUM HOC SUAE MONUMENTUM | ET RELIGIONIS ET PERPETUAE | IN EUM ORDINEM VOLUNTATIS | A FUNDAMENTIS EXSTRUXIT || ANNO IUBIL(a)EI MDLXXVVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 462, Nr. 744
An der Eingangswand in der Mitte, auf dem Architrav der Ädikulalat157588bIl GesùAD MAIOREM DEI GLORIAM(M. Pierl): Zu größerem Ruhme Gottes.
An der Eingangswand rechts, Alessandro Torlonialat186189Il GesùANNO MDCCCLXI | ALEXANDER TORLONIA | TEMPLUM HOC FARNESIANUM | COLUMNIS PARASTATIS | LORICIS || EX VARI MARMORE | CUM ORNAMENTIS | EX OPERE MUSIVO | ET PLASTICO INAURATO | A PORTA MAXIMA || AD CELLAM TRANSVERSAM | PRO SUA CONSTANTI PIETATE | ERGA IGNATIUM PATREM | ET IN SOC(ietatem) IESU | MUFICENTIA || NOBILITAVIT PERFECITVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 501, Nr. 856
An der Front, Kardinal Alessandro Farneselat157590Il GesùALEXANDER CARDINALIS FARNESIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECAN(cellarius) FEC(it) MDLXXVVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 462, Nr. 743(M. Pierl): Kardinal Alessandro Farnese, der Heiligen Römischen Kirche Vize-Kanzler, hat (den Bau) errichtete 1575.
Unter der Kuppellat?91Il GesùDONAVIT ILLI NOMEN QUOD EST SUPER OMNE NOMEN UT IN NOMINE IESU OMNE GENU FLECTATUR COELESTIUM TERRESTRIUM ET INFERNORUM
Im Mittelschiff vor dem Chor am Boden, Grabinschrift für Kardinal Alessandro Farneselat?92Il GesùALEXANDRI FARNESII CARD(inalis) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECAN(cellarii) | EPISCOPI OSTIENSIS | HUIUS ECCLESIAE | FUNDATORISVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 462, Nr. 745(M. Pierl): (Das Grab) des Kardinals Alessandro Farnese, | der Heiligen Römischen Kirche Vize-Kanzlers, | des Bischofs von Ostia, | des Stifters | dieser Kirche.
Im Mittelschiff unter der Vierung am Boden, Grabinschrift für Kardinal Francesco Maria Brancacciolat167993Il GesùD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIC VOCEM ANGELI RESURRECTIONIS | ET ADVENTUM MAGNI DEI ET SALVATORIS IESU CHRISTI | FRANCISCI MARIAE CARDINALIS BRANCATI(i) EPISCOPI PORTUEN(sis) | OSSA CINERESQ(ue) EIUSDEM PECCATORIS EXPECTANT || OBIIT ANNO MDCLXXV AETATIS LXXXIII | HANC NUDI NOMINIS NUDOQ(ue) IN LAPIDE | NON LAUDIS NON SCULPTURAE ORNAMENTO | DECORATAM EPIGRAPHEM | UTI TESTAMENTO ILLE RIGOROSE PRAESCRIPSERAT || SIC OPERE RELIGIOSE INSCRIPTAM VOLUIT POSUITQ(ue) | STEPHANUS ARCHIEPISCOPUS BRANCATIUS EP(iscop)US VITERBIENSIS | EX FRATRE NEPOS ET HERES | NE TANTO PATRUO MODERATIONIS | SIBI OB(o)EDIENTIAE GLORIAM INVIDERET || ANNO SALUTIS MDCLXXIX | ALIO LOCO TANTIS VIRTUTIBUS TANTISQUE IN SE BENEFICIIS | MONUMENTUM DIGNIUS EXCITATURUSVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 479, Nr. 794
Im Durchgang zur Sakristei zwischen der zweiten und dritten Seitenkapelle rechts, für Papst Clemens XII.lat175094S. Giovanni dei FiorentiniCLEMENTI XII PON(tifici) MAX(imo) | QUOD FRONTEM HUIUS TEMPLI | RUDEM ATQUE INFORMEM | ORNAVERIT | FLORENTINORUM NATIO || ALIIS ETIAM BENEFICIIS CUMULATA | CIVI ET PATRONO SUO | B(ene) M(erito) ANNO CIƆ IƆ CCL P(osuit)Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Front, Papst Clemens XII.lat173495S. Giovanni dei FiorentiniCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) A(nno) S(alutis) MDCCXXXIV P(ontificatus) IVVgl. Forcella (1876), vol. VII, S. 40, Nr. 96.(M. Pierl): Papst Clemens XII. im Jahre des Heils 1734, seines Pontifikats 4.Papst Clemens XII.: 1730-1740
Unter der Laternelat161496S. Giovanni dei FiorentiniDEO ET S(ancto) IOANNI BAPTISTAE NATIO FLOR(entinorum) DE URBE A(nno) MDCXIIIIVgl. Forcella (1876), vol. VII, S. 17, Nr. 33.
Im Mittelschiff am dritten Pfeiler links, gegenüber dem Eingang, für Francesco Borrominilat195597S. Giovanni dei FiorentiniFRANCISCUS BORROMINI TICINENSIS | EQUES CHRISTI | QUI | IMPERITURAE MEMORIAE ARCHITECTUS | DIVINAM ARTIS SUAE VIM || AD ROMAM MAGNIFICIS AEDIFICIIS EXORNANDAM VERTIT | IN QUIBUS | ORATORIUM PHILIPPINUM S(anctus) IVO S(ancta) AGNES IN AGONE | INSTAURATA LATERANENSIS ARCHIBASILICA | S(anctus) ANDREAS DELLE FRATTE NUNCUPATUM || S(anctus) CAROLUS IN QUIRINALI | AEDES DE PROPAGANDA FIDE | HOC AUTEM IPSUM TEMPLUM | ARA MAXIMA DECORAVIT | NON LONGE AB HOC LAPIDE || PROPE MORTALES CAROLI MADERNI EXUVIAS | PROPINQUI MUNICIPIS ET AEMULI SUI | IN PACE DOMINI QUIESCIT | AUSPICIBUS | EXCELLENTISSIMO VIRO HENRICO CELIO || HELVETIORUM APUD ITALICAM REMPUBLICAM ORATORE | INSTITUTO ROMANIS STUDIIS PROVEHENDIS | TICINENSES IN URBE COMMORANTES | ANNO AB EIUS MORTE DUCENTESIMO OCTOGESIMO OCTAVO | TANTO CIVE GLORIANTES || DIE XV MAJI MCMLV | H(oc) M(onumentum) PP (posuerunt)
Im Mittelschiff am dritten Pfeiler links, gegenüber dem Chor, für Carlo Madernolat195698S. Giovanni dei FiorentiniMEMORIAE | CAROLI MADERNI | DOMINICI FONTANAE NEPOTIS | ET FRANCISCI BORROMINI PRAECEPTORIS | CUI EXIMIAE DUCITUR LAUDI || QUOD TEMPLIS AEDIBUS MAGNIFICIS FONTIBUS | ROMAE XYSTO V ET PAULO V PP MM (pontificibus maximis) FAVENTIBUS | SINGULARI ARTIFICIO EXSTRUCTIS | IN TURGIDUM QUOD TUNC VIGERET ARCHITECTURAE GENUS | VIVIDAM AC PRAECLARAM ORNANDI VIM || ADIECERIT | QUARTO AB EIUS NATALI EXEUNTE SAECULO | PAGI TICIN(ensis) ET ROMAE CLERUS CIVILESQUE POTESTATES | A(nte) D(iem) XVII CAL(endas) IAN(uarias) A(nno) MDCCCCLVI | PON(endum) CUR(averunt)
Im Querschiff links, an der rechten Wand, für Antonio Barberinilat162999S. Giovanni dei FiorentiniD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ANTONIO BARBERINO PATRITIO FLORENTINO | INTEGRITATE ERUDITIONE CONSTANTIA | ET EXIMIA ERGA PATRIAM CHARITATE CONSPICUO | CUIUS OSSA OB NOVAM TEMPLI CONSTRUCTIONEM || PERMISTIM TRANSLATA IACENT | OBIIT ANNO M IƆ LIX VIII CALEND(as) IULII | AETATIS SUAE ANNUM AGENS LXV | CAROLUS BARBERINUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) DUX GENERALIS | PATRUI MAGNI SALUTI CONSULENS || IN EXPIATIONEM CULPARUM REDDITUM ANNUM | MISSAE SINGULIS CELEBRANDAE DIEBUS ATTRIBUIT | NE MEMORIA EXOLESCERET | HOC VOLUIT EXTARE MONUMENTUM | ANNO DOMINI M IƆ CXXIXVgl. Forcella (1876), vol. VII, S. 24, Nr. 56.
Im linken Querschiff an der linken Wand, Grabinschrift für Petrus Franciscus de Rubeislat1673100S. Giovanni dei FiorentiniD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PETRUS FRANCISCUS DE RUBEIS | PATRITIUS ROMANUS | PODII SUMMAE VILLAE MARCHIO | CASTRI FOLEAE IN SABINIS COMES || UTRIUSQUE SIGNATURAE REFERENDARIUS | S(acrae) CONSISTORIALIS AULAE FISCI ET CAMERAE ADVOCATUS | FIDEIQUE PROMOTOR | AB URBANO VIII INNOCENTIO X ALEXANDRO VII | CLEMENTE IX ET X PONTT MAXX (pontificibus maximis) || ARDUIS SEDIS APOSTOLICAE NEGOTIIS ADHIBITUS | AC OMNIBUS FERE CONGREGATIONIBUS ADSCRIPTUS | MAIORA NON ASSECUTUS | CUM NEMO AD EIUS MUNERA SUBEUNDA | PRAESTANTIOR AUT PAR INVENIRETUR || VIXIT ANN(os) LXXXII OBIIT XI DECEMBR(is) MDCLXXIIIVgl. Forcella (1876), vol. VII, S. 33, Nr. 80.
Am Grab Carlo Madernos am Boden der Vierung, links vor dem Hauptaltarlat100.11S. Giovanni dei FiorentiniD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAROLUS MADERNUS | EQUES NOVOCOMENSIS | EQUITIS DOMINICI FONTANAE | SIXTI V ARCHITECTI NEPOS || EIUDEMQUE IN EXCITANDIS | OBELISCIS ADIUTOR | CUM PAULI V IUSSU ANTIQUAM | VATICANI TEMPLI PARTEM | CUM PORTICU DELINEASSET || COLUMNAMQUE EX DELUBRO PACIS | AMOTAM | ANTE LIBERII BASILICAM | IN EXQUILIIS IMPOSITO SIGNO | DEIPAR(a)E VIRGINIS EREXISSET || URBANO VIII PONT(ifice) MAX(imo) | CUIUS ARCHITECTUS ERAT | SEPULCHRUM SIBI SUISQUE | VIVENS POSUIT Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.260/261; Forcella (1876), vol. VII, S. 35, Nr. 84.
Neben dem Grab Carlo Madernos am Boden der Vierung, links vor dem Hauptaltarlat100.12S. Giovanni dei FiorentiniFRANCISCUS BORROMINI | 1599-1667Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.260/261(M. Pierl): Francesco Borromini | 1599 – 1677.
Über dem alten Eingang von der Cappella SS. Rufina e Seconda her, innen, links, Kardinal Carlo Rezzonicolat1795101aS. Giovanni in FonteKAROLO REZZONICO CARDINALI | EPISCOPO PORTUENSI | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMERARIO | BASILICAE LATERAN(ensis) ARCHIPRESB(ytero) | QUOD SACRI BAPTISTERII EMBLEMATA || EX AERE SUPERNE DEFIXA | AURO SUPER FUNDI IMPENSA SUA | DE INTEGRO FECERITVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 95, Nr. 262.
Über dem alten Eingang von der Cappella SS. Rufina e Seconda her, innen, rechts, Kardinal Carlo Rezzonicolat1795101bS. Giovanni in FonteET CO(n)STANTINI MAGNI GESTA | UDO TECTORIO PICTA | VETUSTATE AC SITU SQUALLIDA | IN PRISTINUM NITOREM | RESTITUI PIETATIS STUDIO CURAVERIT || CAPITULUM ET CANONICI | MEMORIAE GRATIQUE ANIMI CAUSA | POSUERE ANNO MDCCLXXXXVVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 95, Nr. 263.
Über dem alten Eingang von der Cappella SS. Rufina e Seconda her, innen, Papst Urban VIII.lat1625102S. Giovanni in FonteURBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | RESTAURAVIT A(nno) IUBIL(a)EI MDCXXVVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 57, Nr. 151.(M. Pierl): Papst Urban VIII. | hat (den Bau) restauriert im Jubeljahr 1625.Papst Urban VIII.: 1623-1644
Über dem Eingang in die Cappella S. Giovanni Evangelistalat?103S. Giovanni in FonteLIBERATORI SUO BEATO IOHANNI EVANGELISTAE HILARUS EPISCOPUS FAMULUS XPI (Christi) | DILIGITE ALTERUTRUM
Am Eingang in die Cappella S. Venanzio an der Wandlat11. Jh.104S. Giovanni in FonteLUBRICA QUI CALCAT POSTNUNC A(m)BROSIA CAPTAT | BONUS ERAT VERBIS PLACIDIS ET NOMINE BONUS | BLANDUS ERAT CUNCTIS PLACIDIS ET MORIB(us) APTUS | TERRA TENET TERRAM DE TERR(a)E CORPORE FACTAM | SPS (spiritus) EXULTAT PER CAELI GAUDIA MAGNA || QUEM PATER EXALTANS AD C(a)ELI FERCULA DUXIT | MORTE IACET TECTUS SET NON EST MORTE PEREMPTUS | TU D(eu)S OM(n)IPOTENS HUNC PROTEGE MORE BEATO | VIVERE QUO POSSIT CUM IUSTIS SORTE PERENNI | (rechts daneben:) QUI OB(iit) || M(ense) NOV(embris) | D(ie) XX | NONA | INDIC(tione) | V || TE(m)P(ore) D(omi)N(i) N(ostri) | LEO(nis) NO(ni) | P(a)P(ae) AN(no) E(ius) | IIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 513, Nr. 1191.Papst Leo IX.: 1049-1054
Über dem Eingang innen, Papst Gregor XIII.lat1575105S. Giovanni in FonteGREGORIUS XIII PONT(ifex) MAX(imus) | RESTAURAVIT AN(no) IUBIL(a)EI MDLXXVVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 39, Nr. 98.(M. Pierl): Papst Gregor XIII. | hat (den Bau) restauriert im Jubeljahr 1575.Papst Gregor XIII.: 1572-1585
Über den Fresken ringsum an der Wand, Papst Innozenz X.lat1648106S. Giovanni in FonteCONSTANTINO PROFECTIONEM IN MAXENTIUM | AGITANTI CERTAM VICTORIAM PROMITTIT | ASPECTA IN CAELO CRUX HIS VERBIS INSCRIPTA | IN HOC SIGNO VINCES | COMMISSA ACIE AD PONTEM MILVIUM FUSISQUE || HOSTIBUS MAXENTIOQUE | IN TIBERIM ACTO VICTORIA POTITUR | URBEM AD TRIUMPHUM INGRESSO | ARCUS AD RADICES | PALATII ERIGITUR || SIMULACRIS DEORUM DIRUTIS | ARIS EVERSIS | CRUCEM LOCARI IUBET | IN CONCILIO NICAENO EXTREMUS RESIDENS | LIBELLOS IN EPISCOPOS COMBURIT || ET INFLICTA MARTYRIBUS VULNERA | DEOSCULA TUR | INNOCENTIUS X PONTIFEX MAXIMUS | ANNO SALUTIS MDCXXXXVIII | PONT(ificatus) IIIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 7f., ohne Nummer.Papst Innozens X.: 1644-1655
In der Cappella Corsini, am linken äusseren Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Papst Clemens XII.lat1740107S. Giovanni in LateranoCLEMENS XII | PONT(ifex) MAX(imus) | ANNO IV | OBIIT ANNO XVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 84, Nr. 229.Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Porta Santa, unten links, Papst Johannes Paul II.lat1983/1984108aS. Giovanni in LateranoIOANNE PAULO II PONTIFICE MAXIMO | HUGO CARDINALIS POLETTI | PATRIARCHALIS BASILICAE LATERANENSIS | ARCHIPRESBYTER | LEGATI MUNERE FUNCTUS || ANNO IUBILAEO (!) HUMANAE REDEMPTIONIS | MCMLXXXIII – MCMLXXXIV | APERUIT ET CLAUSITPapst Johannes Paul II.: 1978-2005
An der Porta Santa, unten rechts, Papst Johannes Paul II.lat2000108bS. Giovanni in LateranoIOANNES PAULUS II PONT(ifex) MAX(imus) | PORTAM SANCTAM | PATRIARCHALIS LATERANENSIS BASILICAE | APERUIT | CAMILLUS CARD(inalis) RUINI || ARCHIPRESBYTER A LATERE LEGATUS | CLAUSIT | ANNO MAGNI IUBILAEI MMPapst Johannes Paul II.: 1978-2005
An der Porta Santa, auf der Porta, Papst Johannes Paul II.lat2000108cS. Giovanni in LateranoCHRISTUS | HERI HODIE | SEMPER | IUBILAEUM | (rechts:) A(nno) D(omini) 2000Papst Johannes Paul II.: 1978-2005
Im Querschiff links, am Sakramentsaltar, Papst Clemens VIII.lat1598/99109S. Giovanni in LateranoCLEMENS VIII P(ontifex) M(aximus) ANNO VIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 48, Nr. 126.(M. Pierl): Papst Clemens VIII. im Jahre (seines Pontifiktas) 7.Papst Clemens VIII.: 1592-1605
Im linken Querschiff gegenüber dem linken inneren Seitenschiff an der Wand, auf dem Kreuzlat1900110aS. Giovanni in LateranoCHRISTUS VINCIT CHRISTUS REGNAT CHRISTUS IMPERAT(M. Pierl): Christus ist Sieger, Christus ist König, Christus ist Herrscher.
Im linken Querschiff gegenüber dem linken inneren Seitenschiff an der Wand, auf der Schrifttafel darunterlat1900110bS. Giovanni in LateranoHUMANAE REDEMPTIONIS SIGNUM | PATRICIORUM ET NOBILIUM ROMANOR(um) COETUS | SAECULO XIX EXEUNTE | AC XX INEUNTE | IN HAC SACROS(ancta) ARCHIBASIL(ica) LATERANENSI || POSUIT | SUIS POSTERIS HEREDITATEM | INTEGRAE TESTIMONIUM FIDEI | PERPETUO SERVANDAE
Im linken Querschiff gegenüber dem linken inneren Seitenschiff an der Wand, auf der Plakette darunter im Kreis umlaufendlat1900110cS. Giovanni in LateranoOSCULANTIBUS CRUCEM HANC IN ECCLESIA POSITAM ET RECITANTIBUS PATER INDULGENTIA 200 (!) DIERUM SEMEL IN DIE
Im linken Querschiff gegenüber dem linken inneren Seitenschiff an der Wand, im Inneren des Kreiseslat1901110dS. Giovanni in LateranoIESUS | CHRISTUS | DEUS | HOMO | VIVIT || REGNAT | IMPERAT | MCMI
Im linken Querschiff gegenüber dem linken inneren Seitenschiff, Grabinschrift für Papst Leo XIII.lat?111S. Giovanni in LateranoLEONI XIII | CARDINALES AB EO CREATI | (links:) AD PATREM | FILI EX OMNI REGIONE | VENERATURI CONVENIUNT || (rechts:) ECCLESIA INGEMUIT | COMPLORANTE | ORBE UNIVERSOPapst Leo XIII.: 1878-1903
Im rechten Querschiff, an der Orgel, Papst Clemens VIII.lat1598112S. Giovanni in Laterano(links:) CLEMENS VIII | PONT(ifex) MAX(imus) | (rechts:) ANNO DOMINI | MDXCVIII | (mittig:) LAUDATE DEUM IN || CHORDIS ET ORGANOVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 48, Nr. 128.Papst Clemens VIII.: 1592-1605
Im rechten Querschiff gegenüber den Seitenschiffen, Papst Pius IX.lat1871113S. Giovanni in LateranoCOLLEGIUM CANONICORUM | ET CLERUS | PRINCIPIS ECCLESIARUM BASILICAE | QUAE PIUM IX | PONTIFICEM MAXIMUM || SUPREMUM OLIM REI CHRISTIANAE | MAGISTERIUM INEUNTEM EXCEPIT | AD MEMORIAM | FAUSTI FELICISQUE DIEI CONSIGNANDAM | QUO PARENS SANCTISSIMUS || PLAUDENTIBUS NOVO GAUDIO POPULIS | SACRI PRINCIPATUS ANNOS XXV | XVI KAL(endas) IUL(ii) A(nno) CHR(isti) MDCCCLXXI | IN SEDE ROMANA | POST PETRUM UNUS EXPLEVITVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 106, Nr. 297.Papst Pius IX.: 1846-1878
Auf dem Boden zwischen MIttelschiff und Seitenschiffen, zwischen dem zweiten und dem dritten Pfeiler; beiderseits gleichlautendlat1655113.1S. Giovanni in LateranoINNOCENTIO X PONT(ifice) OPT(imo) MAX(imo) | STRATA MARMORIBUS VARIIS | LATERUM PAVIMENTA MDCLVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.216; Forcella (1876), vol. VIII, S. 64, Nr. 172.(M. Pierl): Unter dem besten Papst, Innozenz X., | sind mit verschiedenen Marmorsorten ausgelegt worden | die Böden der Seitenschiffe. 1655Papst Innozenz X.: 1644-1655
Im Chor unter dem Apsismosaiklat1292113.2S. Giovanni in LateranoPARTEM POSTERIOREM ET ANTERIOREM RUINOSAS HUIUS SANCTI TEMPLI A FUNDAMENTIS RE(a)EDIFICARI FECIT ET ORNARI OP(er)E MOSYACO (!) NICOLAUS P(a)P(a) IIII FILIUS BEATI FRANCISCI ET SACRU(m) VULTU(m) SALVATORIS N(ostri) I(n)TEG(r)U(m) REPONI FECIT I(n) LOCO UBI PRIMO MIRACULOSE POPULO ROMANO APPARUIT QUA(n)DO FUIT ISTA ECCL(es)IA CO(n)SECRATA ANNO D(omi)NI MCC NONAGES(imo) IIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.217; Forcella (1876), vol. VIII, S. 14, Nr. 14.Papst Nicolaus IV.: 1288-1292
Im Chor in der Apsislat1884113.3S. Giovanni in LateranoLEO XIII CELLAM MAXIMAM VETUSTATE FATISCENTEM INGENTI MOLITIONE PRODUCENDAM LAXANDAMQUE CURAVIT | VETUS MUSIVUM MULTIS IAM ANTEA PARTIBUS INSTAURATUM AD ANTIQUUM EXEMPLAR RESTITUI | ET NOVAM ABSIDEM OPERE CULTUQUE MAGNIFICO EXORNATAM TRANFERRI AULAM TRANSVERSAM | LAQUEARI ET CONTIGNATIONE REFECTIS EXPOLIRI IUSSIT ANNO CHR(isti) MDCCCLXXXIV SACRI PRINC(ipatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.218Papst Leo XIII.: 1878-1903
Im rechten äusseren Seitenschiff, vorn rechts, Grabinschriften für Kardinal Casatilat1287114aS. Giovanni in LateranoDE MEDIOLANO COMES HOC REQUIESCIS IN ANTRO | PRESBITER ET CARDO VENIAT TIBI SPLENDOR AB ALTO | LOMBARDIS CARUS IPSORUM GENTE CREATUS | DE PATRIA CLARUS DE MAGNO SANGUINE NATUS | TU SAPIENS PECTUS IURIS VEXILLA FEREBAS || SIMPLEX ET RECTUS FAUSTU POMPA Q(ue) CAREBAS | PAUPERIBUS LARGUS AD PRAVA PER OMNIA TARDUS | CONSILIO MAGNUS MITIS DEVOTUS UT AGNUS | MUNERIS ACCEPTOR RARUS TU IUSTUS OBIISTI | NEMINIS ILLECTOR CUR SIC CITO MORTE RUISTI || HINC MEDIOLANUM ROMANA Q(ue) CURIA PLORET | NE FLEAT IN VANUM PRO TE ROGO QUILIBET ORETVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 13, Nr. 11.
Im rechten äusseren Seitenschiff, an den Schmalseiten links und rechts, Grabinschriften für Kardinal Casatilat1287114bS. Giovanni in LateranoANNO | DOMINI | MCCLXXX | VII | MENSE || APRIL(is) | DIE | VIII || DOMINUS | IACOBUS DE || COLUMPNA | CARD(inalis) S(an)C(ta)E M(aria)E | IN VIA LATA | PRO ANIMA | D(omi)NI COMITIS || CARD(inalis) FECIT | FIERI HANC | CAPELLAM | CUM ALTARI | ET OMNIBUSVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 13, Nr. 11; Claussen (2008), Die Kirchen der Stadt Rom im Mittelalter 1050-1300, Bd. 2: S. Giovanni in Laterano.Kardinal Casati war Jurist und Kardinalpriester. Er bestimmte den Lateran zu seinem Begräbnisort.
Im rechten äusseren Seitenschiff, auf dem Sockel des Grabmals, Grabinschriften für Kardinal Casatilat1887114cS. Giovanni in LateranoCOMES MEDIOLANENSIS CUIUS EXUVIAE HIC CONDITAE SUNT | COMES EST CASATUS QUI CLARUS GENERE VIRTUTIBUS CLARIOR | A MARTINO IV P(ontifice) M(aximo) ROMANAM PURPURAM TULIT | GENS CASATA EIUS MUNIFICENTIA ET PIETATE PLURIBUS AUCTA | BENEFICIIS || ANNO MDCCCLXXXVII AB EIUS EXITU SAECULARI SEXTO | CANONICORUM ORDINE PROBANTE POSUIT
Im rechten äusseren Seitenschiff hinten rechts, Grabinschrift für Kardinal Giulio Acquavivalat1574115S. Giovanni in LateranoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | IULIO AQUAEVIVAE S(ancti) THEODORI | DIAC(oni) CARD(inalis) IO(annis) HIERONYMI | DUCIS ATRIAE CLARISS(imi) VIRI | FILIO OB EGREGIAS ANIMI || DOTES ADOLESCENTI A PIO | V PONT(ifice) MAX(imo) IN COLLEGIUM | CARDINALIUM COOPTATO | EIUSQ(ue) DIGNITATIS MUNERIB(us) | PRAECLARE FUNCTO || ANDREAS MATTHAEUS PATRUUS | ARCHIEP(iscopus) COSENTINUS POS(uit) | VIX(it) ANN(os) XXVIII OBIIT XII | CAL(endas) AUGU(stas) MDLXXIIII Vgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 38, Nr. 95.
Im rechten äusseren Seitenschiff hinten rechts, Grabinschriften für Paullus Mellinuslat1527117aS. Giovanni in LateranoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | P PAULLUS MELLINUS CIVIS ROMANUS QUI OB EIUS NATIVA(m) BONITATEM SEMPER | A S(enatu) P(opulo) Q(ue) R(omano) AD MUNIA URBIS ULTRO DELECTUS EST QUIQUE QUEMADMODUM IPSE NEMINI | VEL LACESSITUS UNQUAM NOCUIT ITA MORTALES OMNES ORAT NE QUIETEM EIUS | TURBARE VELINT TURBANTUR ENIM MANES INIURIIS ET LACRIMIS CUM ALTERUTRIS | ANTE NOVISSIMUM DIEM RESPONDERE NEQUEANT HIC SITUS EST || VIX(it) ANN(os) LXIII MEN(ses) VIII DIES X | BRIGIDA MATTHAEA MARITO DULCISS(imo) DE QUO NIL ALIUD QUERI POTEST | NISI QUOD CUM AMBO PESTILENTIA LABORANTES NE ULTERIUS SACRAM | DIREPTIONEM URBIS VIDERENT AMBO AEQUE MORTEM DESYDERARENT SOLUS | IPSE MORTI GRATUS FUERIT LACRIMANS POSUIT ET SIBI DIE VI AUGUSTI || MDXXVII
Im rechten äusseren Seitenschiff hinten rechts, auf der schrägen Unterseite desselben Sarkophags, Grabinschriften für Paullus Mellinuslat1666117bS. Giovanni in LateranoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | P PAULLUS MELLINUS CIVIS ROMANUS QUI OB EIUS NATIVA(m) BONITATEM SEMPER | A S(enatu) P(opulo) Q(ue) R(omano) AD MUNIA URBIS ULTRO DELECTUS EST QUIQUE QUEMADMODUM IPSE NEMINI | VEL LACESSITUS UNQUAM NOCUIT ITA MORTALES OMNES ORAT NE QUIETEM EIUS | TURBARE VELINT TURBANTUR ENIM MANES INIURIIS ET LACRIMIS CUM ALTERUTRIS | ANTE NOVISSIMUM DIEM RESPONDERE NEQUEANT HIC SITUS EST || VIX(it) ANN(os) LXIII MEN(ses) VIII DIES X | BRIGIDA MATTHAEA MARITO DULCISS(imo) DE QUO NIL ALIUD QUERI POTEST | NISI QUOD CUM AMBO PESTILENTIA LABORANTES NE ULTERIUS SACRAM | DIREPTIONEM URBIS VIDERENT AMBO AEQUE MORTEM DESYDERARENT SOLUS | IPSE MORTI GRATUS FUERIT LACRIMANS POSUIT ET SIBI DIE VI AUGUSTI || MDXXVIID(eo) O(ptimo) M(aximo) | OSSA GENTILIS SUI DOMI FORISQUE CLARI AC DE URBE ROMANAQUE RE OPTIME MERITI | HOC OLIM IN TEMPLO CONDITA NE SUO MULTOS POST ANNOS DIMOTA LOCO INNOCENTIO X | SACROSANCTAM BASILICAM INSTAURANTE NEGLECTA IN POSTERUM IACERENT ATQUE UT | LEGENTIBUS MORTALITATIS AC SUI MEMORIAM AD DEUM INGERANT SANCTIOREM IUXTA || PORTAM AD BASILICAE HUIUS VESTIBULUM QUO AB INTROEUNTIBUS PRECES IN STIPEM EXPOSCANT | URBANUS MELLINUS PATRITIUS ROMANUS | GRATI MEMOR OFFICII | PIIS CINERIBUS REQUIEM PRECATUS | HONESTIORE LOCO || AD DIEM NOVISSIMUM REPOS(uit) | ANNO SAL(utis) MDCLXVIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 30, Nr. 55.
Im rechten äusseren Seitenschiff, über dem Eingang zur Cappella Massimo, für Papst Pius X.lat1913118S. Giovanni in LateranoPIUS X PONT(ifex) MAX(imus) | BASILICAM PRINCIPEM | PARI AC DECESSOR CURA COMPLEXUS | TECTUM ET LAQUEARIA VETUSTATE CORRUPTA | DEINCEPS ALAS ET PRONAUM || IN PRISTINUM DECUS RESTITUIT | OPERIBUS AMPLIS | QUAE DEDICATA SUNT | PER SAECULARIA CONSTANTINIANA | ANNO MDCCCCXIII || MUNIFICAM EIUS PROVIDENTIAM | ORDO CANONICORUM ET CLERUS | PERPETUITATI COMMENDANDAM CENSUERUNTVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 65, Nr. 176.Papst Pius X.: 1903-1914
Im rechten inneren Seitenschiff, am dritten Pfeiler links, Papst Alexander VII., Grabinschrift für Papst Alexander III.lat?119S. Giovanni in LateranoALEXANDRO III PONT(ifici) MAX(imo) | NOBILI BANDINELLA GENTE SENIS NATO | QUI DIFFICILLIMIS TEMPORIBUS | EXIMIA PIETATE | SUMMA PRUDENTIA AC DOCTRINA || ECCLESIAE PRAEFUIT ANNIS XXII | INVICTA FORTITUDINE ATQUE CONSTANTIA | APOSTOLICAE SEDIS IURA | AUCTORITATEM DIGNITATEMQUE RETINUIT | ET POST IMMENSOS LABORES || AC SOLLICITUDINES PACE PARTA | OECUMENICUM LATERANENSE CONCILIUM | CELEBRAVIT | SANCTISSIMAS DE ELIGENDO SUMMO PONTIFICE | DEQUE VI ET AMBITU COERCENDO || LEGES TULIT | THOMAM CANTUARIENSEM ANTISTITEM | BERNARDUM CLAREVALLIS ABBATEM | QUOS VIVENTES AMICISSIMOS HABUIT | EDUARDUM ANGLIAE CANUTUM DANIAE REGES || SANCTORUM NUMERO | ADSCRIPSIT | PLURIMISQUE ALIIS MAXIMIS REBUS GESTIS | VITAE DEMUM ET GLORIAE CURSUM CONFECIT | ANN(o) SAL(utis) MCLXXXI KAL(endis) SEPT(embris) || ALEXANDER VII PONT(ifex) MAX(imus) | NOMINIS ET MUNERIS IN ECCLESIA SUCCESSOR | PONTIFICI TANTO CIVI SUO | PIOS CINERES VENERATUS POSUITVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 69, Nr. 187.Papst Alexander III.: 1159-1181; Papst Alexander VII.: 1655-1667
Im rechten inneren Seitenschiff, am ersten Pfeiler links, unter dem Giotto zugeschriebenen Frescolat1952120aS. Giovanni in LateranoIOCTI PICTORIS OPUS | CURA INSTITUTI PRIMARII ROMANI | ARTIS OPERIBUS INSTAURANDIS | RURSUS DETECTUM | PRID(ie) KAL(endas) MAIAS A(nno) MCMLII
Im rechten inneren Seitenschiff, am ersten Pfeiler links, unter dem Giotto zugeschriebenen Fresco [IDENTISCHER ORT]lat120bS. Giovanni in LateranoIMAGO ICONICA BONIFACI (i) VIII PONT(ificis) MAX(imi) | IOBELAEUM PRIMUM IN ANNUM MCCC INDICENTIS | PICTURA GIOTTI AEQUALIS EORUM TEMPORUM | QUAM E VETERI PODIO IN CLAUSTRA INDE IN TEMPLUM TRANSLATAM | GENS CAIETANA NE AVITUM MONUMENTUM VETUSTATE DELERETUR || ANNO MDCCLXXVI CRYSTALLO OBTEGENDAM CURAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.213; Forcella (1876), vol. VIII, S. 94, Nr. 258.
Im rechten inneren Seitenschiff, am vierten Pfeiler links, Grabinschrift für Papst Sergius IV.lat1013121S. Giovanni in LateranoQUISQUIS AD H(a)EC TENDIS SUBLIMIA LIMINA LECTOR | ET CAPERIS TANT(a)E NOBILITATE DOMUS | INTENTIS OCULIS AUL(a)E PERCURRERE RARAS | DESINE MATERIAS ARTE IUVANTE MANUS | LUMINA CU(m) GRESSU PRUDENS ARGUTA COHERCENS | RESPICE SOLLICITUS QUIT VELIT HIC TITULUS | HIC TUMULATA IACENT PASTORIS MEMBRA SERENI | QUEM DECUS ECCLESI(a)E CONTULIT OMNIPOTENS | PAUPERIBUS PANIS NUDORUM VESTIS OPIMA | DOCTOR ET EGREGIUS QUI FUIT IN POPULO || IURA SACERDOTI(i) L(a)ETAS DUM VIDIT ARISTAS | C(o)ETIBUS (a)EQUAVIT NAVIGR ANGELICIS | ALBANUM REGIMEN LUSTRO VENERABILIS UNO | REXIT POST SUMMUM DUCITUR AD SOLIUM | IN QUO MUTATO PERMANSIT NOMINE PR(a)ESUL || SERGIUS EX PETRO SIC VOCITATUS ERAT | DUCTUS MENTE PIA IE(s)U DIC PARCE REDEM(p)TOR | UTQUE VICEM CAPIAS DIC D(eu)S HUNC HABEAS | Q(ui) SEDIT ANI (!) II ET M(enses) VIIII ET DIE(s) XII OBIIT M(ense) MAIO DIE XII INDI(ctione) X | AN(no) D(omi)NIC(a)E INCARN(ationis) MILLESIMO TERTIO XVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 10, Nr. 2.Papst Sergius IV.: 1009-1012
Im rechten inneren Seitenschiff, am zweiten Pfeiler links, am Grabmal Papst Silvesters II.lat1909122aS. Giovanni in LateranoSILVESTRO SECUNDO ROMANO PONTIFICI QUI SANCTUM STEPHANUM | HUNGARORUM GENTIS DUCEM REGIA DIGNITATE ET APOSTOLICI LEGATI | MUNERE CORONA ET CRUCE MISSA INSIGNIVIT EAQUE RATIONE ECCLESIAE | ET REIPUBLICAE IN HUNGARIA FIRMA FUNDAMENTA STABILIVIT HUIUS | FAUSTI EVENTUS ET ILLUSTRIS PONTIFICIS MEMORIAM NOVEM POST || SAECULA GRATO ANIMO RECOLENTIUM PRAESULUM HUNGARIAE CONSILI(i)S | BASILICAE LATERAN(en)SIS CAPITULO ANNUENTE HOC PIETATIS | MONUMENTUM | POSUIT GUILELMUS FRAKNOI ABBATIAE SACRAE DEXTERAE SANCTI | STEPHANI REGIS IN HUNGARIA COMMENDATOR ANNO REPARATAE SALUTIS || MCMIXPapst Silvesters II.: 999-1003
Im rechten inneren Seitenschiff, am zweiten Pfeiler links, am Grabmal Papst Silvesters II.lat122bS. Giovanni in LateranoISTE LOCUS MUNDI SILVESTRI MEMBRA SEPULTI VENTURO DOMINO CONFERET AD SONITUM | QUEM DEDERAT MUNDO CELEBRE(m) DOCTISSIMA VIRGO ATQ(ue) CAPUT MUNI CULMINA ROMULEA | PRIMUM GERBERTUS MERUIT FRANCIGENA SEDE(m) REMENSIS POPULI METROPOLIM PATRIAE | INDE RAVENNATIS MERUIT CONSCENDERE SUMMUM AECLESIAE REGIMEN NOBILE SITQ(ue) POTENS | POST ANNUM ROMAM MUTATO NOMINE SUMPSIT UT TOTO PASTOR FIERET ORBE NOVUS || CUI NIMIUM PLACUIT SOCIALI MENTE FIDELIS OBTULIT HOC C(a)ESAR TERTIUS OTTO SIBI | TEMPUS UTERQ(ue) COMIT CLARA VIRTUTE SOPHIAE GAUDET ET OMNE S(a)EC(u)LUM FRANGITUR OM(n)E REU(m) | CLAVIHERI INSTAR ERAT CAELORUM SEDE POTITUS TERNA SUFFECTUS CUI VICE PASTOR ERAT | ISTE VICEM PETRI POSTQUAM SUSCEPIT ABEGIT LUSTRALIS SPATIO S(a)ECULA MORTE SUI | OBRIGUIT MUNDUS DISCUSSA PACE TRIUMPHUS AECCLESIAE NUTANS DEDICIT REQUIEM || SERGIUS HUNC LOCULUM MITI PIETATE SACERDOS SUCCESSORQ(ue) SUUS COMPSIT AMORE SUI | QUISQUIS AD HUNC TUMULUM DEVEXA LUMINA VERTIS OMNIPOTENS DOMINE DIC MISERERE SUI | OBIIT ANNO DOMINIC(a)E INCARNATIONIS MIII INDIC(tionis) I M(ense) MAI(o) D(ie) XIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.214/215; Forcella (1876), vol. VIII, S. 9, Nr. 1.Papst Silvesters II.: 999-1003
Am Tabernakel über dem Papstaltar, Papst Pius IX.lat1851123S. Giovanni in LateranoPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) IN VETEREM FORMAM RESTITUIT AC SPLENDIDIORI CULTU INSTAURAVIT ANNO D(omini) MDCCCLIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 103, Nr. 289.(L. Gerke): Papst Pius IX. hat (den Tabernakel) in seiner alten Form wiederhergestellt und mit noch glänzenderem Schmucke erneuert im Jahre des Herrn 1851.Papst Pius IX.: 1846-1878
In der Vorhalle des Querschiffs, über den Eingängen, über der mittleren Tür, Papst Sixtus V.lat1586/87124aS. Giovanni in LateranoSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | ANNO II(M. Pierl): Papst Sixtus V. | im Jahre (seines Pontifikates) 2.Papst Sixtus V.: 1585-1590
In der Vorhalle des Querschiffs, über den Eingängen, auf dem Schild links über der mittleren Türlat?124bS. Giovanni in LateranoSACROSANCTA | LATERANENSIS | ECCLESIA OMNIUM | URBIS ET ORBIS | ECCLESIARUM || MATER ET CAPUT(L. Gerke): Die hochheilige | Lateran- | kirche, aller, | der Stadt Rom und der Welt, | Kirchen || Mutter und Haupt.
In der Vorhalle des Querschiffs, über den Eingängen, über den seitlichen Türenlat?124cS. Giovanni in LateranoINDULGENTIA PLENARIA PERPETUA | QUOTIDIANA TOTIES QUOTIES | PRO VIVIS ET DEFUNCTIS(L. Gerke): Vollständiger, ewiger und täglicher Toties-quoties-Ablass | für die Lebenden und Toten.
Am Architrav der Vorhalle des Querhauseslat1586124.1S. Giovanni in LateranoSIXTUS P(a)P(a) V AD BENEDICTIONES EXTRUXIT MDLXXXVI PONTIF(icatus) AN(no) IIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.219; Forcella (1876), vol. VIII, S. 44, Nr. 112.(M. Pierl): Papst Sixtus V. hat (die Vorhalle) für Segenspendungen errichtet im Jahre 1586, seines Pontifikates 2.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Am Architrav der Vorhalle des Querhauses; Fortsetzunglat1884124.2S. Giovanni in LateranoLEO XIII ANNO MDCCCLXXXIV PONTIFICATUS VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.219, Anm.(M. Pierl): Leo XIII. im Jahre 1884, seines Pontifikates 7.Papst Leo XIII.: 1878-1903
in der Vorhalle des Querschiffs links, auf der Basis der Statue König Heinrichs IV., für Heinrichs IV.lat1608125S. Giovanni in LateranoPAULO V PONTIFICE MAXIMO SEDENTE | HENRICO IIII FRANCORUM ET NAVARRORUM | REGI CHRISTIANISSIMO | PIETATE ALTERI CLODOVEO | VARIETATE PRAELIORUM (!) CAROLO MAGNO || AMPLIFICANDAE STUDIO RELIGIONIS | SANCTO LUDOVICO GENERIS PROPAGATORI | STATUAM HANC AENEAM | SACROSANCTAE LATERANENSIS BASILICAE | CAPITULUM ET CANONICI || GRATI ANIMI MONUMENTUM | COLLOCANDAM CURARUNT | CAROLO DE NEUFVILLE D DHALINCOURT | REGIO ORATORE ANNO CIƆ IƆ CVIIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 55, Nr. 146.(L. Gerke): Als Papst Paul V. (auf dem Heiligen Stuhl) saß. | Für Heinrich IV., der Franzosen und Navarrer | allerchristlichen König,|der in seiner Frömmigkeit ein zweiter Chlodwig, | in der Vielfalt seiner Kriegstaten ein zweiter Karl der Große, || in seinem Streben nach der Verbreitung des Glaubens|ein zweiter Ludwig der Heilige ist (und) seines Geschlechtes Spross, | ließen diese bronzene Statue| der hochheiligen Lateranskirche | Domkapitel und Chorherren || zum Zeichen ihrer Dankbarkeit| aufstellen. | Als Charles de Neufville d’Alincourt| königlicher Gesandter war, im Jahre 1608.Papst Paul V.: 1605-1621
Auf den Säulensockeln beiderseits des Hauptportalslat125.1S. Giovanni in LateranoSACROS(ancta) LATERN(ensis) ECCLES(ia) | OMNIUM URBIS ET ORBIS | ECCLESIARUM MATER | ET CAPUTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.206(L. Gerke): Die hochheilige Laterankirche, | aller, der Stadt Rom und der Welt,| Kirchen Mutter | und Haupt.
An der Front auf dem Architrav über der Vorhallelat1735125.2S. Giovanni in LateranoDOGMATE PAPALI DATUR AC SIMUL IMPERIALI QUOD SIM CUNCTARUM MATER CAPUT ECCLESIAR(um) HINC SALVATORIS COELESTIA REGNA DATORIS NOMINE SANCXERUNT (!) CUM CUNTA PERACTA FUERUNT SIC NOS EX TOTO CONVERSI SUPLLICE VOTO NOSTRA QUOD H(a)EC AEDES TIBI XPE (Christe) SIT INCLITA SEDESVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.207; Forcella (1876), vol. VIII, S. 4, ohne Nummer.Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Front auf dem Architravlat1735125.3S. Giovanni in LateranoCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) ANNO V CHRISTO SALVATORI IN HON(orem) SS (Sanctorum) IOAN(nis) BAPT(iastae) ET EVANG(elistae) MDCCXXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.208; Forcella (1876), vol. VIII, S. 81, Nr. 220.Papst Clemens XII.: 1730-1740
Auf der Basis der Konstatinsstatue in der Vorhalle linkslat1737125.4S. Giovanni in LateranoCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) | POSITAE SIBI STATUAE LOCO | VETUSTUM SIMULACRUM CONSTANTINI MAGNUI | MAGIS OB CHRISTIANAM RELIGIONEM SUSCEPTAM | QUAM VICTORIIS ILLUSTRIS || E CAPITOLINIS AEDIBUS TRANSLATUM | IN HAC LATERANENSIS BASILICAE | AB EODEM IMPERATORE CONDITAE | NOVA PORTICU MERITO COLLOCAVIT | A(nno) S(alutis) MDCCXXXVII PONT(ificatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.209; Forcella (1876), vol. VIII, S. 83, Nr. 226.Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Eingangswand, im Mittelschifflat1650125.5S. Giovanni in LateranoINNOCENTIUS X | PONT(ifex) MAX(imus) LATERANENSEM BASILICAM | CONSTANTINI MAGNI IMPERATORIS | RELIGIONE AC MUNIFICENTIA EXTRUCTAM || SUMMORUMQUE PONTIFICUM PIETATE | SAEPIUS INSTAURATAM | VETUSTATE IAM FATISCENTEM | NOVA MOLITIONE AD VETEREM | EX PARTE ADHUC STANTEM CONFORMATA || ORNATU SPLENDIDIORE RESTITUIT | ANNO IUBILAEI MDCL PONT(ificatus) VIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.210; Forcella (1876), vol. VIII, S. 63, Nr. 168.Papst Innozenz X.: 1644-1655
An der Eingangswand, im linken Seitenschiflat1726125.6S. Giovanni in LateranoPRINCIPEM HANC ECCLESIAM | INCENDIIS VASTATIONIBUS | TERRAE INSUPER MOTIBUS | DISIECTAM EVERSAMQUE | AC SAEPIUS A SUMMIS PONT(ificibus) REPARATAM || POSTMODUM AB INNOCENTIO X | NOVA MOLITIONE RESTITUTAM | BENEDICTUS XIII P(ontifex) M(aximus) ORD(inis) PRAED(icatorum) | SOLENNI RITU CONSECRAVIT | DIE XXVIII APRILIS MDCCXXVI || EIUSQUE CELEBRITATIS MEMORIAM | QUOTANNIS RECOLENDAM DECREVIT | IX DIE NOVEMBR(ris) QUA PRIMUM A B(eato) SILVESTRO | BASILICA DEO ADDICTA EST AC DICATAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.211; Forcella (1876), vol. VIII, S. 76, Nr. 206.Papst Benedikt XIII.: 1724-1730
An der Eingangswand, im rechten Seitenschifflat1729125.7S. Giovanni in LateranoCLEMENTI XI PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD BASILICAM | OMNIUM MATREM ET CAPUT ECCLESIARUM | DUPLICI APOSTOLORUM ET PROPHETARUM CORONA | EXORNANDO || RELIGIONI ET MAIESTATI PROSPEXERIT | BENEDICTUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) PAMPHILIUS | ARCHIPRESBYTER ET CANONICI | MONUMENTUM POSUERE | ANNO DOMINI MDCCXXIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.212; Forcella (1876), vol. VIII, S. 77, Nr. 210.Papst Clemens XI.: 1700-1721
In der Vorhalle, vor dem Hauptportal am Boden, Im Kreis umlaufend, Papst Clemens XII.lat1737126S. Giovanni in LateranoCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) ANN(o) SAC(ro) MDCCXXXVII PONT(ificatus) VIIIVgl. Forcella (1876), vol. VIII, S. 83, Nr. 225.(M. Pierl): Papst Clemens XII. im Heiligen Jahre 1737, seines Pontifikates 8.Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Front, auf dem oberen Architravlat?127aS. Girolamo degli SchiavoniSANCTO HIERONYMO DICATUMVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 335, Nr. 753.(M. Pierl): Dem heiligen Hieronymus gewidmet.
An der Front, Papst Sixtus V.lat1588127bS. Girolamo degli SchiavoniSIXTUS V P(ontifex) M(aximus) ORD(inis) MIN(orum) TEMPLUM A FUNDAMENTIS EREXIT PONT(ificatus) SUI ANN(o) IIII SAL(utis) MDLXXXVIIIVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 335, Nr. 753.(M. Pierl): Papst Sixtus V. aus dem Orden der Minoriten hat das Gotteshaus von den Fundamenten aus errichtet im Jahre seines Pontifikates 4, des Heils 1588.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Rechts der Synagoge, an der Frontlat / heb?128S. Gregorio della Divina PietàEXPANDI MANUS MEAS TOTA DIE AD | POPULUM INCREDULUM QUI GRADITUR | IN VIA NON BONA POST COGITATIONES SUAS | POPULUS QUI AD IRACUNDIAM PROVOCAT | ME ANTE FACIEM MEAM SEMPER || CONGREGATIO DIVINAE PIETATIS POSUIT | (links daneben: hebräischer Text, Jes. 65, 2f)(L. Gerke): Ich reckte aus meine Hände den ganzen Tag zu | einem ungläubigen Volke, welches wandelt | auf schlechtem Pfade ihren Gedanken nach. | Ein Volk, das mich zum Zorne reizt, | steht immer vor meinem Angesicht. || Die Kongregation der (Kirche der) Divina Pietà ließ (die Inschrift) anbringen.|
An der Eingangswand, Kardinal Ludovico Ludovisilat1650129S. IgnazioLUD(ovicus) CARD(inalis) LUDOVISIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECANC(ellarius) | IN HONOREM B(eati) IGNATII | SOCIETATIS IESU FUNDATORIS | QUEM GREGORIUS XV PONT(ifex) MAX(imus) PATRUUS | INTER SANCTOS RETULERAT || TEMPLUM HOC A FUNDAMENTIS EXTRUXIT | NICOLAUS PLUMBINI ET VEN(usiae) PRINC(eps) FRATER | APERIENDUM CURAVIT AUSPICIIS | INNOCENTII X P(ontificis) M(aximi) ANNUM IUBIL(a)EI MDCL | SANCTISSIME CELEBRANTISVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 102, Nr. 181.(L. Gerke): Kardinal Ludovico Ludovisi, Vizekanzler der Heiligen Römischen Kirche, | ließ zu Ehren des seligen Ignatius, | des Gründers der Gesellschaft Jesu, | den Papst Gregor XV., sein Onkel, | heiligegesprochen hat, || diese Kirche von Grund auf errichten. | Niccolò, Prinz von Piombino und Venosa, sein Bruder, | ließ sie eröffnen unter der Ägide | des Papstes Innozenz X., als er das Jubeljahr 1650 | hochheilig feierte.Papst Innozenz X.: 1644-1655
An der Front, Kardinal Ludovico Ludovisilat1626130S. IgnazioS(ancto) IGNATIO SOC(ietatis) IESU FUNDATORI LUD(ovicus) CARD(inalis) LUDOVISIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECANCELLAR(ius) A(nno) DOM(ini) MDCXXVIVgl. Forcella (1877), vol. X, S. 102, Nr. 180.(M. Pierl): Dem heiligen Ignatius, dem Gründer der Gesellschaft Jesu, der Kardinal Ludovico Ludovisi, der Heiligen Römischen Kirche Vize-Kanzler, im Jahre des Herrn 1626.
Über den Eingängen an der Via Cesare Balbo, Nr. 14lat?131aIstituto Nazionale di Statistica(links:) MANEBA[N]T | STRUCTIS | MOLIBUS | LITTERAE | AEGIPTIAE (!) || LEGEBANTUR | ET INDICTA | GENTIBUS | TRIBUTA | PODUS || ARGENTI | ET AURI | (rechts:) NUMERUS | ARMORUM | EQUORUMQUE || ET DONA | TEMPLIS EBUR | ATQUE ODORES | QUASQUE | COPIAS || FRUMENTI | QUAEQUE | NATIO PENDERET | TACITUS ANN II LX
Über den Eingängen an der Via Cesare Balbo, Nr. 16lat?131bIstituto Nazionale di Statistica(links:) SERVIUS TULLIUS | CENSUM | ISTITUTEM (instituit) REM | SALUBERRIMAM | TANTO FUTURO || IMPERIO EX | QUO BELLI | PACISQUE | MUNIA NON | VIRITIM || (rechts:) UT ANTE SED | PRO HABITU | PECUNIARUM | FIERENT TUM | CLASSES CEN- || TURIASQUE | ETO (et) HUNC | ORDINEM | EX CENSU | DISCRIPSIT || TITUS LIVIUS I XLII(L. Gerke): (links:) Servius Tullius | führte | den Zensus ein, eine zuträgliche Sache | für ein zu derartiger Größe bestimmtes || Reich, woraus| die Kriegs- | und Friedens-|Abgaben nicht | pro Kopf, || (rechts:) wie zuvor, sondern | nach dem Stand | des Vermögens | festgesetzt wurden. Sodann | die Klassen und Zen- | turien | und diese | Ordnung | auf Basis des Zensus | stiftete er. || Titus Livius I, XLII
Im Hof an der linken Wand, Papst Alexander VII.lat1658132Kapitolinisches Museum / Palazzo NuovoALEXANDRO VII P(ontifici) M(aximo) | CUM STATUAM PUBLICE SIBI DECRETAM | OB SERVATAM URBEM A PESTILENTIA | HONORIS SIGNIFICATIONE CONTENTUS ERIGI VETUISSET | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) || QUO SUI ERGA PRINCIPEM OPTIMUM GRATI ANIMI | REIQUE TANTAE | MONUMENTUM ALIQUOD EXTARET | P(osuit) | A(nno) D(omini) MDCLVIII DIE XXV MARTII || (Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 62, Nr. 157.(L. Gerke): Für Papst Alexander VII., | nachdem er die Statue, die ihm öffentlich zugesprochen ward | für seine Verdienste um die Rettung der Stadt vor der Pest,| aufzurichten verboten hatte, da er mit der Ehre Glanz sich begnügte, | ließen der Senat und das Volk von Rom, || um ihrer Dankbarkeit gegenüber dem besten Fürsten | und dieser so gewichtigen Sache | irgendein Denkmal zu errichten, | (diese Inschrift) setzen | im Jahre des Herrn 1658, am 25. März. || (Name von Magistraten)Papst Alexander VII.: 1655-1667
Ιm Hof an der rechten Wand, Papst Gregor XVI.lat1834133Kapitolinisches Museum / Palazzo NuovoGREGORIO XVI PONT(ifici) MAX(imo) | INDULGENTISSIMO PRINCIPI | QUOD MUSEUM HOC | S(enatui) P(opulo) Q(ue) R(omano) | COMMENDANDUM IUSSERIT || (Namen von Magistraten) | GRATI ANIMI MONUMENTUM POSUERUNT | A(nno) U(rbis) MMDLXXXVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 103, Nr. 377.(L. Gerke): Für Papst Gregor XVI., | den allergnädigsten Fürsten, | da er dieses Museum | dem Senat und dem Volk von Rom | anzuvertrauen befahl, || ließen (Namen von Magistraten) | zum Zeichen ihrer Dankbarkeit (diese Inschrift) setzen | im Jahre (nach der Gründung) der Stadt 2587.Papst Gregor XVI.: 1831-1846
Im Hof über dem Brunnen1734133.1Kapitolinisches MuseumCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) | ILLASTIS IN HAS AEDES ANTIQUIS STATUIS | MONUMENTISQUE | AD BONARUM ARTIUM INCREMENTUM | FONTEQUE EXORNATO || PRISTINAM CAPITOLIO MAGNIFICENTIAM | RESTITUENDAM CURAVIT | A(nno) S(alutis) MDCCXXXIIII PONT(ificatus) VVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.30; Forcella (1869), vol. I, S. 79, Nr. 234.Papst Clemens XII.: 1730-1740
In der Sala del Gallo Morente, über dem Eingang, Papst Pius VII.1816134Kapitolinisches Museum / Palazzo NuovoEXIMIA ANTIQUAE ARTIS MONUMENTA | CALAMITATE TEMPORUM | ANNO CIƆ IƆ CCLXXXXVI URBI SUBLATA | HEIC TANDEM | PII VII PONT(ificis) MAX(imi) AUSPICIIS || FELICITER REDUCTA | UNA IN AULA | HOSPES ADMIRARE | AN(no) CIƆ IƆ CCCXVI(L. Gerke): Die vortrefflichen Werke der antiken Kunst, | die durch der Zeiten Unheil | im Jahre 1796 der Stadt geraubt wurden, | hier endlich,| nachdem sie unter des Papstes Pius VII. Ägide|| glücklich zurückgeführt wurden,| in einem Saale (vereint), | Fremder, bestaune! | Im Jahre 1816.Papst Pius VII.: 1800-1823
Auf der Basis des Meilensteins an der Brüstung linkslat1848135KapitolsplatzS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | COLUMNAM SEPTIMI AB URBE LAPIDIS | IN APPIA VIA INDICEM | A MARCH LEONARDO BENEDICTO IUSTINIANO | DONO DATAM || AREAE CAPITOLINAE ORNATUI ADDIXIT | ANNO AB URBE CONDITA MMDCI | (Auf der Rückseite u. links daneben: Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 105, Nr. 388.
Auf der Basis des Meilensteins an der Brüstung rechtslat1584136KapitolsplatzS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | COLUMNAM MILLIARIAM | PRIMI AB URBE LAPIDIS INDICEM | AB IMPP (imperatoribus) VESPASIANO ET NERVA | RESTITUTAM || DE RUINIS SUBURBANIS VIAE APPIAE | IN CAPITOLIUM TRANSTULIT | ANNO MDLXXXIV | (Auf der Rückseite: Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 42, Nr. 81.
Am Anfang der Via del Campidoglio, Papst Clemens XI.lat1709137KapitolsplatzCLEMENTE XI PONT(ifice) OPT(imo) MAX(imo) | REGNANTE EIUSQUE ANNUENTE CLEMENTIA | CONSERVATORES URBIS ORNATUS | AC PUBLICAE COMMODITATIS ZELO DUCTI | VIAM HANC AB ARCU SEPTIMIO || AD CAPITOLIUM PRIUS INCULTAM STERNERE | ET IN MELIOREM FORMAM PERFICERE | CURARUNT KAL(endis) SEPTEMBRIS MDCCIX | (Namen von Magistraten)Papst Clemens XI.: 1700-1721
Auf der Basis der Reiterstatue Mark Aurels; auf der Seite des Konservatorenpalasteslat1538137.1aKapitolsplatzIMP(eratori) CAESARI DIVI ANTONINI F(ilio) DIVI HADRIANI | NEPOTI DIVI TRAIANI PARTHICI PRONEPOTI DIVI | NERVAE ABNEPOTI M(arco) AURELIO ANTONINO PIO | AUG(usto) GERM(anino) SARM(atico) PONT(ifici) MAX(imo) TRIB(unicia) POT(estate) XXVII | IMP(eratori) VI CO(n)S(uli) III P(atri) P(atriae) S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.14Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht
Auf der Basis der Reiterstatue Mark Aurels; auf der Seite des Palazzo Nuovolat1538137.1bKapitolsplatzPAULUS III PONT(ifex) MAX(imus) STATUAM AENEAM | EQUESTREM A S(enatu) P(opulo) Q(ue) R(omano) M(arco) ANTONINO PIO ETIAM | TUM VIVENTI STATUTAM VARIIS DEIN URBIS | CASIB(us) EVERSAM ET A SYXTO III PONT(ifice) MAX(imo) AD | LATERAN(ensem) BASILICAM REPOSITAM UT MEMO- || RIAE OPT(imi) PRINCIPIS CONSULERET PATRIAEQ(ue) | DECORA ATQ(ue) ORNMENTA RESTITUERET | EX HUMILIORI LOCO IN AREAM COPITOLINAM | TRANSTULIT ATQ(ue) DICAVIT | ANN(o) SAL(utis) MDXXXVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.15; Forcella (1869), vol. I, S. 33, Nr. 44.Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht
Auf der Basis der Dioskuren; auf der Rückseite der Basen, links und rechts fortlaufendlat1538137.2aKapitolsplatzS(enatus P(opulus) Q(ue) R(omanus) | SIMULACRA CASTORUM | RUDERIBUS IN THEATRO POMPEI | EGESTIS REPERTA RESTITUIT || (Namen von Magistraten) | ANNO SALUTIS CIↃ IↃ LXXXIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.16, Anm. 3; Forcella (1869), vol. I, S. 42, Nr. 78.Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht
Auf Basis der Dioskuren; seitlichlat1744137.2bKapitolsplatzBENEDICTO XIV | P(ontifice) O(ptimo) M(aximo) | SEDENTE | PONT(ifatus) SUI A(nno) V | RESTAURAVERUNT || (Namen von Magistraten) | A(nno) D(omini) MDCCXLIVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.16, Anm. 3Papst Benedikt XIV.: 1303-1304
Auf Basis der Dioskuren; seitlichlat1889137.2cKapitolsplatzS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | RESTIT(uit) | MDCCCLXXXIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.16, Anm. 3
Auf Basis der Dioskuren; seitlichlat1952137.2dKapitolsplatzSIGNA CASTORUM | INIURIA TEMPORUM FATISCENTIA | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | ELABORATO INGENTIQUE OPERE | STABILIOREM IN FORMAM || ADDUXIT | ANNO Domini MDCCCCLIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.16
Auf den Basen der Trophäen des Marius, beiderseits gleichlautend; auf der Vorderseitelat1590137.3aKapitolsplatzSIXTI V PONT(inficis) MAX(imi) AUCTORITATE | TROPHAEA C(aii) MARII VII CO(n)S(ulis) DE TEUTONIS | ET CIMBRIS EX COLLE ESQUILINO ET RUINOSO | AQUAE OLIM MARCIAE CASTELLO | IN CAPITOLIUM TRANSLATA ERECTIS BASIBUS || ILLUSTRI LOCO STATUENDA CURAVERE | (Namen von Magistraten) | AN(no) SALUT(is) MDXCVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.17; Forcella (1869), vol. I, S. 45, Nr. 90.Aus dominitianischer Zeit (81-96 n. Chr.), wahrscheinlich von einem Triumphbogen; Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf den Basen der Trophäen des Marius, beiderseits gleichlautend; auf der Rückseite1590137.3bKapitolsplatzS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | (Namen von Magistraten) |AN(no) SALUT(is) MDXCVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.18Aus dominitianischer Zeit (81-96 n. Chr.), wahrscheinlich von einem Triumphbogen
Auf der Basis der Statue der Roma vor dem Senatorenpalastlat(1592-1605)137.4KapitolsplatzS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | URBIS ROMAE SIMULACRUM | PUBLICA PECUNIA REDEMPTUM | IN CAPTOLIUM TRANSTULIT | ATQ(ue) LOCO ILLUSTRIORE COLLOCAVIT || CLEMENTE VIII P(ontifice) M(aximo) | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.19Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht; Papst Clemens VIII.: 1592–1605
Auf der Ostseite, gegenüber dem Ludus Magnuslat137.5KolosseumAMPHITHEATRUM FLAVIUM | TRIUMPHIS SPECTACULISQ(ue) INSIGNE | DIIS GENTIUM IMPIO CULTU DICATUM | MATYRUM CRUORE AB IMPURA SUPERSTITIONE | EXPIATUM || NE FORTITUDINIS EORUM EXCIDERET MEMORIA | MOUMENTUM | A CLEMENTE X P(ontifice) M(aximo) | AN(no) JUB(ilaei) MDCLXXV | PARIETINIS DEALBATIS DEPICTUM || TEMPORUM INJURIA DELETUM | BENEDICTUS XIV PONT(ifex) M(aximus) | MARMOREUM REDDI CURAVIT | AN(no) JUB(ilaei) MDCCL PONT(ificatus) XVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.58; Forcella (1879), vol. XIII, S. 194, Nr. 401.Papst Clemens X.: 1670–1676
Auf der Westseite, schräg gegenüber dem Konstantinsbogenlat1852137.6Kolosseum(Im Anschluss an eine Wiedherloung der Inschrift xxx) | PIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | QUUM PARTEM MEDIAM AD ESQUILINAS CONVERSAM | VETUSTATE FATISCENTEM | RESTITUENDAM ET MUNIENDAM CURASSET || MEMORIAM RENOVAVIT | ANNO MDCCCLII PONT(ificatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.58/59; Forcella (1879), vol. XIII, S. 199, Nr. 418.Papst Pius IX.: 1846-1878
Im Hof, rechts des Durchgangs zum Kapitolsplatz an der Wand, Europäische Unionlat2004138KonservatorenpalastDIE XXIX MENSIS OCTOBRIS A(nno) D(omini) MMIV | IN HOC SACRATISSIMO CAPITOLINO COLLE | ALMAE URBIS ORBISQUE TERRARUM ARCE | IN PRAECLARA AUGUSTAQUE EXEDRA | AB HORATIIS ET CURIATIIS NUNCUPATA || NATIONUM IN UNIONE EUROPAEA CONIUNCTARUM | SUMMI MODERATORES | FOEDUS DE CIVITATIS FORMA CONSTITUENDA | UT EUROPAE GENTES IN POPULI UNIUS CORPUS COALESCERENT | UNO ANIMO UNA VOLUNTATE UNO CONSILIO || OBSIGNAVERUNT
Im Durchgang zum Hof; linkslat1568138.1aKonservatorenpalastS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus ) | MAIORUM SUORUM PRAESTANTIAM | UT ANIMO SIC RE | QUANTUM LICUIT IMITATUS | DEFORMATUM INIURIA TEMPORUM || CAPITOLIUM RESTITUIT | (Namen von Magistern) | ANNO POST URBEM CONDITAM | CXↃ CXↃ CCCXXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.20; Forcella (1869), vol. I, S. 38, Nr. 64.Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht
Im Durchgang zum Hof; rechtslat1568138.1bKonservatorenpalastS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | CAPITOLIUM PRAECIPUE IOVI | OLIM COMMENDATUM | NUNC DEO VERO | CUNCTORUM BONORUM AUCTORI || IESU CHRISTO | CUM SALUTE COMMUNI SUPPLEX | TUENDUM TRADIT | ANNO POST SALUTIS INITIUM | MDLXVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.21; Forcella (1869), vol. I, S. 38, Nr. 65.Im Zuge der Neugestaltung des Kapitolsplatzes durch Michelangelo angebracht
Im Hof, über der Nische gegenüber dem Durchgang zum Kapitolsplatz, Statuen der Roma und gefangener Könige, Papst Clemens XI.lat1720139KonservatorenpalastCLEMENS XI P(ontifex) M(aximus) | ROMAE DE DACIA TRIUMPHANTIS | CAPTIVORUMQ(ue) NUMIDARUM REGUM STATUAS | EX HORTIS CAESIIS | ADDITO AEGYPTIORUM SIGNORUM ORNATU || PORTICUQ(ue) A FUNDAMENTIS EXCITATA | AD AUGENDAM CAPITOLII MAIESTATEM | TRANSTULIT | ANNO SALUT(is) MDCCXXVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 76, Nr. 220.Papst Clemens XI.: 1700-1721
Im Hof, links des Durchgangs zum Kapitolsplatz an der Wand, Statuenfragment vom Konstantinsbogen, Papst Clemens XII.lat?140KonservatorenpalastFRAGMENTUM VETERIS STATUAE | IAM IN ARCU CONSTANTINI M(agni) | A CLEMENTE XII P(ontifice) M(aximo) | NOVISSIME INSTAURATOVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 79, Nr. 233.Papst Clemens XII.: 1730-1740
Im Hof, neben dem kolossalen Kopf Konstantinslat1654140.1KonservatorenpalastCAPUT EX COLOSSO COM- | MODI ANT(onini) AUG(usti) ALT(itudinis) TRICENUM | CUBITUM INTER RUINAS TEM- | PLI PACIS IN MULTA FRUSTA RE- | PERTO CONSPICIENDUM CO(n)SER- || VATORES URB(is) RO(mae) EHIC IUSSER(unt) | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.22Fragmente wurden 1486 in der Westapsis der Konstantinsbasilika gefunden und kamen erst 1654 an ihren jetzten Platz
Im Hof, auf der Basis des kolossalen Fußes; linkslat1654140.2KonservatorenpalastS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | APOLLINIS COLOSSUM A M(arco) LUCULLO | COLLOCATUM IN CAPITOLIO | DEIN TEMPORE AC VI SUBLATUM EX OCULIS | TU TIBI UT ANIMO REPRAESENTES PEDEM VIDE || ET ROMANAE REI MAGNITUDINEM METIRE | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.23; Forcella (1869), vol. I, S. 53, Nr. 127.
Im Hof, auf der Basis des kolossalen Fußes; rechtslat1654140.3KonservatorenpalastURBANO VIII P(ontifice) O(ptimo) M(aximo) | PEDEM ET MANUM EX APOLLINIS COLOSSO | XXX CUBITORUM ALTITUDINIS | AB APOLLINEA PONTI URBE ROMAM ADVECTO | DIU HUMI NEGLECTO || IN ANTIQUAE MAGNIFICAE ARGUMENTUM | HONORIFICENTIUS HIC COLLOCARUNT | (Namen von Magistraten) | ANNO DOMINI MDCXXXVIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.24; Forcella (1869), vol. I, S. 55, Nr. 132.Papst Urban VIII.: 1623-1644
In der Sala dei Capitani, auf der Basis der Statue, für Alessandro Farneselat1593/94141KonservatorenpalastQUOD ALEXANDER FARNESIUS | PARMAE ET PLACENTIAE DUX III | MAXIMO IN IMPERIO RES PRO REP(ublica) | CHRISTIANA PRAECLARE GESSERIT | MORTEM OBIERIT ROMANIQ(ue) || NOMINIS GLORIAM AUXERIT | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | HONORIS ERGO MAIORUM MOREM | S(a)ECULIS MULTIS INTERMISSUM | REVOCANDUM CENSUIT STATUAMQ(ue) | CIVI OPTIMO IN CAPITOLIO || EIUS VIRTUTIS SUAEQ(ue) IN ILLUM | VOLUNTATIS TESTIMONIUM | EX S(enatus) C(onsulto) P(osuit) | CLEMENTIS VIII P(ontificis) M(aximi) AN(no) II || (Namen von Magistraten)Papst Clemens VIII.: 1592-1605
In der Sala dei Capitani, auf der Basis der Statue, für Carlo Barberinilat?142KonservatorenpalastD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAROLO BARBERINO | URBANI VIII PONT(ificis) MAX(imi) | GERMANO FRATRI | GENERALI REI MILITARIS IMPERATORI || BONONIAE IN PUBLICAE QUIETIS EXCUBIIS | ATQUE IN SUI MUNERIS | PERVIGILI FUNCTIONE SUBLATO | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | DUCI PRAECLARISSIMO || CIVIQ(ue) BENEVOLENTISSIMO | POSUITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 56, Nr. 137.Papst Urban VIII.: 1623-1644
In der Sala dei Capitani, auf der Basis der Statue, für Giovanni Francesco Aldobrandinilat1602143KonservatorenpalastIO(anni) FRANCISCO ALDOBRANDINO | CIVI ROMANO | BELLI AEQUE AC PACIS ARTIBUS | INCLITO | QUOD MULTIS DOMI FORISQ(ue) P(rae)CLARE || GESTIS REBUS ITALICI NOMINIS | GLORIA(m) LONGE LATEQ(ue) PROTULERIT | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | VIRTUTIS ERGO | MAIORUM EXEMPLO || STATUAM IN CAPIT(olio) COLLOCAVIT | ANNO SAL(utis) MDCII | CLEMENTIS VIII PONTIFICAT(us) | UNDECIMOVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 50, Nr. 109.Papst Clemens VIII.: 1592-1605
In der Sala dei Capitani, auf der Basis der Statue, für Marcantonio Colonnalat1595144KonservatorenpalastM(arco) ANTONIO COLUMNAE | CIVI CLARISSIMO | TRIUMPHALI | DEBITUM VIRTUTI | PRAEMIUM || UTILE POSTERITATI | EXEMPLUM | GRATA PATRIA | POSUIT | EX S(enatus) C(onsulto) || ANNO OO D XCVVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 48, Nr. 101.
In der Sala dei Capitani, an der rechten Wand oben, Papst Nikolaus III.lat1278145aKonservatorenpalastAN(n)O D(omi)NI MCCLXXVIII S(an)C(t)ISSIMUS PAT(er) D(omi)N(u)S NICOLA- | US P(a)P(a) III FIERI FECIT PALATIA ET AULA(m) MAIORA ET CA- | PELLA(m) ET ALIAS DOMOS A(n)TIQUAS A(m)PLIFICAVIT PONTIFI- | CATUS SUI AN(n)O P(r)IMO ET AN(n)O S(ecund)O PO(n)TIFICAT(us) SUI FIERI FE- | CIT CIRCUITU(m) MURORU(m) POMERII HUIUS FUIT AVT P(resbyter) || D(ia)C(onu)S SUM(mus) PO(n)TIFEX NATIO(n)E ROMAN(a) EX P(a)TRE D(omi)NI MATH | RUBEI DE DOMO URSINORUMPapst Nikolaus III.: 1277-1280
In der Sala dei Capitani, an der rechten Wand unten, Papst Nikolaus III.lat1727145bKonservatorenpalastNICOLAI TERTII PONTIFICIS MAXIMI | DE AUGMENTO DIVINI CULTUS | CHRISTIANAE REIPUBLICAE PACE ATQUE INCREMENTO | ITALIAE LIBERTATE ET SECURITATE | DITIONIS ECCLESIASTICAE IURIBUS || AC DE URBIS TRANQUILLO STATU | OPTIME MERITI | ANTIQUAM EPIGRAPHEN | POMERII VATICANI MURIS OLIM AFFIXAM | IN SUBURBANO VIAE AURELIAE PRAEDIO NUPER INVENTAM || SEDENTE SS (sanctissimo) D(omino) N(ostro) BENEDICTO PAPA XIII | NON TAM GENTIS URSINAE DECORI | QUAM PATRIAE ORNAMENTO FUTURAM | CAPITOLINIS FASTIS APPONI CURARUNT | (Namen von Magistraten) || IDIBUS DECEMBRIS MDCCXXVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 77, Nr. 226.Papst Nikolaus III.: 1277-1280
In der Sala dei Capitani, auf der Basis der Statue, für Tommaso Rospigliosilat?146KonservatorenpalastTHOMAE ROSPIGLIOSIO | QUOD OBSECUTUS MAXIMO PATRUO | CLEMENTI IX | REM ROMANAM SUMMOPERE AUXIT | EAMQ(ue) MORITURUS COMMENDAVIT || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | GRATUS BENEFICAE VOLUNTATI POSUIT | MORI NON DEBET APUD NOS MEMORIA ILLIUS | QUI MORIENS FUIT NOSTRI MEMOR | (Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 64, Nr. 165.Papst Clemens IX.: 1667-1669
In der Sala della Lupa, Kardinal Alessandro Farnese, über den Fragmenten der Fasti Capitolinilat?147KonservatorenpalastSENATUS POPULUSQUE ROMANUS | MONUMENTA MARMOREA MAGISTRATUUM | TRIUMPHORUMQUE AB URBE CONDITA AD | TEMPORA DIVI AUGUSTI RUDERIBUS | IN FORO EGESTIS ERUTA IMPENSA ALEX(andri) || FARNESI(i) CARD(inalis) PAULI III PONT(ificis) MAX(imi) NEPOT(is) | IN CAPITOLIO P(osuit)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 44, Nr. 88.
In der Sala di Medievo, auf der Basis der Statue, König Karl von Sizilienlat1481148KonservatorenpalastILLE EGO PR(a)ECLARI TULERAM QUI SCEPTRA SENATUS | REX SICULIS CAROLUS IURA DEDI POPULIS | OBRUTUS HEU IACUI SAXIS FUMOQUE DEDERUNT | HUNC TUA CONSPICUUM TEMPORA SIXTE LOCUM | HAC ME MATH(a)EUS POSUIT TUSCHANUS IN AULA || ET PATRIAE ET GENTIS GLORIA MAGNA SUAE | IS DEDIT ET POPULO POST ME BONA IURA SENATOR | IN SIGNIS TITULIS DOTIBUS ATQUE ANIMI | ANNO DOMINI MCCCCLXXXI III SEMESTRIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 28, Nr. 20.
In der Sala degli Orazi e Curiazi, auf der Basis der Statue, für Papst Innozenz X.lat?149KonservatorenpalastINNOCENTIO X PONT(ifici) MAX(imo) | OB CAPITOLIUM ET AGONALE FORUM AEDIBUS OBELISCO ET SALIENTIBUS ORNAT(a) | OB PRINCIPES BASILICAS MAGNIFICENTER INSTAURATAS | OB INVECTAM DIFFICILI TEMPORE ANNONAM | ECCLESIASTICAM DIGNITATEM FELICITER VINDICATAM || DIUTURNAE QUIETI BREVI BELLO CONSULTUM | PUBLICAM UTILITATEM ABSQUE PUBLICO ONERE PROCURATAM | FAS IUSQUE UBIQUE SERVATUM | PRINCIPI ROMANO OPTIMO AC MERITISSIMO | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) || POS(uit) | (links u. rechts daneben: Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 57, Nr. 142.Papst Innozenz X.: 1644-1655
In der Sala degli Orazi e Curiazi, auf der Basis der Statue, für Papst Urban VIII., die Statue hier wiederaufgestelltlat1816150aKonservatorenpalastURBANO VIII PONTIFICI OPTIMO MAXIMO | EXIMIE ET MULTIPLICITER | BENEMERENTI | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | GRATI ANIMI MONUMENTUM || POSUITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 53, Nr. 126.Papst Urban VIII.: 1623-1644
In der Sala degli Orazi e Curiazi, auf der Basis der Statue, auf der rechten Seite der Basis, für Papst Urban VIII., die Statue hier wiederaufgestelltlat1816150bKonservatorenpalastSTATUAM HANC AMOTAM | ET DIU NEGLECTAM | SUO LOCO RESTITUI IUSSERUNT | (Namen von Magistraten) | ANNO MDCCCXVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 53, Nr. 126.(M. Pierl): Diese Statue, einst entwendet | und lange Zeit vernachlässigt, | haben an ihrem Platz wieder aufrichten lassen | (die Magistraten) | im Jahre 1816.Papst Urban VIII.: 1623-1644
In der Sala degli Orazi e Curiazi, auf der Basis der Statue, auf der linken Seite der Basis, für Papst Urban VIII., die Statue hier wiederaufgestelltlat1816150cKonservatorenpalastEGREGIUM EQUITIS BERNINI OPUS | VETUSTATE FATISCENS | REPARANDUM COERAVIT | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 53, Nr. 126.(M. Pierl): Des herausragende Werk des Ritters Bernini, | das ob seines Alters verwitterte, | wieder aufzubereiten, trugen Sorge | der Senat und das Volk von Rom.
In der Sala dei Magistratilat(1655-1667)150.1KonservatorenpalastCHRISTINAE | SUECORUM GOTTHORUM | ET VANDALORUM | REGINAE | QUOD INSTINCTU DIVINITATIS || CATHOLICAM FIDEM REGNO AVITO PRAEFERENS | POST ADORATA SS (Sanctorum) APOSTOLORUM LIMINA | ET SUBMISSAM VENERATIONEM ALEXANDRO VII | SUMMO RELIGIONIS ANTISTITI EXHIBITAM | DE SEIPSA TRIUMPHANS IN CAPITOLIUM ASCENDERIT || MAIESTATISQUE ROMANAE MONUMENTA | VETUSTIS IN RUDERIBUS ADMIRATA | III VIROS CONSULARI POTESTATE ET SENATUM | TECTO CAPITE CONSIDENTES | REGIO HONORE FUERIT PROSECUTA || VIII EID(us) QUINCTIL(is) AN(no) MDCLVI | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.28/29; Forcella (1869), vol. I, S. 61, Nr. 156.
(Vormals) im Treppenaufgang zum 2. Stock, Fischelat?151KonservatorenpalastCAPITA PISCIUM HOC MARMOREO SCHEMATE | LONGITUDINE MAIORUM USQUE AD PRIMAS | PINNAS INCLUSIVE CONSERVATORIB(us) DANTO | FRAUDEM NE COMMITTITO | IGNORANTIA EXCUSARI NE CREDITO || (Namen von Magistraten) | INSTAURATUM AC ERECTUM | (Abb.: Ein Fisch)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 41, Nr. 75.
Im Treppenaufgang zum 1. Stock, Konklave1676152KonservatorenpalastD(omino) O(ptimo) M(aximo) | EX ANTIQUA MAIORUM CONSUETUDINE | PACIFICA AD NOSTRAM USQUE AETATEM POSSESSIONE | ET AUTHORITATE (!) EMINENTISSIMORUM DD CARDINALIUM | RES PONTIFICIAS TEMPORE SEDIS VACANTIS GUBERNANTIUM || SANCITUM FUIT | UT ALTER EX EXCELLENTISSIMIS CONSERVATORIBUS P(opuli) R(omani) | COMITIIS PONTIFICIIS DIU NOCTUQ(ue) ASSISTENS | CLAVES DUAS PAENES SE HABEAT | QUIBUS TOTIDEM ROTAS PROPE AULAM REGIAM || VEL ALIO IN LOCO UBI CONCLAVE FUERIT | COLLOCATAS | APERIENDI ET CLAUDENDI FACULTATEM EXERCEAT | UT TANTI MUNERIS DIGNITAS | AETERNUM POSTERITATI INNOTESCAT || ET DOMINIS EMINENTISSIMIS | DE POPULO ROMANO OPTIME MERITIS | GRATUM REFERATUR OBSEQUIUM | MARMOREUM HOC MONUMENTUM | PONI CURAVERUNT || (Namen von Magistraten) | ANNO DOM(ini) MDCLXXVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 65, Nr. 170.
Im Treppenaufgang zum 1. Stock, für Papst Pius VI., Ager Pomptinus1780153KonservatorenpalastPIO VI PONT(ifici) MAX(imo) | ANNO MDCCLXXX | A VOLSCORUM REGIONE REDUCI | OB CUIUS PROVIDENTIAM | ITINERIBUS COMMUNITIS || ET AQUIS PALUDUM CORRIVATIS | APPIA ITALIAE | AGER POMPTINUS URBI REDDITUS EST | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | PERFECTUM AB OPTIMO PRINCIPE || GRATULATUS | QUOD SAEPE MAIORES | FRUSTRA TENTAVERANT | (Namen von Magistraten)
Im Vestibül auf dem 1. Stock; linkslat1471153.1aKonservatorenpalastSIXTUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) | OB IMMENSAM BENIGNITA- | TEM AENEAS INSINGNES (!) STA- | TUAS PRISCAE EXCELLENTIAE | VIRTUTISQUE MONUMENT- || TUM ROMANO POPULO | UNDE EXPORT(a)E FUERE RESTI- | TUENDAS CONDONANDAS- | QUE CENSUIT | (Namen von Magistraten) || AN(n)O SALUTIS NOSTR(a)E MCCCC | LXXI XVIII K(a)L(endas) IANUAR(ii)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.25; Forcella (1869), vol. I, S. 28, Nr. 16.Papst Sixtus IV., geboren als Francesco della Rovere, war Papst von 1471 bis 1484. Die angesprochenen bronzenen Statuen sind: der „Dornauszieher“, die Statue eines Camillus in der Sala dei Trifoni, die „Kapitolinische Wölfin“ (im Saal nebenan) und der Kolossalkopf von Konstantin dem Großen im Saal der Bronzen (Sala dei Bronzi). Die Exponate, die den Beginn der Sammlung der Kapitolinischen Museen gilt, stammen aus einer Stiftung von Papst Sixtus IV.
Im Vestibül auf dem 1. Stock; unter dem Relief mit Hadrians Leichenrede für Sabina1662153.1bKonservatorenpalastMARMOREAE QUAS UTRINQUE | SPECTAS IMAGINES ALTERA | MARCI AURELII POPULUM | ALLOQUENTES ALTERA FAUSTINAE | VETERI SUPERSTITIONE INTER || DIAS AD COELUM ELATAE | EX RECENTIORI ARCU DIRUTO | VULGO PORTUGALLIAE | QUI VIAM FLAMINAM URBIS | HIPPODROMUM IMPEDIEBAT || NOVIS CONSERVATORUM | AEDIBUS EXORNANDIS | SUB ALEXANDRO VII PONT(ifice) MAX(imo) | AD CAPITOLIUM TRANSLATAE | VETUSTATE SQUALENTES HIC || RECENTI NITORE PRAEFULGENT | QUARUM NE MEMORIA | EXCIDERENT LAPIDEM POSUERE | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.26/27; Forcella (1869), vol. I, S. 68, Nr. 181.
Auf der Attika, im mittleren Durchgang und über den seitlichen Durchgängen; auf der Attika, auf beiden Seiten gleichlautend153.2aKonstantinsbogenIMP(eratori) CAES(ari) FL(avio) CONSTANINO MAXIMO | P(io) F(elici) AUGUSTO S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | QUOD INSTINCTU DIVINITATIS MENTIS | MAGNITUDINE CUM EXERCITU SUO | TAM DE TYRANNO QUAM DE OMNI EIUS || FACTIONE UNO TEMPORE IUSTIS | REM PUBLICAM ULTUS EST ARMIS | ARCUM TRIUMPHIS INSIGNEM DICAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.54
Auf der Attika, im mittleren Durchgang und über den seitlichen Durchgängen; im mittleren Durchgang links und rechts153.2bKonstantinsbogenLIBERATORI URBIS | FUNDATORI QUIETISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.55(M. Pierl): Dem Befreier der Stadt, | dem Stifter der Ruhe.
Auf der Attika, im mittleren Durchgang und über den seitlichen Durchgängen; über den seitlichen Durchgängen auf der Süd- und der Nordsete153.2cKonstantinsbogenSIC X VOTIS X | SIC XX VOTIS XXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.55(M. Pierl): So nach den Gelübden im zehnten Jahre. | So nach den Gelübden im zwanzigsten Jahre.
An der westlichen Schmalseite153.3KonstantinsbogenCLEMENTI XII | PONT(ifci) MAX(imo) | QUOD ARCUM | IMP(eratori) CONSTANTINO MAGNO | ERECTUM || OB RELATAM SALUTARI | CRUCIS SIGNO | PRAECLARAM DE MAXENTIO | VICTORIAM | IAM TEMPORUM INIURIA || FATISCENTEM | VETERIBUS REDDITIS | ORNAMENTIS RESTITUERIT | ANNO D(omini) MDCCXXXIII | PONT(ificatus) III || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | OPTIMO PRINCIPI | AC PRISINAE MAIESTATIS | URBIS ADSERTORI | POS(uit)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.56/57; Forcella (1879), vol. XIII, S. 189, Nr. 384.
Über dem Eingang?154Largo del Nazareno Nr. 3CUM FERIS FERUS
Am Anfang der Via della Dataria1611154.1Largo Pietro di BrazzàPAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | AD QUIRINALE(m) A SE AUCTUM | ORNATUMQUE | VIAM MOLLITO CLIVO | DILATAVIT ATQUE DIREXIT || ANNO SAL(utis) MDCXL PONTIF(icatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.171; Forcella (1879), vol. XIII, S. 88, Nr. 123.Papst Paul V.: 1605-1621
Über dem Eingang an der Piazza di Porta S. Giovanni, Papst Clemens XII.1734/35155LateranpalastCLEMENS XII P(ontifex) M(aximus) | ANNO VForcella (1876), vol. VIII, S. 81, Nr. 221.(M. Pierl): Papst Clemems XII. | im Jahre (seines Pontifikates) 5.
Über den Eingängen an der Piazza di S. Giovanni in Laterano, Papst Sixtus V.1588/89156LateranpalastSIXTUS V | PONT(ifex) MAX(imus) | ANNO IIIIForcella (1876), vol. VIII, S. 44, Nr. 114.(M. Pierl): Sixtus V., | Papst, | im Jahre (seines Pontifikats) 4.
Im Mittelschiff auf dem Architrav umlaufend?157S. Lorenzo in DamasoVERBERA CARNIFICES FLAMMAS TORMENTA CATENAS | VINCERE LAURENTI SOLA FIDES POTUIT | HAEC DAMASUS CUMULAT SUPPLEX ALTARIA DONIS | MARTYRIS EGREGIUM SUSPICIENS MERITUM
Im linken Seitenschiff, hinten an der Wand, oben, Papst Damasus I., die Inschrift hier wiederangebracht1907158aS. Lorenzo in DamasoHINC PATER EXCEPTOR LECTOR LEVITA SACERDOS | CREVERAT HINC MERITIS QUONIAM MELIORIBUS ACTIS | HINC MIHI PROVECTO CHRISTUS CUI SUMMA POTESTAS | SEDIS APOSTOLICAE VOLUIT CONCEDERE HONOREM | ARCHIVIS FATEOR VOLUI NOVA CONDERE TECTA || ADDERE PRAETEREA DEXTRA LAEVAQUE COLUMNAS | QUAE DAMASI TENEANT PROPRIUM PER SAECULA NOMEN
Im linken Seitenschiff, hinten an der Wand, unten in kleinerem Schriftgrad, Papst Damasus I., die Inschrift hier wiederangebracht1907158bS. Lorenzo in DamasoEX COD(ice) PAL(atino) BIBL(iothecae) VAT(icanae) N(umero) 833 UBI PRAEFIGITUR | “IN ECCLESIA S(ancti) LAURENTII MARTYRIS IN QUA REQUIESCIT SANCTUS DAMASUS PAPA” | COLL(egium) CANON(icorum) POS(uit) A(nno) D(omini) MCMVII
Im linken Seitenschiff, hinten an der Wand, oben, Taufe?159aS. Lorenzo in DamasoAD FONTEM ECCLESIAE S(ancti) LAURENTII IN DAMASO | QUAE ALIO NOMINE APPELLATUR IN PRASINO | ISTE SALUTARES FONS CONTINET INCLITUS UNDAS | ET SOLET HUMANAM PURIFICARE LUEM | MUNIA SACRATI QUAE SINT VIS SCIRE LIQUORIS || DANT REGNATRICEM FLUMINA SANCTA FIDEM | ABLUE FONTE SACRO VETERIS CONTAGIA VITAE | O NIMIUM FELIX VIVE RENATUS AQUA | HUNC FONTEM QUICUMQUE PETIT TERRENA RELINQUIT | SUBIICIT ET PEDIBUS CAECA MINISTERIA
Im linken Seitenschiff, hinten an der Wand, unten in kleinerem Schriftgrad, Taufe?159bS. Lorenzo in DamasoEX SYLLOGE MANUSCRIPTA VIRDUNENSI
Im rechten Seitenschiff, am hintersten Pfeiler, Conaeuslat / grc1640160S. Lorenzo in DamasoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | GEORGIO CONAEO SCOTO ABERDONENSI | PATRICII DOMINI DE ACHRY EX ANTIQUA MAGDONALDI FAMILIA ET ISABELLAE CHYN EX | BARONIBUS DE ESSELMONT FILIO QUI INTER CONTERRANEOS ELOQUENTIA ET DOCTRINA | DUACI ET ROMAE HAUSTIS LIBRISQUE EDITIS IMMORTALITATI SE COMMENDAVIT || PRUDENTIA VERO ET AGENDI DEXTERITATE SUMMORUM PRINCIPUM AC PRAESERTIM | CARDINALIS BARBERINI IN CUIUS AULA DIU VIXIT CUIUSQUE LEGATIONES GALLICANAM | HISPANICAMQUE SECUTUS EST BENEVOLENTIAM PROMERUIT QUEM | URBANUS VIII PONTIFEX | INGENIORUM MAXIMUS EXISTIMATOR QUANTI FECERIT ET AD MAGNAE BRITANNIAE REGINAM || HENRICHETTAM IN CATHOLICORUM SOLAMEN ALLEGATIONE ET INGENTI IN IPSIUS MORTE | QUAE NE IN EDITIORI LOCO POSITUS CLARIUS ELUCESCERET VETUERAT MOERORE | TESTATUS EST OBIIT DIE X IANUARII AN(no) MDCXL IN AEDIBUS VICECANCELLARII QUI | AMICO FUNUS AMPLISSIMUM IN HAC BASILICA | FACIENDUM CURAVIT ET MONUMENTUM P(osuit) || FACIENDUM CURAVIT ET MONUMENTUM P(osuit) | ΦΩΣ ΕΝ ΤΗι ΣΚΟΤΙΑι ΦΑΙΝΕΙ | ΚΑΙ Η SΚΟΤΙΑ[ι] ΑΥΤΟ ΟΥ ΚΑΤΕΛΑΒΕΝVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 279, Nr. 625.
Vor dem Chor am Boden, Grabinschrift für Christiana Duglioli Angelelli?161S. Lorenzo in LucinaOSSA | MARCHIONISSAE |CHRISTIANAE | DUGLIOLI | ANGELELLI || BONIEN(sis) | OBIIT(M. Pierl): Die Gebeine | der Marquise | Christiana | Duglioli | Angelelli || aus Bologna. | Sie ist gestorben.Keine Jahresangabe
Am zweiten Pfeiler rechts, Grabinschrift für Nicolas Poussinfra1665162aS. Lorenzo in LucinaF(rançois) A(uguste) DE CHATEAUBRIAND | A | NICOLAS POUSSIN | POUR LA GLOIRE DES ARTS | ET L’HONNEUR DE LA FRANCE || NICOLAS POUSSIN | NE AUX ANDELYS E MDLXXXXIV | MORT A ROME EN MDCLXV | ET INHUME EN CETTE EGLISEVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 147, Nr. 428.(L. Gerke): Von F(rançois) A(uguste) de Chateaubriand | für Nicolas Poussin | zum Ruhme der Künste | und zur Ehre Frankreichs || Nicolas Poussin, | geboren in Les Andelys im Jahre 1594, | gestorben in Rom im Jahre 1665, | liegt begraben in dieser Kirche.
Am zweiten Pfeiler rechts, Grabinschrift für Nicolas Poussin, auf dem Relief, halb verdeckt, Zitat1665162bS. Lorenzo in LucinaET IN ARCA(dia) | EGO(M. Pierl): Auch in Arkadien | (verweile) ich (= der Tod).
Am zweiten Pfeiler rechts, Grabinschrift für Nicolas Poussin, unter dem Relief1665162cS. Lorenzo in LucinaPARCE PIIS LACRIMIS VIVIT PUSSINUS IN URNA | VIVERE QUI DEDERAT NESCIUS IPSE MORI | HIC TAMEN IPSE SILET SI VIS AUDIRE LOQUENTEM | MIRUM EST IN TABULIS VIVIT ET ELOQUITURVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 147, Nr. 428.
Im rechten Durchgang zur Grabkapelle Papst Pius’ IX., Grabinschrift für Landolfus, an der Wand rechts963163S. Lorenzo fuori le MuraPRECLUS HIC RECUBAT LANDOLFUS VULNERE FOSSUS | QUEM FLEVIT NIMIUM CON[ — — ] | CARA SENATRICIS THEODORAE ATQUE IOHANNIS | CONSULIS ATQUE DUCIS INCLYTA PROGENIES | CUM FLORERET ENIM PRIM(a)EVO FLORE IUVENT(a)E || EFFUDIT VITAM SANGUINE PURPUREO | MORIBUS ENITUIT CUMULATO ET DIGNIOR AEVO | [ — — ] PEREMIT EUM | HUNC SIBI FECIT ADOPTIVUM MAROZA SENATRIX | AC NUTRIVIT EUM DELICIIS VARIIS || CUI TUMULUM LUGENS MATER CONSTRUXIT AB IMO | IN QUO MEMBRA SUA PULCHRA NIMIS POSUIT | MARTYRIS AD TEMPLUM PROPERANTES DICITE CIVES | LANDOLFO IUVENI PARCE BENIGNE DEUS | DEP(ositus?) XV K(A)L(endas) AUG(usti) TEMP(ore) DOM(ini) IOH(ann)I(s) XII PP (Papae) INDIC(tione) VI || ANNO D(omi)NIC(a)E INCARNATIONIS D(omi)NI DCCCCLXIII
An der Eingangswand, Grabinschrift für Kardinal Guglielmo Fieschi, an der Wand über dem Grabmal1256164aS. Lorenzo fuori le MuraSISTE GRADU(m) CLAMA QUI P(er)LEGIS HOC EPIGRAM(m)A GUILIELMU(m) PLORA QUE(m) SUBTRAXIT BREVIS HORA | NOBIS [ — — ]UNUS DE CARDINIBUS FUIT UNUS PRUDENS VERIDICUS CONSTANS ET FIRMUS AMICUS | VERE CATHOLICUS IUSTUS PIUS ADQUE PUDICUS CANDIDIOR CISNO PATRUUS QUARTUS FUIT INNO- |CENTIUS ILLIUS MORES IMITANS NEC ALIUS ROM(a)E NEAPOLI QUOS IMPROBA MORS PHARISEAT | REGIA SANCTA POLI IUNGIT EOSQUE BEAT LAVANI(a)E DE PROGENIE COMITUM FUIT ISTE || REX VENI(a)E DES IN REQUIE SEDEM SIBI XPE (Christe) ANNI SUNT NATI D(omi)NI SUPER ASTRA REGENTIS | QUINQUAGINTA DATI ET SEX CUM MILLE DUCENTISVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 510, Nr. 566.
An der Eingangswand, Grabinschrift für Kardinal Guglielmo Fieschi, auf dem Sarkophaglat1256164bS. Lorenzo fuori le MuraHIC REQUIESCIT CORPUS [- GUI]LIELMI SANCTI EUSTATHII DIACONI CARDINALIS NEPOTIS QUONDAM FELICIS RECORDATIONIS D(omi)NI INNOCENTII | PAP(a)E QUARTI [DE PROGE]NIE COMITUM LAVANI(a)E ORTI CUIUS ANIMA | REQUIESCAT IN PACEVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 510, Nr. 566. Ferruccio Lombardi, Roma. Chiese conventi chiostri. Progetto per un inventario, 313-1925, Edil Stampa, Roma 1993, S. 398-399; Daniela Mondini, San Lorenzo fuori le mura. Storia del complesso monumentale nel Medioevo, col. “I libri di Viella. Arte”, Roma 2016.Kardinal Guglielmo Fieschi war der Neffe von Papst Innozenz IV. und er unterstützte seinen Onkel während eines sehr turbulenten Pontifikats.
In der Grabkapelle Papst Pius’ IX., Grabinschrift auf dem Sarkophag?165aS. Lorenzo fuori le MuraOSSA ET CINERES | PII PAPAE IX | VIXIT A(nnos) LXXXV IN PONTIF(icatu) XXXI M(enses) VII D(ies) XXII | ORATE PRO EO(M. Pierl): Die Gebeine und Asche | des Papstes Pius’ IX. | Er hat 85 Jahre lang gelebt, im Pontifikat 31 (davon), 7 Tage, 22 Tage. | Betet für ihn.
In der Grabkapelle Papst Pius’ IX., Grabinschriften auf dem Architrav?165bS. Lorenzo fuori le MuraVIRTUTUM SUARUM SPLENDORE APOSTOLICAM SEDEM ILLUSTRAVIT | UNIVERSAM ECCLESIAM AMORE ET ADMIRATIONE SUI IMPLEVIT | PRO VERITATE ET IUSTITIA INVICTO SEMPER ANIMO CERTAVIT | MAGNIS LABORIBUS IN CHRISTIANA REPUBLICA ADMINISTRANDA EST IN | EXEMPLU(m) PERFUNCTUS
Ü̈ber dem Eingang in die Krypta?166S. Lorenzo fuori le MuraHOC SUB FORNICE TUMULATA IACENT CORPORA SS (Sanctorum) | STEPHANI PROTOMARTIRIS LAURENTII DIACONI ET IUSTINI PRESBYT(eri) ET MART(iris) | UBI EST QUOTIDIE A SUMMIS PONTIFICIBUS CONCESSA INDULGENTIA PLENARIAVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 507, ohne Nummer.
Im Mittelschiff am Boden1943167S. Lorenzo fuori le MuraAEDES | LAURENTI(i) | BELLO DISIECTA | XIV KAL(endas) AUG(usti) A(nno) MCMXLIII | DEO ADIUVANTE || FELICITER | REFECTA(M. Pierl): Die Kirche | des Laurentius, | im Kriege zerstört, | ist am 14. Tage vor den Kalenden des Augustes (= 19. Juli) im Jahre 1943 | mit Gottes Hilfe || erfolgreich | wiederhergestellt worden.
Auf dem Architrav des Altartabernakels, Abt Hugo1148168S. Lorenzo fuori le MuraANN(o) D(omini) M°C°XL°VIII° EGO HUGO HUMILIS ABB(a)S HOC OPUS FIERI FECI | IOH(anne)S PETRUS ANG(e)L(u)S ET SASSO FILII PAULI MARMOR(arii) HUI(us) | OP(er)IS MAGISTRI FUER(unt)Vgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 510, Nr. 565.
Am Triumphbogen auf der Seite des Chors, oben links, Papst Pelagius II.?169aS. Lorenzo fuori le MuraDEMOVIT DOMINUS TENEBRAS UT LUCE CREATA | HIS QUONDAM LATEBRIS SIC MODO FULGOR INEST | ANGUSTOS ADITUS VENERABILE CORPUS HABEBAT | HUC UBI NUNC POPULUM LONGIOR AULA CAPIT | ERUTA PLANITIES PATUIT SUB MONTE RECISA || ESTQUE REMOTA GRAVI MOLE RUINA MINAXVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 518, Nr. 588.
Am Triumphbogen auf der Seite des Chors, oben rechts, Papst Pelagius II.?169bS. Lorenzo fuori le MuraPRAESULE PELAGIO MARTYR LAURENTIUS OLIM | TEMPLA SIBI STATUIT TAM PRETIOSA DARI | MIRA FIDES GLADIOS HOSTILES INTER ET IRAS | PONTIFICEM MERITIS HAEC CELEBRASSE SUIS | TU MODO SANCTORUM CUI CRESCERE CONSTAT HONORES || FAC SUB PACE COLI TECTA DICATA TIBI Vgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 518, Nr. 588.
Am Triumphbogen auf der Seite des Chors, an der Wölbung, Papst Pelagius II.?169cS. Lorenzo fuori le MuraMARTYRIUM FLAMMIS OLIM LEVVITA SUBISTI | IURE TUIS TEMPLIS LUX BENERANDA (!) DEDITVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 499, ohne Nummer.
am Triumphbogen auf der Seite des Mittelschiffs, Papst Pius IX.1864170S. Lorenzo fuori le MuraPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) STEPHANO ET LAURENTIO MARTYRIBUS XP (Christi) DEVOTUS | AEDEM HANC GEMINAM VETUSTATE FATISCENTEM NOVO CULTU ¬ RESTITUIT | BASILICAM CONSTANTINIANAM IN LUCEM REVOCAVIT | ANNO PONT(ificatus) SUI XIX REP(aratae) SAL(utis) MDCCCLXIVVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 522, Nr. 600.
In der Vorhalle, über dem Sarkophag Grabinschrift für Alcide de Gasperi1954171aS. Lorenzo fuori le MuraEI QUI PACEM | PATRIAMQUE | DILEXIT | LUX REQUIETIS | AETERNAE || AFFULGEAT(M. Pierl): Demjenigen, der Frieden | und Vaterland | liebte, | soll das Licht der ewigen | Ruhe || entgegen scheinen!
In der Vorhalle, auf dem Sarkophag Grabinschrift für Alcide de Gasperiita (?)1954171bS. Lorenzo fuori le MuraALCIDE DE GASPERI | 1954 1881(M. Pierl): Alcide de Gasperi | 1881-1954.
Auf dem Vorplatz, auf der Basis der Säule, Auf Vorder- und Rückseite gleichlautend, Papst Pius IX.1864/65172S. Lorenzo fuori le MuraIN HONOREM | LAURENTII MARTYRIS XP (Christi) | EREXIT | PIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | PONTIFICATUS A(nno) XIXVgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 522, Nr. 601.(M. Pierl): Zu Ehren | des Laurentius’, des Märtyrers Christi, | errichtete | Papst Pius IX. | (den Bau) im Jahre seines Pontifikates 19.
Auf dem Vorplatz, an der Stützmauer vor der Kirche, Papst Pius IX.1859173S. Lorenzo fuori le MuraAUCTORITATE PII IX PONT(ificis) MAX(imi) | PRINCIPIS OPTIMI PROVIDENTISSIMI | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | BASILICAM LAURENTII INVICTI MARTYRIS CHRISTI | ULIGINE ET OBSCURITATE SQUALLENTEM || EXCISA RUPE SUBSTRUCTIS MURIS | ADMISSO INFERIUS LUMINE | EGESTIS AB AEDIS COSTANTINIANAE SOLO RUDERIBUS | PRO LOCI SANCTITATE ET DIGNITATE | RESTITUIT || ANNO R(eparatae) S(alutis) MDCCCLIX | (Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1878), vol. XII, S. 522, Nr. 599.
An der Front, auf den Medaillons, um einen feuerspeienden, von Flammen umzüngelten Drachen umlaufend, links?174aS. Luigi dei FrancesiNUTRISCO ET EXTINGO(M. Pierl): Ich nähre und lösche (die Lebensflamme).
An der Front, auf den Medaillons, um einen feuerspeienden, von Flammen umzüngelten Drachen umlaufend, rechts?174bS. Luigi dei FrancesiERIT CHRI[S]TIANORUM LUMEN IN IGNE(M. Pierl): Es wird der Christenheit Licht im Feuer sein.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den kreisförmigen Medaillons im Mittelgang, vorn?175aS. Luigi dei FrancesiUNI ET TRINO(M. Pierl): Dem Dreieinigen.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den kreisförmigen Medaillons im Mittelgang, in der Mitte?175bS. Luigi dei FrancesiSTELLAE MATUTINAE(M. Pierl): Dem Morgenstern.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den kreisförmigen Medaillons im Mittelgang, hinten?175cS. Luigi dei FrancesiGALLIAE REGI ET PROTECTORI(M. Pierl): Dem König und Beschützer Frankreichs.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den achteckigen Medaillons an den Seiten, vorn links?175dS. Luigi dei FrancesiCOELORUM CLAVIGER CLAUDIS ET APERIS(M. Pierl): Als der Himmel Pförtner schließt und öffnest du (= Petrus).Gemeint ist der Namensgeber der Kirche, Ludwig IX. von Frankreich.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den achteckigen Medaillons an den Seiten, vorn rechts?175eS. Luigi dei FrancesiTU ES VAS ELECTIONIS ET DOCTOR GENTIUM | (darin:) FIDES | VESTRA | ANNUN- | TIATUR || IN | UNI- | VERSO | MUNDO(M. Pierl): Du bist das auserwählte Werkzeug und der Lehrer der Heiden | (darin:) Der Glaube | euer | wird | verkündet || in der | gesam- | ten | Welt.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den achteckigen Medaillons an den Seiten, hinten rechts?175fS. Luigi dei FrancesiLUTETIAE FIDEM ALLATAM MARTYRIO CONFIRMAVIT(M. Pierl): Er hat den Paris gebrachten Glauben durch den Märtyrertod bestärkt.
Im Mittelschiff, auf den Medaillons am Boden, auf den achteckigen Medaillons an den Seiten, hinten links?175gS. Luigi dei FrancesiFRANCOS AB IDOLIS AD CHRISTUM CONVERTIT(M. Pierl): Er hat die Franzosen von den Götzen zu Christus bekehren.
im rechten Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Natalis Salicetus1789176S. Luigi dei FrancesiD(eo) O(ptimo) M(aximo) | NATALI SALICETO | DOMO NEBBIO | IN REGNO CORSIC(a)E | IN ROMANO SAPIENTIAE LYCEO || ANATOMICES PROFESSORI | PII VI PONT(ificis) MAX(imi) | ARCHIATRO | INGENIO DOCTRINA ERUDITIONE | PRAESTANTI || AEGROTIS OB MEDENDI PRUDENTIAM | EGENIS OB LIBERALITATEM PERACCEPTO | OB PROBITATEM CANDOREM SUAVITATEM MORUM | OMNIBUS CARO | QUI PARTA APUD LITTERATOS VIROS GLORIA || AMPLA MAGNO SUMPTU COMPARATA BIBLIOTHECA | CUM VIXISSET ANNOS LXXIV MENS(es) III DIES VIII | OBIIT IX KAL(endas) MART(ii) MDCCLXXXIX | ET IN HOC TEMPLUM EX TESTAMENTO INLATUS EST | PAULA MARIA PIAZZA || ET ANGELA MARIA BOCCHECIAMPE | HEREDES | OPTIME DE SE MERITO FRATRI FECERUNTVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 56, Nr. 144.
im rechten Seitenschiff vorn, Grabinschrift für Charles-François Poërson1725177S. Luigi dei FrancesiD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIC IACET | CAROLUS FRANCISCUS POERSON | QUI DUM PARISIIS INTER PICTORES | SPLENDIDE FLORERET || ROMAM MISSUS A REGE LUD(ovico) XIIII | GALLICAE ACADEMIAE PRAEFECTUS CONSTITUITUR | CRUCE DEIPARAE DE MONTE CARMELO ET S(anc)TI LAZARI | DECORATUR | INTER ARCADES COMPUTATUR || ET IN ROMANA DIVI LUCAE ACADEMIA PRINCEPS ELIGITUR | TANDEM PROBITATE CLARUS RELIGIONE CLARIOR | IN PAUPERES PROFUSUS IN OMNES BENEFICUS | GALLIS ITALIS EXTERISQUE OMNIBUS | NOMINIS FAMA NOTISSIMUS || ACCEPTISSIMUSQ(ue) | OBIIT II DIE SEPT(embris) MDCCXXV | AETAT(is) LXXII | MARIA PHILIBERTA DE CHAILLOU | MOERENS || DILECTO CONIUGI | P(osuit)Vgl. Forcella (1873), vol. III, S. 51, Nr. 133.
An der Front des R. Liceo Ginnasio Virgilio?178Lungotevere Tebaldi Nr. 17HINC PROGENIEM VIRTUTE | FUTURAM EGREGIAM | Virgil, Aeneis 7, 257f.
In der Vorhalle, an der rechten Wand, Grabinschrift für Vannozza dei Cattanei1518179S. MarcoD(eo) O(ptimo) M(aximo) | VANNOTIAE CATHANEAE CAESARE VALENTIAE | IOANNE GANDIA[E] IAFREDO SCYLLATII ET | LUCRETIA FERRA[R]IAE DUCIBUS FILIIS NOBILI | PROBITATE INSI[G]NI RELLIGIONE EXIMIA || PARI ET AETATE ET PRUDENTIA OPTIME | DE XENODOCHI[O] LATERANEN(si) MERITAE | HYERONIMUS PIC[U]S FIDEICOMISS(arius) PROCUR(ator) | EX [TESTAMEN]TO POS(uit) | VIX(it) ANN(is) LXXVI MEN(sibus) IIII DIE(bus) XIII || OBIIT ANNO [M] D XVIII XXVI NO(vembris)
In der Apsis des Chors links hinten an der Wand, Grabinschrift für Papst Pius IV.1565180S. Maria degli AngeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PIUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) | MEDICES MEDIOLANENSIS | SEDIT ANN(os) V MENS(es) XI DIES XV | VIXIT ANN(os) LXVI MENS(es) IX || OB(iit) V ID(us) DECEMB(ris) MDLXV | IOANNES ANTONIUS SORBELLONUS | EPISCOPUS PRAENESTINUS | CONSOBRINO | CAROLUS BORROMEUS S(anctae) PRAXEDIS || MEDIOLANENSES | M(arcus) SITICUS DE ALTAEMPS GERMANUS | CONSTANTIEN(sis) S(anctae) MARIAE TRANSTIB(erinae) | TITT (titulares) PRESBB (presbyteri) | AVUNCULO || S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDDD (cardinales) POSUEREVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 154, Nr. 299.
Im Chor, rechts an der Wand, Grabinschrift für Antonio de Duca1564181S. Maria degli AngeliEPITAPHIUM | ANTONII DE DUCA SICULI PRESBITERI CEPHALUDENSIS | QUI HAS DIOCLETIANI THERMAS ANTE ANNOS FERE XXI | VIRGINI ANGELORUM UT EXTAT TEMPLUM | FORE DIVINITATIS PRAEVIDIT || HIC OSSA QUIESCUNT VIXIT ANNIS 73 MENSES 4 DIES 15 | OBIIT 30 OCTOBRIS 1564 | JACOBOS DE DUCA EX TESTAMENTO HAERES POSUITVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 153, Nr. 298.
Im Querschiff rechts, an dem Meridian am Boden, die Legende des Meridians1701/1702182aS. Maria degli AngeliSTELLARUM | GRADUS DISTANTIAE A VERTICE | RADII PARTES CENTESIMAE | ASCENSIO RECTA STELLARUM ANNO MDCCI | DIERUM QUANTITAS(M. Pierl): Die Namen der Gestirne, | die Grade der Distanz vom Pol (= Breitengrade), | die Hundertstel des Strahlen (= Längengrade), | der rechte Aufgang der Sterne im Jahre 1701, | die Anzahl der Tage.
Im Querschiff rechts, an dem Meridian am Boden, im Meridian des Polarsterns1701/1702182bS. Maria degli AngeliSTELLAE POLARIS ORBITA AD ANNOS OCTINGENTOS(M. Pierl): Die Umlaufbahnen des Polarsterns für 800 Jahre.
Im Querschiff rechts, an dem Meridian am Boden, im Meridian des Polarsterns, gegenüber die in Schritten von jeweils 25 Jahren auf- und absteigenden Jahreszahlen1701/1702182cS. Maria degli AngeliELEVATUR POLUS MUNDI BOREUS SUPRA HORIZONTEM GRAD(us?) 41.54.30(M. Pierl): Es steigt der Nordpol über den Horizont 41.54.30 Grade.
Im Querschiff rechts, an dem Meridian am Boden, auf den beiden ovalen Platten bei 29 Grad links und rechts des Meridians fortlaufend1701/1702182dS. Maria degli AngeliADVENTUS SS (Sanctissimi) D(omini) N(ostri) | CLEMENTIS XI P(ontificis) M(aximi)(M. Pierl): Die Ankunft unseres allerheiligsten Herrn, | Papst Clemens XI.
Im Querschiff rechts, an dem Meridian am Boden, auf den beiden ovalen Platten bei 38 Grad links und rechts des Meridians1701/1702182eS. Maria degli AngeliDIEM XII SEPTEMBR(is) | CHRISTIANO POPULO | FAUSTAM FELICEM | IOANNIS I POLON(iae) REG(is) | VIENNEN(si) VICTORIA || DE TURCIS REPORTATA | ANNO MDCLXXXIII | INNOCENTIO XI | SEDENTE | MARIA CASIMIRA || POLONIAE REGINA UXOR | PERIODO DECEMNOVENNALI | ABSOLUTA RESTITUTISQUE | SOLIS AC LUNAE MOTIBUS | ROMAE SIGNAVIT || ANNO MDCCII | CLEMENTIS UNDECIMI | SECUNDOVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 162, Nr. 320 u. 321.
Im Vestibül, an den Grabmälern gegenüber dem Eingang, an dem Grabmal vorn rechts1604183aS. Maria degli AngeliCORPUS HUMO TEGITUR | FAMA PER ORA VOLAT | SPIRITUS ASTRA TENETVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 159, Nr. 311.(M. Pierl): Körper von Erde bedeckt, | Ruf durch die Münder durchfliegt, | Geist bei den Sternen verweilt.
Im Vestibül, an den Grabmälern gegenüber dem Eingang, an dem Grabmal vorn links1580183bS. Maria degli AngeliVIRTUTE VIXIT | MEMORIA VIVIT | GLORIA VIVETVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 156, Nr. 306.(M. Pierl): In Tugend hat er gelebt, | in Erinnerung lebt er nun, | in Ruhm wird er leben.
Im Vestibül, hinten rechts, Grabinschrift für Carlo Maratti1704184aS. Maria degli AngeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAROLUS MARATTI PICTOR | NON PROCUL A S(ancta) LAURETANA DOMO | CAMERANI NATUS | ROMAE INSTITUTUS ET IN CAPITOLINIS AEDIB(us) || APOSTOLICO ADSTANTE SENATU | CLEMENTIS XI P(ontificis) M(aximi) | BONARUM ARTIU(m) RESTITUTORIS | MUNIFICENTIA | CREATUS EQUES || UT SUAM IN VIRGINEM PIETATEM | AB IPSO NATALI SOLO CUM VITA HAUSTAM | AC INNUMERIS EXPRESSAM TABULIS | QUAE GLORIOSUM EI COGNOMENTUM | COMPARARUNT || MORTALIS QUOQ(ue) SARCINAE DEPOSITO | CONFIRMARET | IN HOC TEMPLO EID(em) ANGELOR(um) REGINAE SACRO | MONUMENTUM SIBI VIVENS POSUIT | ANNO D(omini) MDCCIVVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 163, Nr. 323.
Im Vestibül, hinten rechts, zuoberst über der Büste des Malers, Grabinschrift für Carlo Maratti1704184bS. Maria degli AngeliCREDO VIDERE | BONA D(omi)NI | IN TERRA VIVENTIUMVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 163, Nr. 323.(M. Pierl): Ich glaube, zu sehen | das Güter des Herrn | im Lande der Lebenden.
Im Vestibül hinten links, Grabinschrift für Salvatore Rosa1673185S. Maria degli AngeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | SALVATOREM ROSAM NEAPOLITANUM | PICTORUM SUI TEMPORIS | NULLI SECUNDUM | POETARUM OMNIUM TEMPORUM || PRINCIPIBUS PAREM | AUGUSTUS FILIUS | HIC MOERENS COMPOSUIT | SEXAGENARIO MINOR OBIJT | ANNO SALUTIS MDCLXXIII || IDIBUS MARTIISVgl. Forcella (1877), vol. IX, S. 161, Nr. 319.
Im Chor rechts, auf dem Sarkophag oben, Grabinschrift für Papst Hadrian VI.1523186aS. Maria dell’ AnimaADRIANUS | VI PP (Papa)Vgl. Forcella (1873), vol. III, S. 447, Nr. 1078.(M. Pierl): Adrian | VI., der Papst.
Im Chor rechts, auf dem Sarkophag unten, Grabinschrift für Papst Hadrian VI.1523186bS. Maria dell’ AnimaPROH DOLOR QUANTUM REFERT IN QUAE TEMPORA VEL OPTIMI CUIUSQ(ue) VIRTUS INCIDAT | HADRIANO VI PONT(ifici) MAX(imo) EX TRAIECTO INSIGNI INFER(ioris) GERMANIAE URBE | QUI DUM RERUM HUMANAR(um) MAXIME AVERSATUR SPLENDOREM | ULTRO A PROCERIB(us) OB INCOMPARABILEM SACRAR(um) DISCIPLINAR(um) SCIENTIAM | AC PROPE DIVINAM CASTISSIMI ANIMI MODERATIONEM || CAROLO V CAES(are) AUG(usto) PRAECEPTOR ECCLE(siae) DERTUSENSI ANTISTES | SACRI SENATUS PATRIBUS COLLEGA HISPANIAR(um) REGNIS PRAESES | REIPUB(licae) DENIQ(ue) CHRIST(ianae) DIVINITUS PONTIF(ex) ABSENS ADSCITUS | VIX(it) ANN(os) LXIIII MEN(ses) VI D(ies) XIII | DECESSIT XVIII K(a)L(endas OCTOB(ris) AN(no) A PARTU VIRG(inali) MDXXIII PONT(ificatus) SUI ANNO II || WILHELMUS ENCKENVOIRT ILLIUS BENIGNITATE ET AUSPICIIS TT (titularis) S(ancti) IO(annis) | ET PAULI PRESB(yter) CARD(inalis) DERTUSEN(sis) FACIUNDUM CUR(avit)Vgl. Forcella (1873), vol. III, S. 447, Nr. 1078.
An der Eingangswand, Grabinschrift für Kardinal Wilhelm von Enckenvoirt1534187S. Maria dell’ AnimaWILHELMO ENCKENVOIRTIO BRABANTINO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESB(ytero) CARD(inali) QUI PLURI- | MIS RO(manae) REIP(ublicae) MAGISTRATIB(us) ET GERMANIAE PROCURATIONE INTEGERR(ime) FUNCTUS | AB HADRIANO VI PONT(ifice) MAX(imo) CUIUS ITEM RES ADMINISTRAVERAT LIBELLIS DAN- | DIS ET ECC(lesiae) DERTUSEN PRAEFECTUS ET IN CARDD (cardinalium) COLLEG(ium) CLARO BENIVOLENTIAE | INDICIO TRA(ns)LATIS IN EUM PRISTINAE SUAE DIGNITAT(is) INSIGNIB(us) SOLUS COOPTATUS || DEINDE ETIAM A CLEMEN(te) VII ECWILHELMO ENCKENVOIRTIO BRABANTINO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESB(ytero) CARD(inali) QUI PLURI- | MIS RO(manae) REIP(ublicae) MAGISTRATIB(us) ET GERMANIAE PROCURATIONE INTEGERR(ime) FUNCTUS | AB HADRIANO VI PONT(ifice) MAX(imo) CUIUS ITEM RES ADMINISTRAVERAT LIBELLIS DAN- | DIS ET ECC(lesiae) DERTUSEN PRAEFECTUS ET IN CARDD (cardinalium) COLLEG(ium) CLARO BENIVOLENTIAE | INDICIO TRA(ns)LATIS IN EUM PRISTINAE SUAE DIGNITAT(is) INSIGNIB(us) SOLUS COOPTATUS || DEINDE ETIAM A CLEMEN(te) VII ECC(lesia) TRAIECTEN HONESTATUS EST CAROLO V IMP(eratore) | LIBENTISS(ime) QUEM AB ILLO CORONAM IMP(erialem) ACCIPIENTEM INUNXIT QUIQ(ue) BENEFITIOR(um) | MEMOR HADRIANI CADAVER E PETRI BASILICA IN HANC AEDEM CUIUS CONSTRUE(n)D(ae) | ET ORNAND(ae) ADIUTOR FUIT SEPULCRO POSITO TRANSFERRI CURAVIT IN EGENOS | ET IN OMNES HOMINES BENEFICENTISS(imo) IO(annes) DOMINICUS TRANEN(sis) ANTONIUS || SANSEVERINUS CARDD (cardinales) ET P VORSTIUS EPISC(opus) AQUEN(sis) AND CASTILLO | SCRIPT AP EX TESTAMEN(to) POSS (posuerunt) | VIXIT ANN(os) LXX MORTEM OBIIT MDXXXIIIIVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 451, Nr. 1091.
An der Front, auf dem Architrav1514188aS. Maria dell’ AnimaTEMPLUM BEAT(a)E MARI(a)E DE ANIMA HOSPITALIS TEUTONICORUM MDXIIIIVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 445, Nr. 1071.(M. Pierl): Das Gotteshaus der seligen Maria dell’ Anima, der Gastfreundin der Deutschen. 1514.
An der Front, über der Tür1514188bS. Maria dell’ AnimaSPECIOSA FACTA ES(M. Pierl): Ansehnlich bist du geworden.
An der Front des Hospizes links der Kirche, an der Via di S. Maria dell’Anima Nr. 65, im 2. Stock1508189aS. Maria dell’ AnimaQUOS DE THEUTONICA SOCIOS HIC GENTE TUERIS | CONSORTES SUPERI FAC PIA VIRGO SOLI
An der Front des Hospizes links der Kirche, an der Via di S. Maria dell’Anima Nr. 65, im 1. Stock1508189bS. Maria dell’ AnimaH(a)EC DOMUS EX(s)PECTET LUNAS SOLESQ(ue) GEMELLOS | PHOENICAS NATOS COR(r)UAT ANTE DUOS
An der Front des Hospizes links der Kirche, an der Via di S. Maria dell’Anima Nr. 65, unten links und über der Tür1508189cS. Maria dell’ AnimaPRIMAE DOMUS SOL(l)EMNIS HOSPITALIS B(eatae) MARIAE ANIMARUM | TEUTONICORUM URBIS STRUCTOR ILLIUSQ(ue) EXCULTOR | IO(annes) SANDER NORTHUSANUS ROTAE NOTARIUS FECIT MDVIII
Im Mittelschiff vorn, links des Chors an der Wand, für Papst Clemens II.1613190S. Maria dell’ AnimaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CLEMENTI SECUNDO | NATIONE GERMANO | DE GENTE SAXONUM QUI OLIM | BAMBERGENSIS EPISCOPUS || DIFFICILLIMIS CHRISTIANAE | REIPUBLICAE TEMPORIBUS | INVITUS AD SUMMUM | ECCLESIAE PRINCI- | PATUM EVECTUS || EST | ANNO SAL(utis) MXLVI | IOANNES | MATTHIAE IMPERATORIS AD | PAULUM V PON(tificem) MAX(imum) LEGATUS || BAMBERGENSIS ET IPSE | EPISCOPUS EPISCOPO | INTER MAIORES | SUOS PRAECIPUO | MEMORIAM || DEDICA- | VIT | ANNO D(omi)NI MDCXIIIVgl. Forcella (1873), vol. III, S. 476, Nr. 1160.
Im rechten Seitenschiff, am Pfeiler rechts, für Kardinal Matthäus Schiner1933191S. Maria dell’ AnimaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | MATTHAEO SCHINER | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYTERO CARDINALI | PRUDENTIA VIRTUTE INTEGRITATE | VITAE SPECTATISSIMO || IULIO II LEONI X HADRIANO VI | CAROLO V IMP(eratori) AUG(usto) | IN PRIMIS CARO | ECCLESIAE SPLENDORIS | HELVETIAE GLORIAE || FAUTORI INSIGNI | QUI ROMAE PESTE CORREPTUS | PIE OBIIT KAL(endis) OCTOBR(is) MDXXII | NE EIUS MEMORIA IN HAC AEDE | UBI SEPULTUS EXCIDERET || UNIO POPULARIS CATHOLICA | HELVETIAE | MODERATORESQUE VALSESIAE | MONUMENTUM POSUERUNT | ANNO IUBILAEI MCMXXXIII
An der Via di Tor Millina Nr. 34, an der Front1873192S. Maria dell’ AnimaAEDES | A TEUTONIS | D(ominae) N(ostrae) MARIAE | DE ANIMA | ERECTAE || A(nno) MDCCCLXXIII | PIO IX | PONTIFICE | MAXIMO(M. Pierl): Das Gebäude wurde | von Deutschen | unserer Herrin Maria | dell’ Anima | errichtet || im Jahre 1873 | unter Pius IX. | als | Papst.Die “Deutschen” beziehen sich vermutlich auf die Angehörigen / Würdenträger der S. Maria dell’ Anima, die die deutsche Nationalkirche war
In der Cappella S. Gregorio, links des Chores an der linken Wand, Grabinschrift für Ioannes Baptista Militius1507193S. Maria in AracoeliDEBEBAS TUMULUM MISERAE SI NATE PARENTI | VERTIT ET OFFICIUM SI TIBI RAPTA DIES | TU TAMEN ANTE OCULOS SEMPER VERSABERE NON HOC | MORS QUAE TE RAPUIT TOLLET INIQUA MIHI | IN TE EGO REDDEBAR POTERAM POST FUNERA DICI || VIVERE SERVASSENT SI TIBI FATA MODUM | A QUIBUS EXCLUSUS MEDIO DE FLORE IUVENTAE | CARPIS ITER SINE ME NEC REDITURUS ABIS | NUNC TUA QUAE PEPERIT GENITRIX DAT ME(m)BRA SEPULCHRO | DAT LACHRYMAS QUALES NON DEDIT ULLA PARENS || QUAMVIS ESSE QUEANT ALIQUA HAEC SOLATIA MATRI | QUOD PRAETER CINERES NIL TEGIT URNA TUI | IOANNI BAPTISTAE MILITIO PATRICIO ROMANO DUM | FLOREBAT IUVENTA VIRTUTE HONORIBUS DIVITIIS | PRIMISQ(ue) HYMEN(a)EIS INTERCOEPTO LUCRETIA MAXIMA || INFELICISSIMA MATER POSUIT AN(no) SAL(utis) MDVII | III NONAS FEBRUARIASVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 157, Nr. 588.
An der Eingangswand links oben, für Carlo Barberini?194S. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAROLO BARBERINO URBANI VIII PONT(ificis) MAX(imi) | GERMANO FRATRI REI MILITARIS GENERALI MODERATORI | QUI TAM URBEM ROMAM QUAM RELIQUAM DITIONEM ARMIS AC MUNIMENTIS | INSTRUXIT IMPENDENTEMQ(ue) BELLORUM TURBINEM SAEPE MILITUM DELECTU || SAEPIUS CONSILIO PRUDENTIAQ(ue) DISIECIT AD EXTREMUM SALUTE POSTHABITA | BONONIAM IN CASTRA PROFECTUS DUM FINES PRAESIDIO TUETUR | AGGERIBUS FIRMAT PACEMQ(ue) INTER FINITIMOS PRINCIPES OPPERITUR ARMATUS | EXPLETA CONFESTIM MORTALITATE DEFUNGITUR | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) || MONUMENTUM POSUITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 232, Nr. 893.
An der Eingangswand rechts oben, Decke1912195S. Maria in AracoeliDEIPARAE | OB NAVALEM AD ECHINADAS VICTORIAM | PRAECLARO OPERE LAQUEAR | A S(enatu) P(opulo) Q(ue) R(omano) ANNO MDLXXV DICATUM | VETUSTATE LABANS || AERE AD CULTUM DIV(inum) ET BENEFICENT(ia) IN URBE | ANNO QUO LIBYA ITALIS ADSCRIPTA | RESTITUTUM | MCMXII
An der Eingangswand oben, über dem mittleren Eingang, Seesieg bei den Echinaden, Decke, für Papst Pius V.1586196S. Maria in AracoeliIESU CHRISTO HUMANAE SALUTIS AUCTORI | QUOD PIUS V PONT(ifex) MAX(imus) ANIMI CELSITUDINE | CUM PHILIPPO II HISPANIAR(um) REGE S(enatu)Q(ue) VENETO | FOEDERE INITO SELYMUM TURCARUM TYRANNUM | AD ECHINADAS INSULAS NAVALI PRAELIO (!) POST || HOMINUM MEMORIAM MAXIMO DEVICERIT | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | M(arco) ANTONIO COLUMNA PONTIFICIAE CLASSIS PRAEF(ecto) | REDUCE OVANTEQUE OMNIUM ORDINUM | GRATULATIONE RECEPTO AEDEM HANC AUREO || LAQUEARI VEXILLISQUE HOSTIUM EXORNAVIT | ANNO SAL(utis) CXↃ DLXXXVI | (Namen von Magistraten)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 197, Nr. 751.
An der Eingangswand oben, für Papst Urban VIII.1634197S. Maria in AracoeliURBANO VIII PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) | QUOD URBEM GRASSANTE PER ITALIAM ACERBISSIMAE PESTILENTIAE LUE INCOLUMEM SERVAVERIT | ET SPARSA ALICUBI CONTAGIONIS SEMINA PROPERE EXTINXERIT QUOD DOMINATUM ECCLESIAST(icum) | PEROPPORTUNA DITIONIS ACCESSIONE AMPLIFICAVERIT QUOD ITALIAM EDUCTIS IAM | AD PROELIUM ADVERSARUM PARTIUM EXERCITIBUS IN IPSO PUGNAE PROCINCTU SUMMA FELICITATE || PACAVERIT QUOD ROMAM AELIA ARCE IN MELIOREM FORMAM REDACTA MAGNO AENEORUM | TORMENTORUM PARATU ET COPIOSISSIMO ARMAMENTARIO FINES VERO ARCE URBANA | A FUNDAMENTIS EXCITATA URBESQUE ALIAS COMPLURES FIRMISSIMIS OPERIBUS MUNIVERIT | QUOD TRAIANI PORTU AD CENTUMCELLAS RESTITUTO PERFECTOQ(ue) VARIIS OPIFICIORUM GENERIBUS UBIQUE | INDUCTIS REI FRUMENTARIAE INOPIA INGENTI SUMPTU SUBLEVATA QUA TEMPLIS EXAEDIFICATIS QUA REFECTIS ORNATISQUE || IUSTA AC TEMPERATA VEREQUE PATERNA DOMINATIOINE (!) POPULORUM COMMODIS VIGILI CURA PROSPEXERIT | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | AETERNUM MEMORIS GRATIQUE ANIMI MONUMENTUM POSUIT AN(no) SAL(utis) MDCXXXIVVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 234, Nr. 902.
An der Eingangswand rechts unten, neben dem rechten, Grabinschrift für Carlo Francesco Delaporta1644198S. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAROLUS FRANCISCUS DELAPORTA | PATRITIUS NOVOCOMENSIS | HIC QUIESCIT | NEQUE SE EXULEM PUTAT || ANIMI PATRIA COELUM EST | CINERUM SEPULCHRUM | ILLUM IN SINUM VIRGINIS DEPOSUIT | HOS VERO ADHUC CALENTES INCENDIO PIETATIS | QUO INTER ULTIMOS FEBRIS ARDORES MIRABILITER ARSIT || HOLOCAUSTUM DIVINI AMORIS IN HAC ARA COELI RELIQUIT | ANNO AB EIUSDEM VIRGINIS PARTU MDCXLIIII XIII IANUARII | AETATIS SUAE XXII | MAGNIS DOTIBUS BREVI SPATIO USUS | QUARUM PROROGANDAE MEMORIAE || HOC MONUMENTUM AMANTIUS PAULUS IOANNES | ET IULIUS FRATRES EIUSDEM MOESTISSIMI PP (posuerunt)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 238, Nr. 916.
An der Eingangswand links unten, Grabinschrift für Kardinal Ludovico de Lebretto1465199S. Maria in AracoeliSEDENTE PAULO II | LUDOVICUS DE LEBRETTO REGIUS SANGUIS | SANCTORUM PETRI ET MARCELLINI PRESBYTER | CARDINALIS NOBILITATE ANIMI INNOCENTIA | ET FIDE PRAECLARUS SACRI APOSTOLICI SENATUS || AMOR ET DELITIAE HOC MONIMENTO CONDITUS EST | MCCCC LXV DIE IIII SEPTEMBRIS Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 142, Nr. 522.
An der Eingangswand rechts unten, Grabinschrift für Ludovico Grato Margani1531200S. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | LUDOVICO GRATO MARGANIO RO(mano) IUVENI OPT(imo) UTRIUSQUE LINGUAE | ERUDITISS(imo) ASTRORUM AC TOTIUS REI MATHEMATICAE SCIENTIA DOCTISS(imo) | EXIMIA ERGA OMNES PIETATE GRATISS(imo) QUI DUM SUPER LEGITIMAM | SUAE VITAE AETATEM HAEC OMNIA OPTIME PRAESTAT MORTE || INGRATA BONORUM DESYDERIO SUBRIPITUR VIX(it) AN(nos) XX M(enses) VIII D(ies) XX | OBIIT CALENDIS APRILIS MDXXXI | CHRISTOPHORA MARGANIA MATER PIISS(ima) POS(uit)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 164, Nr. 621.
An der Eingangswand links unten, neben dem mittleren Eingang, „O factum Romane …“1493/94201S. Maria in AracoeliD(is) M(anibus) | O FACTUM ROMANE | A BERN BARCH RO(mano) STE- | PHANI SANCTII RO(mani) NECA- | TUR PATER ET IS INNOCENS || HIC UT PARENTEM ULCISCA- | TUR MILITIAM ADIT UBI EVA- | SIT STRENUUS AD VINDIC- | TAM ACCINGITUR ILLE REI | IGNARUS AD ROMANUM AC- || CELERAT SUPPLEX UT OBVO- | LUTUM INTUETUR HOMI- | NEM PARCIT LIBERE ATQUE | AMANTISS(ime) COMPLECTITUR | ET QUOD NOBILIUS || NON DIMITTIT | SINE | MUNERE | G VIRGINIUS URSINUS | REGII EXECITUS (!) ET || FERDINANDI IMP(eratoris) | IACOBO SANCTIO EGRE- | GIOQUE FACINORI POS(uit) | QUI VIX(it) AN(nos) LXIII M(enses) X D(ies) XV | NEQUE ADMIRANDUM || VIATOR | QUOD ROMANUS VIR | ROMANE AGAT | VALE | ALEX(andri) SEX(ti) PONT(ificis) MAX(imi) A(nno) IIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 152, Nr. 565.
Gegenüber der Treppe an der Front, links neben dem Haupteingang1348202S. Maria in AracoeliMAG(iste)R LAURE(n)TI(us) SYMEONIS | ANDREOTII ANDRE(a)E KAROLI FA- | BRICATOR DE ROMA DE RE- | GIONE COLU(m)PN(a)E FU(n)DAVIT | P(ro)SECUT(us) E(st) ET CO(n)SUM(m)AVIT || UT P(r)INCIPA(lis) MAG(iste)R H(oc) OPUS | SCALARU(m) INCEPT(um) ANNO D(omin)I M° | (links u. rechts abw.:) CCC° XL- | VIII DIE | XXV OC- || TOBRISVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 127, Nr. 453.
Gegenüber der Treppe an der Front, rechts neben dem Haupteingang1888203S. Maria in AracoeliS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | SCALAM ARACAELITANAM | VETUSTATE DILABENTEM | GRADIBUS QUA REPARATIS | QUA RENOVATIS RESTITUIT || AN(no) CHR(isti) MDCCCLXXXVIII | URB(is) COND(itae) MMDCXLI(M. Pierl): Der Senat und das Volk von Rom | haben die Treppe in Aracœli, | die ob ihres Alters zusammenzufallen drohte, | teils durch Aufbereiten der Stufen, | teils durch Erneuern wiederhergestellt || im Jahre Christi 1888, | der Stadtgründung 2641.
Im Helena-Tempel auf der Rückseite des Altars1833204S. Maria in AracoeliTEMPLUM S(anctae) HELENAE AUG(ustae) CINERIBUS SACRUM IMPROBORUM FACTIONE SUBVERSUM | PROTOSODALES CONFALONIS EX IURE PATRONATUS RESTITUERUNT ANNO MDCCCXXXIII
Auf dem Architrav der Capella di S. Elena im Querschiff links; im Achteck umlaufend204.1S. Maria in AracoeliHAEC QUAE ARACOELI APPELL(atur) EODEM IN LOCO DEDICATA CREDITUR IN QUO VIRGO SSMA (Sanctissima) DEI MATER CUM FILIO SUO SE CAESARI AUGUSTO IN AUREO CIRCULO E COELO MONTRASSE PERHIBET(ur)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.32(M. Pierl): Dieser (Altar), der als «Altar des Himmels» bezeichnet wird, ist – so glaubt man – an demselben Ort geweiht worden, an dem die allerheiligste Jungfrau und Mutter Gottes – so sagt man – sich Caesar Augustus in einem güldenen Kreise aus dem Himmel gezeigt hatte.
Im Mittelschiff hinten, vor dem Marienbild am Boden1600205S. Maria in AracoeliHIERONYMUS FABIUS | EVANGELISTAE F(ilius) | BEATAE DEI GENITRICIS | IMAGINEM HANC ORNAVIT | AD CUIUS PEDES LOCUM || SEPULTURAE DELEGIT | ANNO IUBIL(a)EI CIƆ IƆ CVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 212, Nr. 818.(M. Pierl): Girolamo Fabi, | Sohn des Evangelisten, | hat dieses der seligen Mutter Gottes | Abbild geschmückt, | zu dessen Füßen er den Ort || für zur Bestattung auserwählt hat | im Jubeljahre 1600.
Im linken Querschiff, an der Rückwand oben, für Alessandro Farnese1596206S. Maria in AracoeliS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | ALEXANDRO FARNESIO | PARMAE ET PLACENTIAE DUCI III | CIVI OPTIMO OB RES PRO REP(ublica) CHRISTIANA | BENE GESTAS ROMANIQ(ue) NOMINIS GLORIAM || APUD EXTERAS ETIAM GENTES PROPAGATAM | IUSTIS FUNEBRIB(us) IV NON(as) APR(ilis) MDXCIII | NOVO EXEMPLO MAXIMAQ(ue) POMPA PERSOLUTIS | EIUS REI PATRIAEQUE IN EUM VOLUNTATIS | MONUMENTUM POSUIT MDXCVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 206, Nr. 790.
Im linken Querschiff an der rechten Wand oben, Grabinschrift für Camillo Orsini, Inschrift wiederaufgestellt1533, 1592207S. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAMILLO URSINO PARDI F(ilio) MANUPELL COMITI | GUARDIAE GRELL MARCHIONI LARINATIUMQUE | ET VALLE SILICIANORUM REGULO INVICT(o) | AC PARTHENOPAEI REGNI PROTONOT(ario) INTEGERR(imo) || OB SINGULAREM ITEM REIBELLICAE VIRTUTEM | ET MIRAM PROMISSORUM CONSTANTIAM ET | FIDEM URSINA GENTE DIGNISSIMAM A | FRANCISCO ET ERYCE GALLORUM REGIBUS | VARIIS PRAEFECTURIS SUMMISQUE || BENEFICIIS HONESTATO | VICTORIA TOLFIA F(aciendum) C(uravit) CONIUGI | KARISS(imo) O D S M PONEND(um) CUR(avit) | VIXIT ANNIS LXV M(ensibus) X D(iebus) VIII | OBI(i)T VI K(alendas) APRIL(is) OO D LIII || SCIPIO EX PHRIGIIS PENATIBUS DE | TOLFA PAULI F(ilius) ARCHIEP(iscopu)S TRANEN(sis) UTRIUSQ(ue) | NEPOS MARMOREUM HUNC LAPIDEM | EXORNAVIT ET IN E9VAE (?) | CONSPICUUM RESTITUI || CURAVIT ANNO D(omini) IS9Z (1592)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 171, Nr. 649.
Im linken Querschiff, gegenüber dem linken Seitenschiff an der Wand oben, für Kardinal Pietro Aldobrandini1602208S. Maria in AracoeliPETRO CARDINALI ALDOBRANDINO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMERARIO CIVI DOMI | FORISQ(ue) CLARISS(imo) QUOD CLEMENTIS VIII PONT(ificis) MAX(imi) SAPIENTIA EIUS | LEGATIONUM DUCTU ATQ(ue) INDUSTRIA BIS DISCESSUM AB ARMIS | DUCATU FERRARIEN(si) IN POTESTATE(m) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) REPEPTO ET PACE[M] INTER | SUMMOS PRINCIPES CONSTITUTA PUBLICAE SECURITATIS ET || INCOMPARABILIS VIRTUTIS MONUMENTUM POSUIT | S(enatus) P(opulus) (Namen von Magistraten) Q(ue) R(omanus) | MDCIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 214, Nr. 824.
Im linken Querschiff auf der Basis der Statue Papst Leos X., auf der Vorderseite, die Statue wiederaufgestellt 1818, aus dem Konservatorenpalast hierher übergeführt?209aS. Maria in AracoeliOPTIMO PRINCIPI LEONI X | MED(iceo) IOAN(ni) PONT(ifici) MAX(imo) | OB RESTITUTAM INSTAURATAMQ(ue) | URBEM AUCTA SACRA BONASQ(ue) | ARTES ADSCITOS PATRES || SUBLATUM VECTIGAL DATUMQ(ue) | CONGIARIUM | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) P(osuit)
Im linken Querschiff auf der Basis der Statue Papst Leos X., auf der linken Seite, die Statue wiederaufgestellt1818209bS. Maria in AracoeliLEONIS X PONT(ificis) MAX(imi) | OPTIMIQUE PRINCIPIS STATUAM | CUM BASI MARMOREA | PER SUMMAM LICENTIAM INIURIAMQUE | PROSTRATAM AC DIU NEGLECTAM || PIUS VII PONT(ifex) MAX(imus) | RESTITUIT | AN(no) MDCCCXVIII(M. Pierl): Leos X., des Papstes | und besten Fürsten Statue | mit marmorner Basis, | die durch höchste Dreistigkeit und Ungerechtigkeit | zugrunde gerichtet und lange Zeit vernachlässigt worden war, || hat Papst Pius VII. | wiederhergestellt | im Jahre 1818.
Im linken Querschiff auf der Basis der Statue Papst Leos X., auf dem Einzug zwischen Vor- und linken Seite, aus dem Konservatorenpalast hierher übergeführt1876209cS. Maria in AracoeliTRANSLATA | AB AEDIBUS CONSERVATORUM P(opuli) R(omani) | ANNO MDCCCLXXVI | CURANTE PETRO VENTURI | SYNDICO URBIS(M. Pierl): (Die Statue) wurde überführt | aus dem Gebäude der Konservatoren des Römischen Volkes (= Konservatorenpalast) | im Jahre 1876 | unter der Zuständigkeit des Pietro Venturi, | des Bürgermeisters der Stadt.
Am Grabmal des Felice de Fredis im linken Seitenschiff ganz vorn, unten1529209.1S. Maria in AracoeliFELICI DE FREDIS QUI OB PROPRIAS | VIRTUTES ET REPERTUM | LACOOHONTIS (!) DIVINUM QUOD IN | VATICANO CERNIS FERE | RESPRIAN(s) SIMULACR(um) I(m)M(o)RTALITATEM || MERUIT FEDERICOQ(ue) PATERNAS | ET AVITAS ANIMI DOTES REFERENTI | INMATURA NIMIS MORTE PRAEVE(c)TIS | HIERONIMA BRANCA UXOR ET | MATER IULIAQ(ue) DE FREDIS DE MILITIB(us) || FILIA ET SOROR MOESTIS(s)IME P(osuerunt) | ANN(o) D(om)I(n)I MDXXVIIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.33; Forcella (1869), vol. I, S. 164, Nr. 620.
Auf der Basis der Statue Pauls III. im linken Seitenschiff hinten1876209.2S. Maria in AracoeliPAULO III PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD EIUS IUSSU AUSPICIIS ATQUE AERE CONLATO | URBEM SITU ET DIVERTICULIS VIARUM DEFORMEM | ET IMPERIAM DISIECTIS MALEPOSITIS AEDEFICIIS | IN MELIOREM FORMAM REDEGERINT || VIIS AREISQUE CUM VETERIBUS DIRECTIS ET AMPLIATIS | TUMNOVIS CONSTTUTIS AUXERINT ORNAVERIN(t)QUE | (Namen von Magistraten) | URBE INSTAURATA OFFICII ET MEMORIAE ERGO | STATUAM IN CAPITOLIO OPT(imo) PONT(ifici) POSUERUNT || ANNO CHRISTI MDXLIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.34Erstmals aufgestellt 1543, überführt aus dem größten Saal des Kapitolinische Palastes an jetzigen Ort 1876
Im rechten Querschiff gegenüber dem linken Seitenschiff an der Wand oben, für Giovanni Francesco Aldobrandini1602210S. Maria in AracoeliIO(anni) FRANCISCO ALDOBRANDINO ECCLESIASTICAE MILITIAE | SUMMA CUM POTESTATE PRAEPOSITO CLEMENTIS VIII IUSSU | CUIUS FRATRIS FILIAM HABEBAT IN MATRIMONIO LATROCINIIS | PAUCOS INTRA DIES LATIO TOTO DEPULSIS LEGATIONE AD PHILIPPUM | II HISPANIAE REGEM MAXIMIS POPULI CHRISTIANI DE REBUS AEQUE || SAPIENTER AC FELICIT(e)R OBITA HUNGARIA CROATIAQUE TURCARUM | E FAUCIBUS HAUD SEMEL EREPTA EXPUGNATO STRIGONIO PAPPA ET | VICEGRADO RECEPTIS DEMUM IN OBSIDIONE CANISSAE PARI CUM | PIETATIS AC FORTITUDINIS LAUDE VITA FUNCTO AN(no) D(omini) MDCII | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) || DUCI CLARISS(imo) CIVI OPTIME MERITO | PP (posuerunt)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 213, Nr. 823.
Im rechten Querschiff über dem Ambo, Pestprozession?211S. Maria in AracoeliLUCAE ET LUCIS OPUS VIRGO HAEC | QUAM CERNIS IN ARA | CIRCUMVECTA NIGRAM DISPULIT | URBE LUEM
Beim Seitenausgang, zum Kapitolsplatz an der rechten Wand in der Mitte, links, Grabinschrift für Franciscus Braccius1544212aS. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | FRANCISCO BRACCIO FLOREN(tino) | NOBILI ADOLESCENT(i) IMMA- | TURA MORTE PRAEREPTO | AN(num) AGENTI XVI || DIE VIII IANUARII MDXLIIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 167, Nr. 632.(M. Pierl): Gott, dem Größten und Besten. | Francesco Braccio aus Florenz, | dem edlen Jüngling, durch ver- | frühtem Tode (dem Leben) entrissen, | in seinem 16. Lebensjahre, || am 8. Tage des Januar 1544.
Beim Seitenausgang, zum Kapitolsplatz an der rechten Wand in der Mitte, rechts, Grabinschrift für Franciscus Braccius1544212bS. Maria in AracoeliM(ariae) M(atri) V(irgini) | ALOISIUS DEL RICCIO AFFINI | ET ALUMNO DULCISS(imo) P(osuit) | INVIDA FATA PUER MIHI | TE RAPUERE SED IPSE || DO TUMULUM ET LACHRY- | MAS QUAE DARE DEBUERASVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 167, Nr. 632.
Beim Seitenausgang, zum Kapitolsplatz an der rechten Wand, oben, Grabinschrift für Julianus Valentinus1585213aS. Maria in AracoeliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | IULIANO EX VETERE AC NOBILI VALENTINORUM | ODDORUMQ(ue) GENERE FRANCISCI VALENTINI | ET BERNARDINAE ODDAE F(ilio) | INTEGERRIMO OMNIUM HORARUM VIRO || CUM IN PHILOSOPHIA PARUM LUCIS ET IN RERUM | HUMANARUM TRACTATIONE MULTUM MISERIARUM | COMPERISSET SUMMI BONI FRUENDI CUPIDUS | HONESTA AB IIS MISSIONE TUNC VIVERE SE | DEMUM SENSIT CUM DEO VIXIT ET SIBI || OBIIT AN(no) SAL(utis) MDLXXXV XI CAL(endas) MAII | AET(atis) SUAE LXXXIV | SISTE GRADUM VIATOR | SI PROBUS ES MORERE VICTURUS| SI IMPROBUS ES VIVE MORITURUSVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 222, Nr. 855.
Beim Seitenausgang, zum Kapitolsplatz an der rechten Wand, unten, Grabinschrift für Julianus Valentinus1585213bS. Maria in AracoeliLUCRETIAE TULLII TUSCULANI ET MARIAE | SALOMONIAE F(iliae) ANIMI CANDORE LIBERALI | FORMA PRISCAQ(ue) MATRONARUM VIRTUTE | ORNATISSIMAE | OBIIT AN(no) SAL(utis) MDL XI CAL(endas) MAII || AET(atis) SUAE XXIX | NON TIBI PROMITTAS DECUS O IUVENILE SENECTAM | SAEPE SUUM CANDENS FLOS CADIT ANTE DIEM | CAESAR VALENTINUS I C R PRIMICERIUS | SABINUS PARENTIBUS OPT(imis) P(onendum) C(uravit) || ANNO SAL(utis) MDCXVVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 222, Nr. 855.
Im linken Seitenschiff, auf der Basis der Statue Papst Pauls III.1543214aS. Maria in AracoeliPAULO III PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD EIUS IUSSU AUSPICIIS ATQUE AERE CONLATO | URBEM SITU ET DIVERTICULIS VIARUM DEFORMEM | ET IMPERVIAM DISIECTIS MALEPOSITIS AEDIFICIIS | IN MELIOREM FORMAM REDEGERINT || VIIS AREISQUE CUM VETERIBUS DIRECTIS ET AMPLIATIS | TUM NOVIS CONSTITUTIS AUXERINT ORNAVERIN(t)QUE | LATINUS IUVENALIS MANNECTUS HYER(onimus) MAPHEUS | CUR(atores) VIAR(um) | URBE INSTAURATA OFFICII ET MEMORIAE ERGO || STATUAM IN CAPITOLIO OPT(imo) PONT(ifici) POSUERUNT | ANNO CHRISTI MDXLIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 33, Nr. 46.
Im linken Seitenschiff, auf der Basis der Statue Papst Pauls III., aus dem Kapitolinischen Palast hierher übergeführt1876214bS. Maria in AracoeliTRANSLATA DE AULA MAXIMA | PALATII CAPITOLINI | ANNO MDCCCLXXVI | CURANTE PETRO VENTURI | SYNDICO URBIS(M. Pierl): (Die Statue) wurde überführt aus der Hauptaula | des Kapitolinischen Palastes | im Jahre 1876 | unter der Zuständigkeit des Pietro Venturi, | des Bürgermeisters der Stadt.
Im rechten Seitenschiff, auf der Basis der Statue Papst Gregors XIII., vorn1876215aS. Maria in AracoeliGREGORIUS XIII(M. Pierl): Gregor XIII.
Im rechten Seitenschiff, auf der Basis der Statue Papst Gregors XIII., vorn aus dem Kapitolinischen Palast hierher übergeführt1876215bS. Maria in AracoeliTRANSLATA DE AULA MAXIMA | PALATII CAPITOLINI | ANNO MDCCCLXXVI | CURANTE PETRO VENTURI | SYNDICO URBIS(M. Pierl): (Die Statue) wurde überführt aus der Hauptaula | des Kapitolinischen Palastes | im Jahre 1876 | unter der Zuständigkeit des Pietro Venturi, | des Bürgermeisters der Stadt.
Am Triumphbogen und über dem Altar, am Bogen vor dem Querschiff?216aS. Maria in AracoeliPROVIDENTIA | DEI(M. Pierl): Durch die Vorsehung | Gottes.
Am Triumphbogen und über dem Altar, am Triumphbogen vor dem Chor?216bS. Maria in AracoeliHAEC EST ARA | COELI(M. Pierl): Dies ist der Altar | des Himmels.
Am Triumphbogen und über dem Altar, über dem Altar?216cS. Maria in AracoeliREGINA COELI | LAETERE ALLEL(uja)(M. Pierl): Königin des Himmels | freue dich! Hallelujah!
Am Altar in der Capella di S. Elena216.1S. Maria in AracoeliLUMINIS HANC ALMAM MATRIS QUI SCANDIS AD AULAM CUN(c)TARUM PRIMA QU(a)E FUIT ORBE SITA | NOSCAS QUOD C(a)ESAR TUNC STRUXIT OCTAVIANUS HANC ARA(m) C(a)ELI SACRA PROLES CUM PATET EIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.31; Forcella (1869), vol. I, S. 131, Nr. 474.
Vor dem Chor am Boden, im Mittelschiff, Grabinschrift für Kardinal Antonio Barberini?217S. Maria della ConcezioneHIC | IACET | PULVIS | CINIS | ET || NIHIL(M. Pierl): Hier | liegen | Staub, | Asche | und || Nichts.
An der Front rechts1926218S. Maria della ConcezioneANNO SAECUL(ari) VII A TRANSITU S(ancti) FRANCISCI(M. Pierl): Im 700. Jahre seit des Hinscheidens des heiligen Franciscus.
In der fünften Kapelle rechts am Boden, Grabinschrift für Camillo Rusconi?219S. Maria della ConcezioneHIC IACET | CAMILLUS RUSCONUS | MEDIOLANENSIS | SCULPTOR | EQUES MILITIAE XPI (Christi)(M. Pierl): Hier liegt | Camillo Rusconi | aus Mailand, | Bildhauer, | Ritter der Miliz Christi (?).
Im Durchgang von der Vorhalle zum rechten Seitenschiff, links an der Wand, Papst Calistus II., Kardinal Gaspar a Carpineo1675220S. Maria in CosmedinCALISTUS PP (Papa) II | ANNO MCXXIII | HUIC ECCLESIAE CONCESSIT | PRAECLARAS RELIQUIAS | DE SEPULCRO D(omi)NI DE SEPULCRO || ET VESTE B(eatae) MARIAE DE LAPIDIBUS | S(anc)TI STEPHANI DE CRATICULA ET | SANGUINE S(anc)TI LAURENTII | DE RELQQ (reliquiis) S(anc)TI SEBASTIANI | UNUM DE CAPITIBUS SS (Sanctorum) QUAT(tuor) || CORONATORUM BRACHIUM | S(anc)TI HYPOLITI M(artyris) BRACHIUM | S(anc)TI BONIFATII PP (Papae) IV | QUAS CUM ALIIS | CIMETERII S(anc)TAE MARIAE || AD MARTIRES ET DE | VETERI ALTARI | EMIN(entissi)MUS D(ominus) CARD(ina)LIS GASPAR A | CARPINEO URBIS VICARIUS | VISITAVIT ET SUBTUS ALTARE || MAIUS DECENTIUS REPOSUIT | ANNO MDCLXXV | AC ETIAM DONO DEDIT | CORPUS INTEGRUM S(anc)TI HILARII M(artyris) | E CIMETERIO CALISTI EXTRACTUM || EXISTEN(tibus) | DOMINICO DE SANTIS ARCHIP(res)B(yte)RO ET | (Namen von Klerikern)Vgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 310, Nr. 757.
Im Durchgang von der Vorhalle zum rechten Seitenschiff,links an der Wand, Grabinschrift für Septimius Ciccolinus1675221S. Maria in CosmedinD(eo) O(ptimo) M(aximo) | SEPTIMIO CICCOLINO ROMANO | IURIS PERITIAE DECORI | QUI | LEGUM INTERPRES ET VERITATIS AMATOR INTEGERR(imus) || AMICOR(um) DISCORDIAS ADEO PACATE COMPONEBAT | UT AD EUM TAMQUAM AD ORACULUM | QUI LITIUM PRAEMEBANTUR ANGUSTIIS ACCEDEBANT | OPIBUS AD PIAS CAUSAS LEGATIS | ET IN ECCLESIA S(anctae) MARIAE DE SCALA || SIBI MONUMENTO ELECTO | OBIIT ROMAE A(nno) MDCLX AET(atis) SUAE LXXXIII | ARCHICONFRR (archiconfratres) SS (Sanctissimi) CRUCIFIXI SS (Sanctorum) XII APOSTOL(orum) | ET MONIALES S(anctae) LUCIAE IN SILICE HAEREDES | AD MAIORIS GRATITUDINIS SPECIMEN || ET UT OMNIBUS ORBIS NATIONIBUS | ROMANA PIETAS IN CIVIBUS MAGIS ELUCESCAT | HOC IN TEMPLO ETIAM APPONI CURARUNT | ANNO IUBIL(a)EI MDCLXXVVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 310, Nr. 756.
Im Durchgang von der Vorhalle zum rechten Seitenschiff, links an der Wand, Papst Clemens XI.1719222S. Maria in CosmedinCLEMENTI XI P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | QUOD EGESTIS RUDERIBUS | QUAE AD SEPTEM GRADUUM ALTITUDINEM | EXCREVERANT | FORUM PAVIMENTO BASILICAE AEQUAVERIT || GEMINOQUE EXTRUCTO FONTE | DIVINO CULTUI | PUBLICAE UTILITATI AC URBIS ORNAMENTO | PROSPEXERIT | ARCHIPRESBYTER ET CANONICI || LAPIDEM HUNC IN TITULUM EREXERUNT | ANNO SAL(utis) MDCCXIXVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 316, Nr. 773.
Am Grabmal des Alfano in der Vorhalle, rechts des Hauptportals222.1S. Maria in CosmedinVIR P(ro)BUS ALFANUS CERNENS Q(ui)A CUCTA PERIRENT HOC SIBI SARCOFAGUM STATUIT NE TOTUS OBIRET FABRICA DELECTAT POLLET QUIA PENITUS EXTRA SED MONET INTERIUS QUIA POST HAEC TRISTIA RESTANTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.232; Forcella (1874), vol. IV, S. 306, Nr. 745.
Am Altar, an der Marmorplatte über der antiken Granitwanne222.2S. Maria in CosmedinANNO MCXXIII IND(i)C(tionis) I DEDICATU(m) E(st) HOC ALTARE P(er) MANUS DO(mi)NI CALIXTI P(a)P(ae) II V SUI PONTIFICATUS ANNO MENSE | MAIO DIE VI ALFANO CAMERARIO EIUS DONA PLURIMA LARGIENTEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.233; Forcella (1874), vol. IV, S. 306, Nr. 743.(M. Pierl): Im Jahre 1123, der Indiktion 1 wurde dieser Altar geweiht durch die Hände des Herrn, des Papstes Calixtus II., im Jahre 5 seines Pontifikats, im Monat | Mai am Tage 6, unter sehr umfangreichen Schenkungen seines Kämmerers Alfano.Papst Calixtus II.: 1119-1124
An den Altarschranken links und rechts des Durchgangs, der erste Vers auch auf der Rückenlehne des Bischofthrons umlaufend222.3S. Maria in CosmedinALFANUS FIERI TIBI FECIT VIRGO MARIA | ET GENETRIX REGIS SUMMI PATRIS ALMA SOPHYAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.233; Forcella (1874), vol. IV, S. 306, Nr. 744.
In der Sakristei unter dem Mosaik1639223S. Maria in CosmedinURBANO VIII P(ontifice) M(aximo) | VETUSTISSIMAS HAS MUSIVAS IMAGINES IN ORATORIO S(anctae) DEI | GENITRICIS INTRA B(eati) PETRI BASILICAM A IOANNE VII AD ANNUM DCCV | EXAEDIFICATO OLIM EXTANTES ET IN EIUSDEM BASILICAE SUB PAULO V | AMPLIFICATIONE PIE SERVATAS HIC AD PERPETUUM REI SACRAE || MONUMENTUM IO(annes) ANT(onius) GHEZZIUS ROM(anus) HUIUS DIACONIAE CANONICUS | DONAVIT ET AFFIGENDAS CURAVIT AN(no) SAL(utis) MDCXXXIXVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 308, Nr. 752.
In der Schola cantorum am Boden, vorn1897224aS. Maria in CosmedinSUPERIOR | VERMICULATI OPERIS | PARS E SCHOLAE CANTORUM | PAVIMENTO ANTEHAC DESECTA | ET IN PRESBYTERIO CONLOCATA || IN PRISTINUM SUUM LOCUM | ANNO CHR(istiano) MDCCCXCVII | RESTITUTA EST
In der Schola cantorum am Boden, auf der Schwelle der Schola cantorum zum Presbyterium1899224bS. Maria in CosmedinABSIDUM ET AREAE INFRA PRESBYTERIUM | PAVIMENTUM OPERE VERMICULATO RENOVATUM | ANNO AB INCARNATIONE DOMINICA MDCCCIC | ANTONIUS MINGOLI MAG(iste)R ROM(anus) F(ecit) HOC OPUS
In der «Sängerschule» innen, rechts1898224cS. Maria in CosmedinINSTAURATIS PLUTEIS AC SUBSELLIIS | MAGNAM PARTEM EXCISIS ET EVERSIS | VETUS SCHOLA CANTORUM | AD PRISTINUM DECUS REVOCATA EST | ANNO DOMINI MDCCCXCVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.234Papst Leo XIII.: 1878-1903
In der Apsis des linken Seitenschiffs an den Chorschranken, rechts1899225S. Maria in CosmedinAN(no) D(omi)NI M° DCCC° XC° IX° | VETERA PECTORALIA A DUOBUS FERE | SAECULIS AMOTA ET DISSECTA IN | PRISTINAM FACIEM UNA CUM | COLUMNIS AC FORNICIBUS | RESTITUTA SUNT
Auf de Architrav der «Pergola»1899225.1S. Maria in CosmedinINCARNATIO(n)IS D(omi)NICAE ANNO MDCCCXCIX PO(n)TIFICATUS VERO D(omi)NI LEONIS P(a)P(ae) XIII ANNO XII IN HONORE(m) BEATAE DEI GENITRICIS MARIAE ET PRO REDE(m)PTIONE A(n)I(m)AE VALERIANUS SEBASTIANI PRAESUL ET HUIUS BASILICAE VICARIUS HANC PERGULA(m) FIERI FECIT HOC OP(us) EX INGENIO REFECTU(m) ET SECUNDU(m) VETERIS STRUCTUAE VESTIGIA DISPOSITU(m) MARMOREIS CANCELLIS RESTITUTIS QUIB(us) IAM AB ALFANO CAMERARIO LOCUS ORNATUS FUERAT | HECTOR POSCETTI CUM IACOBO FRATRE SUO MAGISTRI ROMANI F(ecerunt) HOC OPUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.234Papst Leo XIII.: 1878-1903
An der Front, über dem Eingang?226S. Maria MaddalenaO CRUX | AVE | SPES UNICA | PIIS ADAUGE | GRATIAM || (links u. rechts abw.:) INDULGENTIA PLENARIA | QUOTIDIANA PERPETUA | PRO VIVIS | ET DEFUNCTIS(M. Pierl): O Kreuz, | sei gegrüßt, | du einzige Hoffnung! | Den Frommen mehre | die Gnade! || Vollkommener Ablass, | täglich und immerwährend, | für die Lebenden | und Verstorbenen.
Im Apsismosaik?227S. Maria MaggioreMARIA VIRGO ASSU(m)PTA E(st) AD (a)ETHEREU(m) THALAMU(m) IN QUO REX REGU(m) STELLATO SEDET SOLIO | EXALTATA EST SANCTA DEI GENITRIX SUPER CHOROS ANGELORUM AD C(a)ELESTIA REGNA
In der Cappella Cesi an der Eingangswand, in der Mitte, Kardinäle Paolo und Federico Cesi, die Kapelle wiederhergestellt1827228aS. Maria MaggioreFEDERICUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) | CARD(inalis) CAESIUS(M. Pierl): Der Heiligen Römischen Kirche | Kardinal Federico Cesi.
In der Cappella Cesi an der Eingangswand, links, Kardinäle Paolo und Federico Cesi, die Kapelle wiederhergestellt1827228bS. Maria MaggioreDEO SACR(um) | IN HONOREM | CATHARINAE VIRG(inis) MARTYRIS | PAULUS ET FEDERICUS | CAESI(i) CARDD (cardinales) || CELLAM OPERE SPLENDIDO EXSTRUCTAM | CENSU SACERDOTIIS ET SUPELLECTILI | LIBERALITER AUCTAM | DEDICAVERUNTVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 101, Nr. 211.
In der Cappella Cesi an der Eingangswand, rechts, Kardinäle Paolo und Federico Cesi, die Kapelle wiederhergestellt1827228cS. Maria MaggioreEAMDEM | FRANCISCUS MAXIMUS MARCH(io) | ADFINIS | IURE PATRONATUS | SIBI ADTRIBUTAM || IN CULTUM PRISTINUM | RESTITUIT | AN(no) MDCCCXXVIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 101, Nr. 211.
In der Cappella Cesi, links an der Wand, Grabinschriften für die Kardinäle Paolo und Federico Cesi1537229aS. Maria MaggioreD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PAULO CAESIO S(ancti) EUSTACHII DIAC(ono) | CARDINALI A LEONE X ELECTO | LIBELLIS GRATIAE SIGNANDIS PRAEFECTO | A CLEMENTE VII AD PRAECIPUAS RES || AGENDAS ADHIBITO | BASILICAE HUIUS ARCHIPRESB(ytero) | FEDERICUS CARDINALIS FRATRI B(ene) M(erito) P(osuit) | VIXIT ANN(is) LVI OBIIT ANNO SAL(utis) MDXXXVII | V NONAS AUGUSTIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 37, Nr. 64.
In der Cappella Cesi, rechts an der Wand, Grabinschriften für die Kardinäle Paolo und Federico Cesi1565229bS. Maria MaggioreD(eo) O(ptimo) M(aximo) | FEDERICO CAESIO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) EPISC(opo) CARD(inali) PORTUEN(si) | QUI HOC SACELLUM ET ALTERUM IN AEDE | BEATAE MARIAE PACIS AC TEMPLUM DIVAE | CATHERINAE VIRGINUM MISERABILIUM || FUNDAVIT ET DOTAVIT | ANGELUS CAESIUS PATRUO OPTIMO POSUIT | VIXIT ANN(is) LXIIII MENS(ibus) SEX DIEB(us) XXVII | OBIIT V KAL(endas) FEBR(uarii) ANN(o) SAL(utis) MDLXVVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 41, Nr. 76.
In der Cappella Paolina am Boden, Papst Paul V.1611230S. Maria MaggiorePAULUS QUINTUS PONT(ifex) MAX(imus) AN(no) SAL(utis) MDCXI PONT(ificatus) VIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 57, Nr. 113.(M. Pierl): Papst Paul V. im Jahre des Heils 1611, seines Pontifikats 6.
In der Cappella Paolina unter der Kuppel?231S. Maria MaggioreSIGNUM MAGNUM APPARUIT IN COELO MULIER AMICTA SOLE ET LUNA SUB PEDIBUS EIUS ET IN CAPITE EIUS CORONA STELLARUM DUODECIM
In der Cappella Paolina unter der Laterne, Papst Paul V.?232S. Maria MaggioreMARIAE CHRISTI MATRI SEMPER VIRGINI PAULUS V P(ontifex) M(aximus)Vgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 57, Nr. 112.(M. Pierl): Maria, der Mutter Christi, der immerwährenden Jungfrau, Papst Paul V.
In der Cappella Paolina, Grabinschrift für Papst Clemens VIII.1646233aS. Maria MaggioreCLEMENTI VIII PONT(ifici) MAX(imo) | PAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) ROM(anus) | GRATI ANIMI MONUMENTUM | POSUITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 75, Nr. 145.(M. Pierl): Dem Papst Clemens VIII. | hat der Römische Pontifex Maximus Paul V. | ein Denkmal der Dankbarkeit | errichtet.
In der Cappella Paolina, unter dem linken Relief, Grabinschrift für Papst Clemens VIII.1646233bS. Maria MaggioreCLEMENS VIII FLORENTINUS EX ALDOBRANDINA FAMILIA | POST ROM(anae) ROTAE IUDICIUM ET DATARIAE PRAEFECTURAM | PURPURA DONATUS | ET MAIORIS POENITENTIARII MUNERE AUCTUS | POST SEDATAS IN POLONICA LEGATIONE INTER SIGISMUNDUM REGEM || ET AUSTRIACAM DOMUM ORTAS IN COMITIIS REGNI DISCORDIAS | AD PONTIFICATUS APICEM EVECTUS | PATRIARCHA ALEXANDRINO ET RUTHENIS EPISCOPIS | A SCHISMATE IN ROM(anae) ECCLESIAE COMPLEXUM ADMISSIS | HENRICO IV APOSTOLICA CARITATE RECEPTO || GALLIARUM REGNO CUM MAGNO RELIGIONIS BONO POST DIUTURNA BELLA PACATO | INTER EUMDEM REGEM IAM ALPIBUS INSIDENTEM ET DUCEM SABAUDIAE | PER PETRUM ALDOBRANDINUM LEGATUM PACE FIRMATA | SAECULARI ANNO IUBILAEI MIRAE PIETATIS DOCUMENTIS CUMULATO | PONTIFICIA MAIESTATE UBIQUE CONSTANTER ASSERTA || SEDIT ANNOS XIII MENSEM I DIES IV OBIIT NON(is) MARTII MDCV AETATIS LXVIII | CORPUS E TEMPORARIO VATICANI TUMULO HUC TRANSFERRI CURAVIT DIE XXIII APR(ilis) MDCXLVI | M(arcus) ANTONIUS BURGHESIUS PRINCEPS SULMONIS PAULI V E FRATRE NEPOSVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 75, Nr. 145.
In der Cappella Paolina, unter dem rechten Relief, Grabinschrift für Papst Clemens VIII.1646233cS. Maria MaggioreLEGATO IN GALLIAS ALEXANDRO MEDICEO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inale) | PACEM INTER POTENTISSIMOS REGES | MAGNA TEMPORUM FELICITATE COMPOSUIT | FERRARIENSEM DITIONEM EXERCITU CELERRIME COMPARATO | SINE SANGUINIS EFFUSIONE VICTOR || SEDI APOSTOLICAE RECUPERAVITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 75, Nr. 145.
In der Cappella Paolina, Grabinschrift für Papst Clemens VIII., unter dem rechten Relief1646233dS. Maria MaggioreHIACYNTHUM POLONUM ET RAYMUNDUM HISPANUM | EX PRAEDICATORUM FAMILIA | VIRTUTE ET MIRACULIS CLAROS SANCTORUM NUMERO ADSCRIPSIT | IO(annem) FRANCISCUM ALDOBRANDINUM CUM VALIDISSIMIS COPIIS | AD OTHOMANNICAS EXPEDITIONES COERCENDAS || TER IN PANNONIAM MISITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 75, Nr. 145.
In der Cappella Paolina, auf der Basis der Statue, Grabinschrift für Papst Paul V.1621234aS. Maria MaggiorePAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | MORTIS MEMOR | VIVENS SIBI POSUIT | SCIPIO CARDINALIS BURGHESIUS FUNUS DUCI | IUSTA SOLVI CORPUS INFERRI CURAVITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 65, Nr. 128.(M. Pierl): Papst Paul V., | eingedenk des (eigenen) Todes, | hat sich selbst zu Lebzeiten (das Grabmal) errichtet. | Kardinal Scipione Borghese hat, dass das Begräbnis durchgeführt, | die letzte Ehre erwiesen (und) den Leichnam bestattet wird, Sorge getragen.
In der Cappella Paolina, unter der Statue, Grabinschrift für Papst Paul V.1621234bS. Maria MaggiorePAULUS V PONT(ifex) OPT(imus) MAX(imus) PATRIA ROMANUS EX BURGHESIA FAMILIA | CUI PERPETUA VITAE INNOCENTIA ET SPECTATA VIRTUS | AD INSIGNES QUOSQUE HONORES GRADUM FECIT | BONONIAE PROLEGATO PRAEFUIT MOX A GREGORIO XIV | CAUSARUM CAM(erae) APOST(olicae) AUDITOR CREATUS ET A CLEMENTE VIII AD PHILIPPUM II || HISPANIARUM REGEM DE GRAVISSIMIS REBUS LEGATUS | IN AMPLISSIMUM ORDINEM COOPTATUS INTER GENERALES INQUISITORES ADSCRIPTUS | ET URBIS VICARIUS ELECTUS CUM OMNES TANTORUM MUNERUM PARTES | SUMMA CUM LAUDE OBIVISSET AD SUMMUM PONTIFICATUM LEONE XI E VIVIS EREPTO | FLORENS ADHUC AETATE INCREDIBILI PATRUM CONSENSU EVECTUS EST || CUMQUE VIGILI SOLICITUDINE SECURITATEM ANNONAE COPIAM | IUSTITIAM ET QUIETEM POPULIS ECCLESIASTICAE DITIONIS | CONCORDIAM VERO ET PACEM UNIVERSO CHRISTIANO ORBI SEMPER PRAESTITISSET | RELIGIONEM SUMMA PIETATE COLUISSET | URBEM MAGNIFICENTISSIMIS AEDIFICIIS ORNASSET ATQUE EGREGIIS | OMNIUM VIRTUTUM OFFICIIS ADITUM SIBI AD IMMORTALITATEM APERUISSET | E MORTALIBUS RAPTUS GRAVE CUNCTIS SUI DESIDERIUM RELIQUIT | SEDIT IN PONTIFICATU ANNOS XV MENSES VIII DIES XIII OBIIT ANNO SAL(utis) MDCXXI DIE XXVIII IANUARIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 65, Nr. 128.
In der Cappella Paolina, unter dem linken Relief, Grabinschrift für Papst Paul V.1621234cS. Maria MaggioreFRANCISCAM VIDUAM ROMANAM ET CAROLUM BORRHOMEUM | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALEM VITAE INNOCENTIA ET MIRACULIS CLAROS | RITE IN SANCTORUM ALBUM RETULIT | RODULPHUM (!) ROMANUM IMPERATOREM ELECTUM | ADVERSUS CHRISTIANI NOMINIS HOSTES || IN UNGARIA BELLUM GERENTEM AUXILIARIBUS COPIIS ADIUVITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 65, Nr. 128.
In der Cappella Paolina, unter dem rechten Relief, Grabinschrift für Papst Paul V.1621234dS. Maria MaggioreCONGI PERSIDISQUE REGUM ET IAPONIORUM | AD SEDEM APOSTOLICAM DE RE CHRISTIANA LEGATOS | HONORIFICENTISSIME EXCEPIT | FERRARIAM URBEM DITIONIS ECCLESIASTICAE | NOBILE PROPUGNACULUM || EXTRUCTA VALIDISSIMA ARCE MUNIVITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 65, Nr. 128.
In der Cappella Paolina, rechts des Grabmals Pauls V., Papst Pius XII.1899235aS. Maria MaggioreEUGENIUS PACELLI SAC(erdos) | HOC IN BURGHESIANO SACRARIO | PRO SUA ERGA DEI GENITRICEM PIETATE | DIVINA PRIMITUS HOSTIA LITAVIT | III NON(as) APRIL(is) A(nno) MDCCCIC
In der Cappella Paolina, links des Grabmals Clemens’ VIII, Papst Pius XII.1939235bS. Maria MaggiorePIUS XII PONT(ifex) MAX(imus) | XL SACERDOTII SUI NATALEM | ROMANI POPULI CIRCUMFUSUS LAETITIIS | IN HAC LIBER(iana) BASIL(ica) CELEBRAVIT | VI ID(us) DEC(embris) A(nno) MDCCCCXXXIX
In der Cappella Paolina, Links des Grabmals Pauls V., Papst Pius XII.1953235cS. Maria MaggiorePIUS XII PONT(ifex) MAX(imus) | TECTORIIS OPERIBUS ITERUM INAURATIS | PICTISQUE IMAG(inibus) INSTAURATIS AFFABRE | BURGHESIANI SACELLI DECORI | MUNIFICE CONSULUIT || A(nno) MDCCCCLIII SACR(i) PRINC(ipatus) XIV
In der Cappella Sistina unter der Kuppel, Papst Pius IX.1870236S. Maria MaggioreCELLAM SACRAMENTI AUG(usti) S(ancti) PII V SEPULCRO INSIGNEM XYSTUS V CONDIDIT PIUS IX IN PRISTINUM DECUS CUM OMNI CULTU RESTITUIT A(nno) MDCCCLXX
In der Cappella Sistina unter der Laterne, Papst Sixtus V.?237S. Maria MaggioreIESU CHRISTO DEI FILIO DE VIRGINE NATO SIXT(us) V P(ontifex) M(aximus)(M. Pierl): Jesus Christus, Gottes Sohn, dem von der Jungfrau Geborenen, Papst Sixtus V.
In der Cappella Sistina an der Rückwand, oben, Papst Pius IX.1870/71238aS. Maria MaggiorePIUS IX PONT(ifex) M(aximus) | REST(auravit) A(nno) S(acri) P(rincipatus) XXV(M. Pierl): Papst Pius IX. | hat (die Sixtinische Kapelle) restauriert im Jahre des heiligen Prinzipats 25.
In der Cappella Sistina an der Rückwand, unten, Papst Pius IX., 1870/18701870/71238bS. Maria MaggioreSACELLUM XYSTINUM | TEMPORUM SUPERIORUM INIURIA SQUALENS | OPERIBUS INTUS EXTRAQUE RENOVATIS | TABERNACULO CORPORIS CHRISTI D(omini) N(ostri) | SPLENDIDIUS EXORNATO || PICTURIS AUROQUE PERPOLITIS | SECTILIBUS ET PAVIMENTO INSTAURATIS | PRO LOCI DIGNITATE REFECTUM | ANNIS MDCCCLXX MDCCCLXXIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 107, Nr. 225.
In der Cappella Sistina an der Rückwand, an den eisernen Schranken vor der Kapelle, aussen und innen, Papst Pius IX.1870/71238cS. Maria MaggioreMUNIFICENTIA | PII IX P(ontificis) M(aximi) | ANNO DOMINI | MDCCCLXX | ANNO || SAC(ri) PRINCIP(atus) | XXV
In der Cappella Sistina, auf der Basis der Statue, Grabinschrift für Papst Pius V.1572239aS. Maria MaggiorePIO V PONT(ifici) MAX(imo) | EX ORD(ine) PRAEDIC(atorum) | SIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | EX ORD(ine) MINOR(um) | GRATI ANIMI MONUMENTUM || POSUITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 44, Nr. 82.(M. Pierl): Dem Papst Pius V. | aus dem Orden der Prediger | hat Papst Sixtus V. | aus dem Orden der Franziskaner | ein Denkmal an das angenehme Gemüt || errichtet.
In der Cappella Sistina, über dem Sarkophag, Grabinschrift für Papst Pius V.1572239bS. Maria MaggioreCORPUS | S(ancti) PII V | PONT(ificis) MAX(imi) | EX | ORD(ine) FF (fratrum) PRAED(icatorum)Vgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 44, Nr. 82.(M. Pierl): Der Leichnam | des heiligen Pius V., | des Papstes, | aus | dem Predigerorden.
In der Cappella Sistina, unter dem linken Relief, Grabinschrift für Papst Pius V.1572239cS. Maria MaggioreSELINUM TURCARUM TYRANNUM | MULTIS INSOLENTEM VICTORIIS INGENTI PARATA CLASSE | CYPROQ(ue) EXPUGNATA CHRISTIANIS EXTREMA MINITANTEM | PIUS V FOEDERE CU(m) PHILIPPO II HISPANIAR(um) REGE | AC REP(ublica) VEN(eta) INITO || M(arcum) ANTONIUM COLUMNA(m) PONTIFICIAE CLASSI PRAEFICIE(n)S | AD ECHINADAS HOSTIBUS XXX MILL(ibus) CAESIS X MILL(ibus) | IN POTESTATEM REDACTIS TRIREMIBUS CLXXX CAPTIS | XC DEMERSIS XV MILL(ibus) XPIANIS (Christianis) A SERVITUTE LIBERATIS | PRECIBUS ET ARMIS DEVICITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 44, Nr. 82.
In der Cappella Sistina, unter dem rechten Relief, Grabinschrift für Papst Pius V.1572239dS. Maria MaggioreGALLIAM CAROLO IX REGE PER DUELLIUM | HAERETICORUMQ(ue) NEFARIIS ARMIS VEXATAM UT DE REGNO | DEQ(ue) RELIGIONE ACTUM VIDERETUR | PIUS V SFORTIAE COMITIS SANCTAE FLORAE DUCTU | MISSIS EQUITUM PEDITUMQ(ue) AUXILIARIBUS COPIIS || PERICULO EXEMIT | HOSTIBUSQ(ue) DELETIS VICTORIAM REPORTAVIT | REGI REGNUM CUM RELIGIONE RESTITUIT SIGNA | DE HOSTIBUS CAPTA AD LATERAN(ensem) BASILICAM | SUSPENDITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 44, Nr. 82.
In der Cappella Sistina, auf der Basis der Statue, Grabinschrift für Papst Sistus V.?240aS. Maria MaggioreSIXTO V PONT(ifici) MAX(imo) | EX ORD(ine) MINOR(um) | ALEXANDER PERETTUS | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) VICECAN(cellarius) | EX SORORE PRONEPOS || PERFECITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 49, Nr. 96.(M. Pierl): Papst Sixtus V. | aus dem Franziskanerorden | hat Alessandro Peretti | der Heiligen Römischen Kirche Kardinal (und) Vizekanzler | Großneffe schwesterlicherseits || (diese Statue) errichtet.
In der Cappella Sistina, unter der Statue, Grabinschrift für Papst Sistus V.?240bS. Maria MaggioreSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | CUPRIS AD LITUS SUPERI MARIS IN PICENO NATUS MONTALTI EDUCATUS | F(rater) FELIX PERETTUS EX ORD(ine) MINOR(um) THEOLOGUS ET CONCIONATOR INSIGNIS | HAERETICAE PRAVITATIS INQUISITOR SUI ORD(inis) PROC(urator) ET VIC(arius) GENERALIS | A PIO IV PONT(ifice) MAX(imo) CUM UGONE BONCOMPAGNO CARD(inale) || LEGATO APOSTOLICO IN HISPANIAM MISSUS | PIO V PONT(ifici) MAX(imo) OB SPECTATUM FIDEI ZELUM EXIMIE CARUS AB EOQUE | EPISCOPUS S(anctae) AGATHAE ET S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) FACTUS MAGNISQ(ue) NEGOTIIS ADHIBITUS | SUMMO SACRI COLLEGI(i) CONSENSU PONT(ifex) MAX(imus) CREATUS TOTO PONTIFICATU | IUSTITIAE PRUDENTIAE ANIMIQ(ue) MAGNITUDINIS LAUDE FLORUITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 49, Nr. 96.
In der Cappella Sistina, unter dem linken Relief, Grabinschrift für Papst Sistus V.?240cS. Maria MaggioreBEATUM DIDACUM HISPANUM EX ORD(ine) FRATRUM MINOR(um) | PHILIPPO REGE CATHOLICO SUPPLICANTE | IN SANCTORUM NUMERUM RETULIT | CAPTIVIS REDIMENDIS | PAUPERIBUS IN CUSTODIA INCLUSIS || AD AES ALIENUM DISSOLVENDUM | VIRGINIBUS DOTANDIS | FRUCTUS ANNUOS ATTRIBUIT | VICTUM PER URBEM OSTIATIM QUAERENTIBUS | DOMUM IN QUA ALERENTUR AEDIFICAVITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 49, Nr. 96.
In der Cappella Sistina, unter dem rechten Relief, Grabinschrift für Papst Sistus V.?240dS. Maria MaggioreHIPPOLYTO CARD(inali) ALDOBRANDINO LEG(ato) IN POLON(iam) MISSO | CONTROVERSIAS INTER AUSTRIACAM DOMUM | ET SIGISMUNDUM POLONIAE REGEM COMPOSUIT | EXULUM ET PERDITORUM HOMINUM | LICENTIAM COERCUIT || PUBLICAM TRANQUILLITATEM RESTITUIT | URBEM AEDIFICIORUM MAGNIFICENTIA | INPRIMISQ(ue) VATICANA TESTUDINE ORNAVIT | AQUAM FELICEM | OPERE SUMPTUOSO ADDUXITVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 49, Nr. 96.
An der Chorfassade über den Eingängen?241S. Maria MaggioreINDULGENTIA PLENARIA QUOTIDIANA PERP(etua) | PRO VIVIS ET DEFUNCTIS(M. Pierl): Vollkommener Ablass, | täglich und immerwährend, | für die Lebenden | und Verstorbenen.
An der Chorfassade links, vor der Cappella Sistina1587241.1S. Maria MaggioreSANCTISS(imo) PRAESEPI | DOMINI NOSTRI | IESU CHRISTI | SIXTUS PAPA V | DEVOTUS || SACELLUM EXTRUXIT | AN(no) SAL(utis) MDLXXXVII | PONTIFICATUS | TERTIO Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.192; Forcella (1877), vol. XI, S. 48, Nr. 95.(M. Pierl): Der allerheiligsten Krippe | unseres Herrn | Jesu Christi | hat Papst Sixtus V. | demütig || eine Kapelle errichtet | im Jahre des Heils 1587, | seines Pontifikats | drittem.Papst Sixtus V.: 1585-1590
An der Chorfassade in der Mitte1673241.2S. Maria MaggioreCLEMENS X PONT(ifex) MAX(imus) | LIBERIANAE BASILICAE | SEPTEMTRIONALEM | FRONTEM SUA | IN VIRGINEM MAGNAM || PIETATE | MAGNIFICENTIUS | EXTRUXIT | ET EXORNAVIT | AN(no) SAL(utis MDCLXXIII || PONTIFICATUS IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.193; Forcella (1877), vol. XI, S. 81, Nr. 153.(M. Pierl): Papst Clemens X. | hat der Libernischen Basilika | nördliche | Fassade in seiner | Verehrung || gegenüber der großen Jungfrau | prächtiger | ausgestaltet | und ausgeschmückt | im Jahre des Heils 1673, | seines Pontifikats 4.Papst Clemens X.: 1670-1676
An der Chorfassade rechts, vor der Cappella Paolina1611241.3S. Maria MaggioreSANCTAE VIRGINI | DEI GENETRICI | MARIAE | PAULUS PAPA V | HUMILIS SERVUS || SACELLUM | OBTULIT | AN(no) SAL(utis) MDCXI | PONTIFICATUS | SEXTOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.194; Forcella (1877), vol. XI, S. 58, Nr. 116.(M. Pierl): Der heiligen Jungfrau, | der Gottesmutter, | Maria | hat Papst Paul V., | als demütige Diener || eine Kapelle | errichtet | im Jahre des Heils 1611, | des Pontifikats | sechstem.Papst Paul V.: 1605-1621
An der Südwestfassade, vor der Cappella Paolina1611241.4S. Maria MaggiorePAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | CELEBERRIMAM | DEI GENETRICIS | IMAGINEM | EX MEDIA BASILICA || IN SPLENDIDIOREM | SEDEM | A FUNDAMENTIS | EXTRUCTAM | TRANSTULIT || A(nno) PONTIFICATUS VIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.195; Forcella (1877), vol. XI, S. 58, Nr. 117.(M. Pierl): Papst Paul V. | hat das sehr bekannte | Abbild | der Gottesmutter | aus dem Mittelschiff der Basilika || an eine glanzvollere | Stätte, | der von den Fundamenten auf | errichtet wurde, | überführt || im Jahre seines Pontifikats 6.Papst Paul V.: 1605-1621
In der Confessio, an der Wand gegenüber dem Altar, Papst Pius IX.1863/1864242aS. Maria MaggiorePIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | CUNIS DEI PUERI EXCIPIENDIS | HYPOGEUM PERFICI NOVISQ(ue) OPERIBUS | AD FASTIGII ET S(a)EPTI FORMAM EXACTIS | AMBIRI ORNARIQUE IUSSIT || ANNO SACRI PRINCIPATUS XVIIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 106, Nr. 221.
In der Confessio, auf der Basis der Statue Pius’ IX., Papst Pius IX.1863/1864242bS. Maria MaggioreB(eato) PIO IX PONTIFICI MAXIMO | CARDINALES AB EO CREATI(M. Pierl): Dem seligen Papst Pius IX. | die von ihm kreierten Kardinäle.
An der Eingangswand links, Kardinal Pinellus1593243S. Maria MaggioreDOMINICUS | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) | CARD(inalis) PINELLUS | ARCHIPRESBYTER | ORNAVIT AN(no) DOM(ini) || MDXCIIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 53, Nr. 100.(M. Pierl): Domenico Pinelli, | der Heiligen Römischen Kirche | Kardinal | (und) Erzpriester, | hat (die Kirche) geschmückt im Jahre des Herrn | 1593.
An der Eingangswand in der MItte1750243.1S. Maria MaggioreBENEDICTO XIV PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD LIBERIANAE BASILICAE LACUNAR REPARAVERIT | DE INTEGRO PAVIMENTUM REFECERIT | COLUMNIS AD VERAM FORMAM REDACTIS ET EXPOLITIS | NOVA CAPITULA IMPOSUERIT NOVAS BASES SUBJECERIT || PLASTICUM OPUS OMNE INAURAVERIT | PICTURIS DETERSO SITU VENUSTATEM RESTITUERIT | ABSIDEM EXORNAVERIT | CHORUM NOVIS SUBSELLIS INSTRUXERIT | ARAM MAXIMAM EXCITAVERIT || SACRAM DENIQUE AEDEM ANTEA INCONDITAM | AD ELEGANTIAM PARTIUMQUE CONSENSUM REVOCAVERIT | CAPITULUM ET CANONICI BENEFICENTISSIMO PRINCIPI | ANNO JUBILAEI MDCCL PP (posuerunt)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.189; Forcella (1877), vol. XI, S. 97, Nr. 199.Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
An der Eingangswand rechts, Kardinal Hieronymus Colonna1750244S. Maria MaggioreHIERONYMO DIAC(ono) S(ancti) ANGELI IN FORO PISCIUM | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALI | TERTIO E COLUMNENSI GENTE | LIBERIANAE BASILICAE ARCHIPRESBYTERO | QUOD JUSSU || BENEDICTI XIV PONT(ificis) MAX(imi) | TEMPLUM INSTAURARI ATQUE EXORNARI | PORTICUM PROXIMASQUE AEDES CONSTRUI | ET OMNI CULTU PERFICI | ARBITRATU SUO CURAVERIT || IDEMQUE PROBAVERIT | CANONICI P P (posuerunt) | ANNO JUB(ilaei) MDCCLVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 97, Nr. 200.
Am Triumphbogen244.1S. Maria MaggioreXYSTUS EPISCOPUS PLEBI DEIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.190(M. Pierl): Bischof Xystus dem Volke Gottes.
An der Front links, unter der Bauinschrift Papst Benedikts XIV., Kardinal Giovanni Battista Spinola1721245S. Maria MaggioreFRONTIS BASILICAE LATUS AUSTRALE | A IO(anne) FRANCISCO CARDIN(ali) NIGRONO | INCHOATUM | CAPITULUM ET CANONICI | EX PIO LEGATO || IO(annis) BAPT(istae) CARD(inalis) SPINULAE S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMER(arii) | ABSOLVENDUM CURARUNT | ANNO REPAR(atae) SAL(utis) MDCCXXIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 88, Nr. 171.
Auf der Front rechts1605245.1S. Maria MaggiorePAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | PONTIF(icatus) SUI | AN(no) I SAL(utis) MDCVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.186; Forcella (1877), vol. XI, S. 56, Nr. 108.(M. Pierl): Papst Paul V. | in seines Pontifikats | Jahre 1, des Heils 1605.Papst Paul V.: 1605-1621
An der Front auf dem Architrav der Loggia1743245.2S. Maria MaggioreBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) A FUNDAMENT(is) EREX(it)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.187; Forcella (1877), vol. XI, S. 93, Nr. 189.(M. Pierl): Papst Benedikt XIV. hat (die Vorhalle samt Loggia) von den Fundamenten auf errichtet.Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Auf der Front links1743245.3S. Maria MaggioreBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) | PONTIF(icatus) SUI AN(no) III | SAL(utis) MDCCXLIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.187; Forcella (1877), vol. XI, S. 93, Nr. 188.(M. Pierl): Papst Benedikt XIV | im Jahre seines Pontifikats 3, | des Heils 1743.Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Im Mittelschiff vorn am Boden, Grabinschrift für Papst Clemens IX.1669246S. Maria MaggioreCLEMENS NONUS | PONTIFEX MAXIMUS | LIBERIANAE BASILICAE | OLIM CANONICUS ET VICARIUS | HIC IACENS || EIUS PRAESIDIUM | QUAE IANUA COELI EST | ET FIDELIUM PRECES | IMPLORA T | OBIIT DIE IX DECEMBRIS || ANNO SALUTIS MDCLXIX | AETATIS SEXAGESIMO NONO | VIXIT IN PONTIFICATU | ANNOS DUOS | MENSES QUINQUE ET || DIES NOVENDECIMVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 79, Nr. 149.
Im Mittelschiff hinten am Boden, auf der Grabplatte des Patriziers Johannes?247S. Maria MaggioreMEMORIAE IOANNIS PATRITI(i) ROMANI EIUSQUE UXORIS QUI PRODIGIOSA LOCUM DESIGNANTE HANC BASILICAM FUNDARUNT EORUM NARTHECE AD SACELLUM SACRARIO CONTIGUM OLIM TRANSLATI SPECTABILIORI HOC SEPULCRO DEINDE COMPOSITI SUNT
Im Mittelschiff am Boden, Grabinschrift für Kardinal Pinellus1600248S. Maria MaggioreDOMINICUS | CARD(inalis) PINELLUS | ARCHIPRAESBITER | VIVENS NOVISSIMA COGITANS | SIBI FIERI MANDAVIT || ANNO IUBIL(a)EI MCCCCCC | AETATIS LXVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 55, Nr. 104.(M. Pierl): Domenico | Kardinal Pinellus | Erzpriester, | hat, zeitlebens die sein Ende bedenkend, | (dieses Grab) für sich zu errichten, den Auftrag erteilt || im Jubeljahr 1600, | im Alter von 60 (Jahren).
Im Mittelschiff hinten links, Grabinschrift für Papst Nikolaus IV.1292249S. Maria MaggioreNICOLAUS IIII ORDINEM MINOR(um) PROFESSUS PHILOSOPHUS ET THEOLOGUS | EGREGIUS CONSTANTINOPOLIM A GREGORIO X MISSUS GRAECOS AD R(omanae) E(cclesiae) | COMMUNIONEM TARTAROS AD FIDEM REDUXIT POST S(anctum) BONAVENTURAM | GENERALIS SANCTITATE ET DOCTRINA ORD(inem) PROPAGAVIT NICOLAI III | NUNCIUS INTER FRANCORUM ET CASTELLAE REGES PACEM CONCILIAVIT || SANCTAE POTENTIANAE CARDINALIS LEGATUS HONORII IIII IN GALLIAM | SENATORIAM P(opuli) R(omani) DIGNITATEM SEDI APOSTOLICAE RESTITUIT | FACTUS PONTIFEX REMP(ublicam) SUBLATIS DISCORDIIS COMPOSUIT CHRISTIANOS | PRINCIPES SACRO FOEDERE IUNXIT PTOLEMAIDEM COPIIS ADIUVIT | FLAMINIAM IN PONTIFICIS ITERUM DITIONEM REDEGIT PUBLICUM IN || MONTE PESSULANO GYMNASIUM INSTITUIT PROBOS ET ERUDITOS IN | COENATORUM LOCO TANTUM HABUIT LATERANEN(sem) ET HANC BASILICAM | STRUCTURIS ET OPIBUS AUXIT TANDEM IUSTITIA ET RELIGIONE ORBEM | TERRAE MODERATUS MAGNA SANCTITATIS OPINIONE OBIIT PRID(ie) NON(as) | APRILIS MCCXCII PONTIFICATUS SUI ANNO V
Im Mittelschiff hinten rechts, für Papst Clemens IX.1671250S. Maria MaggioreCLEMENTIS IX AETERNAE MEMORIAE PONTIFICIS | MAGNI CINERES | NE ABSQUE ULLO SEPULCRALI HONORE SICUT IPSE IUSSERAT | HUMI LATERENT | CLEMENS X PONT(ifex) MAX(imus) BENEFACTORI SUO ET OB SPECTATUM FIDEI ZELUM || OB EGREGIAM ERGA OMNES BENEFICENTIAM ET CHARITATEM | DE RE CHRISTIANA OPTIME MERITO GRATI ANIMI MONUMENTUM | POSUIT | ANNO DOMINI MDCLXXIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 80, Nr. 151.
An der Porta Santa, über der Porta Santa, die jüngste Inschrift unten rechts2000251aS. Maria MaggioreIOANNES PAULUS II PONT(ifex) MAX(imus) | PORTAM SANCTAM | PATRIARCHALIS LIBERIANAE BASILICAE | APERUIT | CAROLUS CARD(inalis) FURNO || ARCHIPRESBYTER A LATERE LEGATUS | CLAUSIT | ANNO MAGNI IUBILAEI MM(M. Pierl): Papst Johannes Paul II. | hat die Porta Sancta | der Liberianischen Patriarchalbasilika | geöffnet. | Carlo Kardinal Furno, || Erzpriester (und) päpstlicher Legat | hat (sie) geschlossen | im großen Jubeljahr 2000.
An der Porta Santa, an der Porta Santa selbst2000251bS. Maria MaggioreTERTIO | MILLENNIO | INEUNTE | MATER DEI | MATER ECCLESIAE || (links:) CONC(ilium) EPHES(ianum) | CCCCXXXI | (rechts:) CONC(ilium) VAT(icanum) SEC(undum) | MCMLXV | (links:) ARDERE ET LUCRERE || (rechts:) DEUS LO VULT | A(nte) D(iem) VI ID(us) DEC(embris) MMI IN SOLL(emnibus) CONCEPTIONIS IMMACULATAE B(eatae) M(ariae) V(irginis)
In der Sakristei, an der Wand links des Eingangs oben, am Grabmal des Antonio Nigrita1629252S. Maria MaggioreMARCHIONI ANTONIO NIGRITAE | REGIO CONGI ORATORI | QUEM PAULUS V NONDUM PERACTA LEGATIONE | IN VATICANO MORTUUM | IN EXQUILIIS FUNERAVIT || URBANUS OCTAVUS | QUI PRIMUS ROMANORUM PONTIFICUM | A REGIBUS CONGI | PER ORATOREM IOANNEM BAPTISTAM VIVE(n)S | SOLEMNE CHRISTIANAE OB(o)EDIENTIAE || IURAMENTUM EXCEPIT | SEPULCHRUM EXTRUXIT | PONTIFICIAE CHARITATIS MONUMENTUM | AN(no) DOM(ini) MDCXXIX PONT(ificatus) VIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 70, Nr. 133.
Im linken Seitenschiff, links, beim Eingang in die Cappella Sforza1564253aS. Maria MaggioreGUIDO ASCANIUS SFORTIA | DIACON(us) CARD(inalis) S(anctae) FLORAE | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMERARIUS | HUJUS BASILICAE ARCHIPRESBYTER | SACELLUM HOC || PIETATIS SUAE MONUMENTUM | A SE DUM VIVERET | INCHOATUM |MORIENS LEGATA HAEREDIBUS | PECUNIA ABSOLVI || TESTAMENTO JUSSIT | ANNO MDLXIVVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 40, Nr. 73.
Im linken Seitenschiff, rechts, beim Eingang in die Cappella Sforza1573253bS. Maria MaggioreALEXANDER SFORTIA | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYTER CARD(inalis) | HUJUS BASILICAE ARCHIPRESBYTER | SACELLUM A GUIDONE ASCANIO | FRATRE INCHOATUM || DE SUO PERFECIT | DIVISQ(ue) FLORAE ET LUCILLAE | GENTIS SUAE PATRONIS | A SE DICATUM | BONIS AD SACRA FACIENDA || AUXIT ORNAVITQ(ue) | ANNO MDLXXIIIVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 42, Nr. 79.
Im linken Seitenschiff unter der Marienstatue, Papst Benedikt XV.1918254S. Maria MaggioreAVE REGINA PACIS | BENEDICTUS XV PONT(ifex) MAX(imus) | AD PACEM OMNIUM GENTIUM | AUGUSTAE DEI MATRIS AUSPICIO | REVOCANDAM || IN AEDE MARIANA PRINCIPE | ORBIS CATHOLICI PIETATI PROPOSUIT | ANNO MDCCCCXVIII(M. Pierl): Sei gegrüßt, Königin des Friedens! | Papst Benedikt XV. | hat um den Frieden zwischen allen Völkern | unter der Gnade der erhabenen Gottesmutter | erneut herbeizurufen || in der Kirche Maria Maggiore | zur frommen Verehrung durch den Katholischen Erdkreis (diese Statue) ausgestellt | im Jahre 1918.
Im rechten Seitenschiff vorn, Grabinschrift für Kardinal Consalvo Rodriguez1299255S. Maria MaggioreHIC DEPOSITUS FUIT QUONDA(m) D(omi)N(u)S GUNSALVUS EP(iscopu)S ALBANEN(sis) ANN(o) D(omi)NI M° CC° LXXXXVIIII | HOC OP(us) FEC(it) IOH(ann)ES MAG(ist)RI COSM(a)E CIVIS ROMANUSVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 12, Nr. 10.(M. Pierl): Hier war einst der Herr Gonzalo, Bischof von Albano im Jahre des Herrn 1299. | Dieses Werk hat Giovanni aus der Meistersdynastie der Cosmaten, Bürger Roms, geschaffen.
In der Vorhalle über dem rechten Eingang1750255.1S. Maria MaggioreBENEDICTO XIV PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD LIBERTATE OPTIMI PRINCIPIS | LIBERIANAE BASILICAE FRONTEM | A FUNDAMENTIS EREXERIT | IMPOSITIS SIGNIS ORNAVERIT || LABENTEM PORTICUM RESTITUERIT | COMMUNES CANONICORUM AEDES | A SOLO EXTRUXERIT | EXTERIORES GRADUS | AD AVERSAM ABSIDIS PARTEM REPARAVERIT || TECTUM VETUSTATE CORRUPTUM REFECERIT | CAPITULUM ET CANONICI MUNIFICENTISS(imo) PONT(ifici) | PP (posuerunt)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.188; Forcella (1877), vol. XI, S. 97, Nr. 199.Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Am Grab Lorenzo Berninis im rechten Seitenschiff vorn, auf der Stufe zum Chor255.1S. Maria MaggioreIOANNES LAURENTIUS BERNINI | DECUS ARTIUM ET URBIS | HIC HUMILITER QUIESCITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.191(M. Pierl): Gian Lorenzo Bernini, | Zierde der Künste und der Stadt, | ruht hier demütig.
Am Grab Lorento Berninis im rechten Seitenschiff vorn; am Boden vor der Stufe zum Chor255.2S. Maria MaggioreNOBILIS FAMILIA BERNINI | HIC | RESURRECTIONEM EXPECTATVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.191; Forcella (1877), vol. XI, S. 83, Nr. 158.(M. Pierl): Die edle Familie Bernini | liegt hier | in Erwartung der Wiederauferstehung.
In der Vorhalle rechts, auf der Basis der Statue König Philipps IV.1692256S. Maria MaggiorePHILIPPO IV | HISPANIARUM REGI CATHOLICO | OB SACROSANCTAM HANC PATRIARCHALEM BASILICAM | AVITAE PIETATIS EXEMPLO | MULTIPLICI BENEFICENTIA DECORATAM || ANNUIS QUAT(t)UOR AUREORUM MILLIBUS | EX ECCLESIARUM CATANAE MAZARAEQUE DITIORE CENSU | APOSTOLICAE SEDIS AUTHORITATE (!) | IN DIVINI CULTUS AMPLIFICATIONEM COLLATIS | CAPITULUM ET CANONICI || GRATI ANIMI MONUMENTUM EREXERE | A(nno) S(alutis) MDCXCII | LUDOVICO DUCE METHYMNAE CELIAE REGIO ORATOREVgl. Forcella (1877), vol. XI, S. 84, Nr. 163.
Am Altar, am Grabmal der S. Caterina?257S. Maria sopra MinervaSANCTA CATERINA | VIRGO DE SENIS | ORDINIS SANCTI | DOMINICI DE | P(o)ENITENTIAVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 413, Nr. 1566.
In der Cappella Aldobrandini an der linken Wand, Grabinschrift für Laesadeta1557258S. Maria sopra MinervaLAESA DETA HOC TUMULO TEGITUR | FLORENTINA MATRONA | CLEMENTIS VIII PONT(ificis) OPT(imi) MAX(imi) MATER | PRUDENTIA INSIGNIS ET PUDICITIA | FOELIX SILVESTRO ALDOBRANDINO VIRO || MULTIPLICI PROLE HONORIBUS ET PROBITATE | FILIORUM OMNIUM | UT NON MINUS CLARA FOETIBUS ESSET QUAM VIRTUTIBUS | VIXIT ANNOS LIII MENSES IX DIES XIV | OBIIT PRIDIE NONAS MARTII CIƆ IƆ LVII || PETRUS ALDOBRANDINUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) CAMERARIUS | MONUMENTUM HOC VIRTUTIS | A CLEMENTE VIII P(ontifice) O(ptimo) M(aximo) INCHOATUM ABSOLVIT | ET AVIS MERITISSIMIS POSUITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 454, Nr. 1763.
In der Cappella Aldobrandini an der rechten Wand, Grabinschrift für Silvestro Aldobrandini1558259S. Maria sopra MinervaHIC QUI FILIORUM TAM ILLUSTRI CORONA CINGITUR | SILVESTER ALDOBRANDINUS EST | PATRICIUS FLORENTINUS | CLEMENTIS VIII PONT(ificis) OPT(imi) MAX(imi) PATER | A PRINCIPIBUS VIRIS IN ADVERSA ETIAM FORTUNA || ARDUIS NEGOTIIS CERTATIM ADHIBITUS | CIVIS OPTIMUS SUMMUSQUE IURISCONSULTUS | QUOD EX LABORIBUS PRO PATRIA SUSCEPTIS | ET EX INGENII MONUMENTIS COGNOSCES | QUAM VERO FUERIT PROLIS EDUCANDAE GNARUS PARENS || DIGNITATES NATORUM TESTANTUR | VIXIT ANNOS LVIII MENSES VI DIES XIII | OBIIT VIII IDUS IUNII CIƆ IƆ LVIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 455, Nr. 1768.
In der Cappella Carafa, am Bogen über dem Eingang?260S. Maria sopra MinervaDIVAE MARIAE VIRGINI ANNUNTIATAE ET DIVO THOM(a)E AQUINAT(i) SACRUM(M. Pierl): Der heiligen Maria, der Jungfrau, der die Verkündigung zuteilwurde, und dem heiligen Thomas von Aquin geweiht.
In der Cappella Carafa an der linken Wand, Grabinschrift für Papst Paul IV.1559261S. Maria sopra MinervaIESU CHRISTO SPEI ET VITAE FIDELIUM | PAULO IIII CARRAFAE PONT(ifici) MAXIMO | ELOQUENTIA DOCTRINA SAPIENTIA SINGULARI | INNOCENTIA LIBERALITATE ANIMI MAGNITUDINE PRAESTANTI | CATHOLICAE FIDEI ACERRRIMO PROPUGNATORI || PIUS V PONTIFEX MAXIMUS | GRATI ET PII ANIMI MONUMENTUM | POSUIT | VIXIT AN(nos) LXXXIII MENS(em) I D(ies) XX OBIIT OO D LIX | XVIII KAL(endas) SEPT(embris) PONT(ificatus) SUI ANNO VVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 456, Nr. 1771.
In der Cappella di S. Domenico an der rechten Wand, Grabinschrift für Benedikt XIII.?262S. Maria sopra MinervaBENEDICTUS XIII URSINUS | PONT(ifex) OPT(imus) MAX(imus) | EX ORDINE PRAEDICATORUM(M. Pierl): Benedikt XIII. (geborener) Orsini, | Papst, | aus dem Predigerorden.Papst Benedikt XIII. (geb. Orsini): 1649 – 1730; nicht: Gegenpapst Benedikt XIII. (geb. de Luna): 1328 – 1423
In der Cappella Frangipane e Maddaleni-Capiferro, Grabinschrift für Giovanni Arberino?263S. Maria sopra MinervaIOANNI ARBERINO IACOBI F(ilio) | NOBILITATE PRUDENTIAQ(ue) | INSIGNI AC B(ene) M(erito) | QUI VIX(it) ANNIS LXXXV M(ensibus) VI D(iebus) V | IACOBUS ARBERINUS F(ilius) || PATRI CARISS(imo) POS(uit) ET S(ibi) ET S(uis)
In der Cappella Frangipane e Maddaleni-Capiferro am Boden, Grabinschrift für Paolo Capud Deferro,1393264S. Maria sopra MinervaHIC REQUIESCIT CORPUS | EGREGII VIRI PAULI GOTII CAPUD DEFERRO CIVIS ROMANI QUI OBIIT | ANNO DOMINI MILLESIMO CCC | LXXXXIII DIE XXIIII MENSIS SEPTEMBRIS CUIUS ANIMA REQUIESCAT IN PACE AM(en)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 414, Nr. 1570.
In der Cappella Frangipane e Maddaleni-Capiferro, Grabinschrift für Fra Angelico1916265aS. Maria sopra MinervaGLORIA PICTORUM SPECULUMQUE DECUSQUE IOANNES | VIR FLORENTINUS CLAUDITUR HOCCE LOCO | RELIGIOSUS ERAT FRATER SACRI ORDINIS ALMI | DOMINICI AC VERUS SERVULUS IPSE DEI | DISCIPULI PLORENT TANTO DOCTORE CARENTES || PENNELI SIMILEM QUIS REPERIRE QUEAT | PATRIA ET ORDO FLEANT SUUM PERISSE MAGISTRUM | PINGENDI CUI PAR NON ERAT ARTE SUA | A(nno) D(omini) 1916
Am Grab Fra Angelicos links des Chores; am Fuß der Grabplatte265bS. Maria sopra MinervaHIC IACET VENE(rabi)LIS PICTOR FR(ater) IO(annes) DE FLO(rentia) ORD(in)IS P(rae)DICATO(rum) 14LVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.105; Forcella (1869), vol. I, S. 418, Nr. 1590.(M. Pierl): Hier liegt der ehrwürdige Maler Fra Giovanni aus Florenz aus dem Predigerorden. 1455
Am Grab Fra Angelicos links des Chores; in der Capella Frangipane links des Grabes, auf einer Tafel auf dem Altarlat1455265cS. Maria sopra MinervaNON MIHI SIT LAUDI QUOD ERAM VELUT ALTER APELLES M° | SED QUOD LUCRA TUIS OMNIA CHRISTE DABAM CCCC | ALTERA NAM TERRIS OPERA EXTANT ALTERA CAELO L | URBS ME IOANNEM FLOW TULIT ETRURIAE VVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.105; Forcella (1869), vol. I, S. 418, Nr. 1590.Fra Angelico wurde als Dominikanermönch Frau Giovanni da Fiesole gegen 1400 in Vicchio, nordöstlich von Florenz, geboren. Er starb 1455 in Rom in einem Konvent. Die Fresken aus dem Leben des heiligen Laurentius und Stephanis in der Kapelle Nikolais V. (Papst 1447-1455) im Vatikanischen Palast gelten als sein Hauptwerk in Rom. Sie entstanden um die Jahrhundertmitte. Das Todesdatum besteht aus arabischen und römischen Zahlen.
In der Cappella Frangipane e Maddaleni-Capiferro am Boden, Grabinschrift für Valerianus Phragapanius?266S. Maria sopra MinervaVALERIANO PHRAGAPANIO PATR(icii) | SANGUINIS OMNIB(us) HONOR(ibus) ROMAE | QUAE FUIT PATRIA FUNCTO Q(ui) V(ixit) A(nnos) LVII | PARENTI OPTUMO | PHRAGAPANII TRES POSUERUNTVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 429, Nr. 1643.(M. Pierl): Valeriano Frangipani von patrizischem | Blute, der alle Ämter zu Rom, | das ihm die Heimat war, bekleidet hatte, der da lebte 57 Jahre, | dem besten Vater, | haben (seine) drei (Söhne) aus dem Hause Frangipani (dieses Grabmal) errichtet.
In der Cappella Frangipane e Maddaleni-Capiferro am Boden, Grabinschrift für Baptista Phrigepanius?267S. Maria sopra MinervaBAPTISTAE PHRIGEPANIO (!) CUI | NON MINOR VIRTUS QUAM NOBILITAS | FAUSTINA UXOR ET IACOBUS NEPOS | HEREDES B(ene) M(erito) P(osuerunt) | VIX(it) AN(nos) LVI M(enses) D(ies) IVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 432, Nr. 1661.(M. Pierl): Battista Frangipani, dessen | Tugend nicht geringer war als die edle Abstammung, | haben die Gattin Faustina und der Neffe Giacomo | als Erben (das Grabmal) dem Wohlverdienten errichtet. | Er hat gelebt 56 Jahre, ? Monate und 1 Tag.
In der Cappella Grazioli Lante della Rovere an der linken Wand, Grabinschrift für Benedetto Maffei1494268S. Maria sopra MinervaΩΣ ΤΕΘΝΗΣΟΜΕΝΟΣ ΑΓΑΘΩΝ | ΑΠΕΛΑΥΕΝ ΩΣ ΒΙΩΣΟΜΕΝΟΣ | ΕΦΕΙΔΕΤΟ | BENEDICTO CLARA FAMILIA PATRICIOR(um) | VERON(ensi) MAFAEA GENITO APOSTOLIC(is) || LITTERIS MAIORIS PRAES DICTAND(is) | VIRTUTIS ERGO AB XYSTO IIII | PONT(ifice) MAX(imo) XIIVIRO CREATO | QUI VIX(it) AN(nos) LXV M(enses) XI D(ies) XVIIII | ACHILLES PATRI OPTUMO || DECESS(it) AN(no) S(alutis) MCCCCLXXXXIIII XV L | IULIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 426, Nr. 1633.
In der Cappella Naro an der linken Wand, Grabinschrift für Kardinal Gregorio Naro1634269S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | GREGORIUS NARUS PATRITIUS ROMANUS | A PAULO V | APOSTOLICAE CAMERAE CLERICUS | AB URBANO VIII || PRIMUM EIUSDEM CAMERAE AUDITOR DEINDE S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALIS | SUMMA BONORUM APPROBATIONE CREATUS | REATINAE TANDEM ECCLESIAE PR(a)EFICITUR | CUIUS REGENDAE FELIX DUM CAPIT EXORDIUM VITAE DIEM CLAUDIT EXTREMUM | ANNO DOM(ini) MDCXXXIV MENSE AUGUSTI DIE SEPTIMA || AETATIS SUAE ANNO QUINQUAGESIMO TERTIO | BERNARDINUS NARUS FRATRI OPTIMO P(osuit)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 494, Nr. 1909.
In der Cappella di S.Raimondo di Peñafort an der linken Wand, am Grabmal des Benedetto Sopranzi?270S. Maria sopra MinervaVIVITE MORTALES CURAE | QUOT VIVITIS ANNIS | NON SIT: SED VOBIS QUAM | BENE VITA FLUAT
Im Chor links am Boden, Grabinschrift für Kardinal Pietro Bembo1547271S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PETRO BEMBO PATRITIO VENETO | OB EIUS SINGULARES VIRTUTES | A PAULO III P(ontifice) M(aximo) | IN SAC(rum) COLLEGIUM COOPTATO || TORQUATUS BEMBUS P(osuit) | OB(iit) XV K(alendas) FEB(ruarii) MDXLVII | VIXIT AN(nos) LXXVI M(enses) VII D(ies) XXVIII Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 448, Nr. 1733.
An der Eingangswand rechts, Grabinschrift für C. Cantacusina1508272S. Maria sopra MinervaD(omino) O(ptimo) M(aximo) | C CANTACUSINAE FLORIDI | CYPRIAE NOBILISS(imae) PRISCIS | MATRONIS QUOVIS LAUDIS | GENERE COMPARANDAE || UXORI CONCORDISS(imae) ET SUAVISS(imae) | VIX(it) ANN(os) XXXVI M(enses) XI | ET ISABELLAE BELLAE FILIAE UNICAE | DULCISS(imae) ET REVERENTISS(imae) | SUIS DELITIIS || VIX(it) ANN(os) HA DOLOR VIII D(ies) X | HECTOR LENGLES CYPRIAE | NOBILITATIS TENUES RELIQUIAE | AMISSO UNICO EXILII | SOLAMENTO INFOELICISS(imis) || ET SIBI POSUIT | ANNO MDVIII NON(is) IULIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 435, Nr. 1679.
An der Eingangswand in der Mitte, Papst Pius IX.1848/1855273S. Maria sopra MinervaMARIAE AB ANG(elo) SALUTATAE | QUOD TEMPLUM MAIORES DEDIC(averunt) | INSTAURATUM EXCULTUMQ(ue) EST | INGENIO HIERONIMI BIANCHEDI | ACCENSI ORD(inis) PRAED(icatorum) || PIO VIIII PONT(ifice) MAX(imo) | OPERIBUS AB AN(no) MDCCCXLVIII | AD AN(num) MDCCCLV PRODUCTISVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 525, Nr. 2021.
An der Eingangswand links neben dem mittleren Einganglat 1482273.0S. Maria sopra MinervaDETISALVIO NERONIS F(ilio) EQUITI FLOREN(tino) VIRO INTEGERR(imo) QUI DOMI FORISQ(ue) MULTA PRO | REP(ublica) OPTIME GESSIT PATRI(a)E LIBERTATEM VEHEMENTER AMAVIT DEMUM INTER FORTUN(a)E | PROCELLAS SUMMA CUM LAUDE VIXIT ANN(os) LXXXI MENS(es) VI DIES XII FILII UNANIMES | PATRI PIENTISS(imo) AC B(ene) M(erito) POS(uerunt) OBIIT ANNO CHRISTI MCCCCLXXXII IIII K(a)L(endas) AUG(usti) | ΦΙΛΟΝ ΕΔΟΣ ΠΑ- || ΤΡΙΔΟΣ | ΑΛΛΑ ΓΕ ΠΑΣΑ ΤΑ- | ΦΟΣKlaus Bartels, Roms Sprechende Steine, Darmstadt 2018, S.106.(M. Pierl): Diotisalvi, dem Sohn des Nero, dem florentinischen Ritter, einem makelloser Mann, der innerhalb und außerhalb vieles für | die Republik vorzüglichst geleistet, der Heimat Freiheit innig geliebt hat, schließlich zwischen den Schicksals- | stürmen mit höchster Anerkennung gelebt hat für 81 Jahre, 6 Monate, 12 Tage, haben die Söhne einmütig | dem äußerst frommen und wohlverdienten Vater (dieses Grabmal) gesetzt. Er ist im Jahre Christi 1482 am 4. Tage vor den Kalenden des August (= 29. Juli) verstorben. | Lieb ist || der Heimat Gefild’, | Grabstatt doch jegliches Land. Weiter unten deutet ein weiteres elegisches Distichon auf einen im gleichen Grab bestatteten Enkel hin
An der Front rechts, Tiberpegel von 14221422273.1aS. Maria sopra MinervaAN(n)O DO(min)i Mo CCCCo XXIIo IN DIE S(an)C(t)I | ANDRE(a)E CREVIT AQUA TIBERIS USQUE | AD SUM(m)ITATE(m) ISTI(us) LAPIDIS T(em)P(o)RE D(omi)NI | MARTINI P(a)P(a)e Vi A(nn)o VIoVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.100; Forcella (1869), vol. I, S. 416, Nr. 1581.
An der Front rechts, Tiberpegel von 14951495273.1bS. Maria sopra MinervaANN(o) CHR(isti) MVD NON(is) DECEMB(ris) | AUCTUS IN IMMENSUM TIBERIS DUM | PROFLUIT ALVEO | EXTULIT HUC TUMIDAS TURBIDUS | AMNIS AQUAS | (Abb.: Wogen des Tiber)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.101; Forcella (1869), vol. I, S. 426, Nr. 1634.(M. Pierl): Im Jahre des Herrn 1422, am Tage des heiligen | Andreas, ist das Wasser des Tibers angewachsen bis | zur Oberkante dieses Steins, zur Zeit des Herrn | Papst Martins V., im Jahre (seines Pontifikats) 6.
An der Front rechts, Tiberpegel von 15301530273.1cS. Maria sopra MinervaANNO D(omi)NI MDXXX | OCTAVO IDUS OCTOBRIS PONT(ificatus) | VERO SAN/c)TISSIMI D(omi)NI | CLEMEN(tis) PAP(a)E VII ANNO VII | (Abb.: Hand, die auf die Wellen des Tibers verweist, darauf versch. Schiffe) || HUC TIBER ASCENDIT IAMQ(ue) | OBRUTA TOTA FUISSET | ROMA NISI HUIC CELEREM | VIRGO TULISSET OPEMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.102; Forcella (1869), vol. I, S. 441, Nr. 1709.(B. Harter): Im Jahre Christi 1495, an den Nonen des Dezembers (= 5. Dezember). | Da in schwellender Flut | seinem Bette der Tiber entbrochen | hub bis hierher der Strom | strudelnd die Wasser hinan. | (Abb.)
An der Front rechts, Tiberpegel von 15571557273.1dS. Maria sopra MinervaMDLVII DIE XV SEPTEMBRIS | HUC THYBER ADVENIT PAULUS DUM | QUARTUS IN ANNO | TERNO EIUS RECTOR MAXIMUS | ORBIS ERAT || (Abb.: Hand, die auf die Wellen des Tibers verweist, darauf ein Schiff)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.103; Forcella (1869), vol. I, S. 450, Nr. 1746.(B. Harter): Im Jahre des Herrn 1530, | am achten Tage vor den Iden des Oktobers (= 8. Oktober), des Pontifikats | aber des hochheilligen Herrn | Papst Clemens‘ VII. im Jahre 7. | (Abb.) | Hier schwoll der Tiber hinauf, schon wäre im ganzen versunken | Rom, so die Jungfrau ihm nicht rasch | hätte Rettung gebracht.
An der Front rechts, Tiberpegel von 15981598273.1eS. Maria sopra MinervaREDUX RECEPTA PON- | TIFEX FERRARIA | NON ANTE TAM SUPERBI | HUCUSQUE TYBRIDIS | INSANIENTES EXECRA- || TUR VORTICES | ANNO D(omi)NI MDXCVIII | VIIII KAL(endas) IANUARII | (Abb.: Hand, die auf die Wellen des Tiber verweist)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.104
An der Front rechts oben, Francesco Orsini1453274S. Maria sopra MinervaFRANCISCUS DE URSINIS GRAVINE | ET CUPERSANI COMES ALM(a)E UR- | BIS PREFECTUS ILLUSTRIS AEDE(m) | MARI(a)E VIRGINIS SUP(er) MINERVAM | IAMDIU MEDIO OPERE INTER(r)UP- || TA(m) P(ro)PRIIS SU(m)PTIB(us) ABSOLVERE | CURAVIT P(ro) EI(us) A(n)I(ma)E SALUTE | ANNO D(omi)NI M° CCCC° LIII | PONT(ificatus) D(omi)NI N(ost)RI NICOLAI | PAP(a)E VVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 417, Nr. 1588.(M. Pierl): Zurückkehrend von der Einziehung | Ferraras, belegt der Papst | des bisher nicht so überheblichen | und bis hierher (angewachsenen) Tibers | die tobenden || Strudel mit seinem Bann | im Jahre des Herrn 1598 | am 9.Tage vor den Kalenden des Januar (= 24. Dezember). | (Abb.)
An der Front rechts, Grabinschrift für Kardinal Nikolaus von Schönberg1537275S. Maria sopra Minerva(links u. rechts abw.:) ORDINIS | INSIGNIA | PRAED(icat)ORUM | H(a)EC SUNT | (mittig:) HOC VILI QUEM A TERGO LECTOR || HABES LOCULO CONDITUS EST | IS IN QUO MIRA RERUM PERITIA | CATHOLICA DOCTRINA ATQ(ue) | RELIGIO FUIT NICOLAUS ASCHON- | BERG NATIONE SUEVUS ORDI- || NIS PR(a)EDICATORUM CARDINA- | LIS CAPUANUS A PAULO TER- | TIO PONTIFICE MAXIMO CREA- | TUS QUEM NOBILEM GENERE | IPSA NOBILIOREM EDIDIT VIR- || TUS QUI TANTO MAIORI LAU- | DE POST MORTEM EFFERENDUS | EST QUANTO IPSE MORITURUS | EAM FUGERE CURAVIT | VIX(it) AN(nos) LXV DIES XXIX || OBIIT AN(no) CHR(ist)I MDXXXVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 444, Nr. 1718.
An der Front in der Mitte, unter dem Wappen, Papst Pius V.?276aS. Maria sopra MinervaPIUS V PONT(ifex) MAX(imus) | EX ORD(ine) PRAED(icatorum)
An der Front in der Mitte, über dem Eingang, Andrea Capranica1610276bS. Maria sopra MinervaANDREAS CAPRANICA DOMINICI F(rater) RESTITUIT A(nno) D(omini) MDCXVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 485, Nr. 1883.
An der Front links aussen, Grabinschrift für Kardinal Tommaso Badia?277S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | THOMAE BADIAE MUTINEN- | SI ERUDITIONE CONTINENTIA | AC SANCTITATE CLARISSIMO | CARD(inali) DIVI SYLVESTRI QUI ET || AMPLISSIMO ORDINI SENATORIO | ET CUNCTIS MORTALIBUS MIRAE | CUIUSDAM FRUGALITATIS RELI- | GIONIS ATQUE OMNIS VITAE IN- | CREDIBILE EXEMPLUM RELIQUIT || ALIIS VERO QUIBUSCUNQUE HONO- | RIBUS NON TAM UTI VOLUIT | QUAM DIGNUS VIDERI QUOS TA- | MEN SOLA MORTE EXISTIMA- | TUS EST EFFUGERE POTUISSE || FRANCISCUS BADIA FRATRI | OPT(imo) POS(uit) VIX(it) ANN(os) LXIII | MENS(es) IX DIES XXVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 447, Nr. 1731.
An der Front links, Grabinschrift für Kardinal Tommaso de Vio/Cajetan1534278S. Maria sopra Minerva(links u. rechts abw.:) ORDINIS | INSIGNIA | PRAED(icat)ORUM | HAEC SUNT | (mittig:) HAC ANTERIORI FOSSULA QUAM || LECTOR INSPICIS FOELICIS MEMO- | RI(a)E THOM(a)E DE VIO ORDINIS | PRAEDICATORUM CARDINALIS | CAIETANI CONSERVANTUR | OSSA QUI DUM VIXIT ITA MO- || RIBUS ATQ(ue) OMNI DOCTRINA | HUMANO GENERI PROFUIT | UT PRO TANTO BENEFICIO | DEO GRATIAS AGERE AC PRO | EIUS ANIMA MERITO PRECES | EFFUNDERE TENEAMUR HIC || QUORUMDAM ALIORUM INANEM | DECLINANS FASTUM HUMILI | HOC SE CONDI IUSSIT TUMULO | VIX(it) AN(nos) LXV DIES XXIX | OBIIT AN(no) CHR(ist)I MDXXXIIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 443, Nr. 1714.
Im linken Querschiff, gegenüber der Kapelle links des Chors, Grabinschrift für Andrea Bregno1506279S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ANDREAE BREGNO EX OSTEN(o) AGRI COMENS(is) | STATUARIO CELEBERIMO COGNOMENTO | POLYCLETO QUI PRIMUS C(a)ELANDI ARTEM | ABOLITAM AD EXEMPLAR MAIOR(um) IN USUM || EXERCITACIONEMQ(ue) REVOCAVIT | VIX(it) AN(nos) LXXXV M(enses) V D(ies) VI | BARTHOLOMEUS BOLLIS REGESTI | MAGISTER EXEC(utor) ET CATHERINA UXOR | POS(uerunt) MDVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 435, Nr. 1676.
Im linken Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Kardinal Giacomo Tebaldi1466280S. Maria sopra MinervaQUI FUIT URBIS HONOS GENEROSA E PROLE THEBALDIS | FRIGIDA MARMOREO IACOBUS TENET OSSA SEPULCHRO | CAESAREAS NORAT LEGES MONTIS QUE FERETRI | PRAESUL ERAT NULLI QUE FIDE ET PIETATE SECUNDUS | PAUPERIEM TOLLEBAT HUMO CLARIS QUE FAVEBAT || INGENIIS IUSTI QUE PATER MODERATOR ET AEQUI | CUIUS VIRTUTEM ADMIRANS ANIMUM Q(ue) PUDICUM | CARDINEO DIVUS DECORAVIT HONORE CALISTUS | QUI OBIIT AN(no) IESU CHRISTI MCCCCLXVI | DIE QUARTO MENSIS SEPTEMB(ris) HORA XVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 419, Nr. 1596.
Im linken Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Francesco Tornabuoni?281S. Maria sopra MinervaFRANCISCO TORNABONO NOBILI FLORENTINO | SIXTO IIII PONT(ifici) MAX(imo) CETERISQUE CHARISS(imo) | ACERBA MORTE MAGNAE DE SE | EXPECTATIONI SUBTRACTO IOANES PATRUUS POS(uit)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 422, Nr. 1613.
Im linken Seitenschiff vorn rechts, am vordersten Pfeiler, Grabinschrift für Hieronymus Butius1517282S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIERONYMO BUTIO RO(mano) PAT- | RITIO ABBREVIATORI APOS- | TOLICO IULII CARD(inalis) MEDIC(ei) | VICECANCELL(arii) A CUBICULO || ANIMI CORPORIS FORTUN(a)EQ(ue) | BONIS INSIGNI IN IPSO IUVEN- | TUTIS FLORE INEXPLEBILI FA- | TORUM INVIDIA EREPTO ROM- | ANIS EXTERNISQ(ue) APPRIME CO- || NLACHRYMANTIBUS | VIX(it) ANN(os) XXV M(enses) X D(ies) XV | DECESS(it) NONIS AUG(usti) MDXVII | FRANCISCUS BUTIUS EQUES | PONT(?) SAC(?) P(o)EN(itentiarius) SCRIPTOR AB- || BREVIATORQ(ue) APOST(olicus) FRATRI | UNANIMI POSTERISQ(ue) MOERE- | NS POS(uit) | EXIGUUM VIT(a)E CURRICULUM | MORTALIBUS NATURA LAR- || GITA EST GLORIAM VERO SE- | MPITERNAM OPTANDA ERGO | MORS QUAM INMORTALITAS | CONSEQUATURVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 439, Nr. 1697.
Im linken Seitenschiff vorn rechts, am fünften Pfeiler an der Seite, Grabinschrift für Maria Raggi1643283S. Maria sopra MinervaMARIAE RAGGIAE CHIAE | EX TERTIO DOMINICANAE FAMILIAE ORDINE | OCTAVIANUS CARD(inalis) RAGGIUS IANUEN(sis) | ADMIRATUS | RELIGIOSAM FOEMINAE VIRTUTEM || USQUE AD STUPOREM EXIMIAM | ET SUB EODEM AGNOMINE CARIOREM | CONDITORIUM LEGAVIT | ANNO REPARATAE SAL(utis) MDCXLIII | LAURENTIUS CARD(inalis) RAGGIUS || EX FRATRE NEPOS ET EXECUTOR CURAVIT | M(agister) THOMAS RAGGIUS | PONTIFICIAE CLASSIS COMMISS(arius) GENERALIS | FRATER ET HAERES P(osuit)Vgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 388, Nr. 931.
Im linken Seitenschiff rechts, am zweiten Pfeiler, Grabinschrift für Latinus Iuvenalis Mannectus1553284S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | LATINO IUVENALI MANNECTO PATRITIO ROMANO | QUI OB LIBERALES DISCIPLINAS ET IN REBUS AGENDIS PRUDENTIAM | SUMMOR(um) PONTT (pontificum) A SECRETIS AD GALL(iae) ANGL(iae) SCOT(iae) REGES S(enatum)Q(ue) VENETUM | INTERNUNTIUS XII MAGNO USUI REIP(ublicae) FUIT || CONS(ul) QUINQUIES CAROLUM V AUG(ustum) ROMAM VENIENTEM EXCIPIENS | VETERUM MONUMENTA SUSPICIENTEM ROMANAE VIRTUTIS ADMONUIT | GUBERNATORE URBIS QUOD IURA PATRIAE L(a)ESISSET APUD PONT(ificem) MAX(imum) | ACCUSATO OB EAM REM TUMULTUANTEM PO(pulum) RO(manum) IN CAPITOLIO PACAVIT | AEDILIS IX DEINDE PERPETUO NOVIS VIIS ET PLATEIS || PRIMUS URBEM ILLUSTRANDAM CURAVIT | ASSIDUIS DENIQUE LABORIBUS GLORIAM OPIBUS PR(a)EFERENS DECESSIT | ANNO AETATIS SUAE LXVII SALUTIS HUMANAE CIƆ IƆ LIII | CAESAR ET ALEXANDER FILII PATRI OPT(imo) MERITO | MEMORIAE CAUSA POSS (posuerunt)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 452, Nr. 1752.
Im rechten Seitenschiff rechts hinten der Wand, oben, Grabinschrift für Antonio Castalio1533285aS. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ANTONIO CASTALIO ARCHIVII | SCRIPTORI ET PONTIFICIS | SCUTIFERO VITAE AC MORU(m) | EXE(m)PLO ANGELUS CASTALIUS || MILES S(ancti) PETRI ET SCUTIFER | PATRUO PIISSIMUS NON SINE | LACHRYMIS FIERI CURAVIT | QUI OCTUAGESIMU(m) AGE(n)S AN(n)U(m) | OBIIT IDIBUS NOVEMBRIS || MDXXXIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 442, Nr. 1711.
Im rechten Seitenschiff rechts hinten der Wand, unten, Grabinschrift für Antonio Castalio1533285bS. Maria sopra MinervaMORS MIHI VITA FUIT | VIVERE VIS SE(m)PER COELU(m)Q(ue) | ASCE(n)DERE LECTOR | HIC BONA DUM FUERIS | VITA SIT ATQ(ue) FIDES || QUOD MORTI RAPUI VITAE DEDIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.107; Forcella (1869), vol. I, S. 442, Nr. 1711.
Im rechten Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Uberto Strozzi1553286S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | UBERTO STROTIO | MANTUANO | SUAVISSIMIS MORIBUS ET | PROBITATE INCOMPARABILI || LUDOVICUS STROTIUS | FRATRI OPTIMO M(o)ESTISS(imus) | FECIT | VIXIT ANNOS XLVIII | MENSES VI DIES IX || DECESSIT PRIDIE KALEND(as) | MARTIAS MDLIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 451, Nr. 1748.
Im Vestibül links des Chors, an der linken Wand hinten, Grabinschrift für Agapito und Paolo Rustici1482287S. Maria sopra MinervaAGAPITO RUSTICO EP(iscop)O CAMERTINO IURIS U(triusque) CON- | SULTO LATINAE LINGUAE PERITISSIMO INTEGRITATE | PRUDENTIA QUE INSIGNI ET FR(atr)I PAULO RUSTICO PRO- | BITATE COMITATE QUE CLARO FR(atr)ES VII PAULI FILII | MOESTI PATRUO ET PATRI B(e)N(e)MER(entibus) POSUERUNT || AN(n)O D(omi)NI MCCCCLXXXII K(a)L(end)IS IULIISVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 422, Nr. 1616.
Im Vestibül links des Chors, an der linken Wand in der Mitte, Grabinschrift für Kardinal Michele Bonelli1611288S. Maria sopra MinervaFR(atri) MICHAELI BONELLO ORD(inis) PRAED(icatorum) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inali) ALEXANDRINO EP(iscop)O ALBANENSI | PII V EX EODEM ORD(ine) SANCTISSIMI PONT(ificis) SORORIS NEPOTI | AB EOQ(ue) AD GRAVISSIMA SEDIS APOSTOLICAE NEGOTIA MODERANDA ADHIBITO | LEGATO SACRI FOEDERIS INEUNDI CAUSA AD REGES || IN GALLIAM HISPANIAM LUSITANIAM | CUNCTIS A SE PRO REP(ublica) SUSCEPTIS STRENUE AC FELICITER PERFUNCTO | RELIGIONIS PRUDENTIAE INTEGRITATIS | EXIMIAE VIRTUTIS LAUDE PRAESTANTISSIMO | VIXIT ANN(os) LVI M(enses) IV D(ies) VI OBIIT KAL(endis) APRIL(is) MDXCVIII || QUOD ILLI MONUMENTUM OB IOANNEM ALDOBRANDINUM FRATREM | IN SACRUM COLLEGIUM A PIO COOPTATUM | ALIAQ(ue) EIUS AVUNCULI IN SE FAMILIAMQ(ue) SUAM MERITA | CLEMENS VIII PONT(ifex) MAX(imus) INSTITUERAT | PETRUS CARD(inalis) ALDOBRANDINUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMERARIUS || GRATAM PATRUI VOLUNTATEM SECUTUS | COLLEGAE OPT(imo) POS(uit) AN(no) MDCXIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 486, Nr. 1884.
Im Vestibül links des Chors, an der rechten Wand hinten, Grabinschrift für Cincio und Marcello Rustici1488289S. Maria sopra MinervaCINCIO RUSTICO SECRETARIO APOSTOLICO GR(a)ECAE | LATINAE Q(ue) LINGUAE PERITO QUAVIS VIRTUTE DECORATO ET | MARCELLO RUSTICO URBIS CANCELLARIO SECRETARIO | ET SCRIPTORI APOSTOLICO AC BREVIATORI FRUGI L(itte)RATO Q(ue) | ANTONIUS RUSTICUS AVO ET P(at)RI BENEMER(entibus) POSUIT || ANNO A NAT(ivitate) CHR(ist)I MCCCCLXXXVIII IDIBUS MARTIISVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 424, Nr. 1623.
Im Vestibül links des Chors, an der rechten Wand vorn, Grabinschrift für die Kardinäle Latino und Matteo Orsini1533290S. Maria sopra MinervaVEN(erabili) MEM(oriae) FF (fratrum) LATINI ET MATTHAEI URSINORUM ORD(inis) PRAED(icatorum) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALIUMVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 412, Nr. 1561.
Im Vestibül links des Chors, an der rechten Wand vorn, Grabinschrift für Kardinal Luigi d’Aragona1533291S. Maria sopra MinervaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ALOISIO CAR(dinali) ARAGONIO REGG (regum) NEAPOLITANN (Neapolitanorum) FERDINANDI NE- | POTI ALFONSIQ(ue) PRIORIS PRONEPOTI QUI VIX(it) ANNOS XLIIII M(enses) IIII | D(ies) XV FRANCIOTTUS CAR(dinalis) URSINUS EX TEST(amento) F(ieri) C(uravit) A(nno) MDXXXIII | ERGO CUN(c)TA LICENT LACHESIS TIBI NEC DATUR ULLI || EVITARE TUAS IMPROBA POSSE MANUS | REGIBUS ILLE ATAVIS ALOISIUS AEDITUS ILLE | CUI ROSEUS SACRO VERTICE FULSIT APEX | ILLE UNI VIRTUS OMNIS CUI CONTIGIT UNUS | QUI CONTRA HAEC POTUIT VIVERE SAECLA IACET || HEU QUOT NOS MORTALE GENUS SPERABIMUS ANNOS | SI VITA EST IPSIS TANTULA NUMINIBUSVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 442, Nr. 1711.
Im Vestibül links des Chors an der rechten Wand in der Mitte, Grabinschrift für Kardinal Domenico Pimentel1653292S. Maria sopra MinervaDOMINICO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) TIT(ulari) S(ancti) SILVESTRI PRAESBYTERO | CARDINALI PIMENTEL ORDINIS PRAEDICATORUM HISPANO | EXCELLENTISSIMI COMITIS BENEVENTANI FILIO | PIETATE NON MINUS QUAM DOCTRINA PRAESTANTI | PHILIPPI IV REGIS CATHOLICI AD URBANUM VIII ORATORI || EPISCOPO PRIMUM OXOMENSI DEINDE CORDUBENSI | DEMUM ARCHIEPISCOPO HISPALENSI | QUI PAUPERUM QUAM DIU VIXIT PATER | EOSDEM MORIENS HAEREDES INSTITUIT | OBIIT ROMAE IV NON(as) DECEMB(ris) MDCLIII | AETATIS ANNO LXIIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 499, Nr. 1924.
An der Via del Corso Nr. 2, Papst Clemens XIII.1761293S. Maria del MontesantoCLEMENTI XIII P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | QUOD | VETERI IGNOBILIQUE COMPLANATO COENOBIO | NOVUM HOC | CARMELITANAE FAMILIAE COMMODIORI DOMICILIO || URBIS ORNAMENTO | A FUNDAMENTIS ELEGANTIUS ERECTUM | PRIMO JACTO LAPIDE AUCTA LOCI DIGNITATE | PRAESENTIAE SUAE IMPLEVERIT MAJESTATE | CARMELITARUM ORDO POSUIT || ANNO DOMINI MDCCLXI
In der Capella Cesi, rechts, Grabinschriften für Francesca Carduli1518294aS. Maria della PaceD(eo) O(ptimo) M(aximo) | FRANCISCINAE CARDULAE | ANGELI CAESII UXORI CATAMELATAE | VENETORUM EXERCITUS IMPERATORIS NEPTI | CARDINALIUM MATRI || FEDERICUS FILIUS CARD(inalis) POSUIT | VIXIT ANNOS LVII MENSES II DIES XI | OBIIT AN(no) SAL(utis) MDXVIII DIE XV APRILISVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 493, Nr. 1300.
In der Capella Cesi, links, Grabinschriften für Angelo Cesi1528294bS. Maria della PaceD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ANGELO CAESIO | PETRI ITERUM SENATORIS URBIS FILIO | ADVOCATO CONSISTORII PRIMARIO | PAULI ET FEDERICI CARDINALIUM PATRI || FEDERICUS FILIUS CARD(inalis) POSUIT | VIXIT ANNOS LXVI MENSES IIII DIES IX | OBIIT AN(no) SAL(utis) MDXXVIII DIE VI FEBRU(arii)Vgl. Forcella (1874), vol. V, S. 494, Nr. 1303.
In der Cappella Ponzetti, am Bogen über der Nische, Grabinschrift für Beatrice und Lavinia Ponzetti?295aS. Maria della PaceFERDINA(n)DUS PO(n)ZETTUS CAM(era)E AP(ostoli)C(a)E PR(a)ESIDE(ntis?) DECA(n)US DIV(a)E BRIGID(a)E NERITI(a)E DICAVIT
In der Cappella Ponzetti, rechts der Nische, Grabinschrift für Beatrice und Lavinia Ponzetti1505295bS. Maria della PaceD(eo) O(ptimo) M(aximo) | BEATRICI ET LAVINIAE PONZETTIS | INDOLIS FESTIVITATISQ(ue) | ADMIRANDAE QUAS NEAPOLIS | TULIT ROMA PROBE EDUCAVIT || PESTILENTIA QUAE DESIISSE | FEREBATUR UNA DIE ABSUMPSIT | VIXER(unt) HAEC VI ILLA ANN(os) VIII | FERNANDUS (!) PATRUUS APOSTOLICI | FISCI VII VIR DECANUS MAGNO || SOLATIO SPEQ(ue) ORBATUS | DELITIIS ANIMULISQUE | SUIS MOERENS POSUIT | V K(a)L(endas) DECEMBR(is) M° D° V°Vgl. Forcella (1874), vol. V, S. 492, Nr. 1297.
In der Cappella Ponzetti, links der Nische, Grabinschrift für Beatrice und Lavinia Ponzetti1509295cS. Maria della PaceD(eo) O(ptimo) M(aximo) | VETUSTISSIMAE POZETTORU(m) | FAMILIAE PARTHENOPE(a)E | ROMAE OBITUR(a)E | FERDINANDUS QUIETI || ANIMAR(um) PROSPICIENS | HOC MONIME(n)TU(m) POSUIT | SOLEMNESQ(ue) LUSTRA- | TIONES (überschr.: CIONES) INSTITUIT | AN(no) SAL(utis) MDVIIIIVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 493, Nr. 1299.
An der Eingangswand, Papst Alexander VII.1656296S. Maria della PaceVIRGINI PACIS | VOTA PRO ORBIS CHRISTIANI CONCORDIA | AC TRANQUILLITATE DUDUM SUSCEPTA | AEDE ILLIUS AUCTA ET EXORNATA | ALEXANDER VII P(ontifex) M(aximus) SUPPLEX REPETIT || ANNO SAL(utis) MDCLVI PONT(ificatus) IIVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 506, Nr. 1333.
An der Front, über dem Eingang?297aS. Maria della PaceSUSCIPIANT MONTES PACEM POPULO ET COLLES IUSTITIAM
An der Front, inks des Eingangs?297bS. Maria della PaceORIETUR IN DIEBUS NOSTRIS | IUSTITIA ET ABUNDANTIA | PACIS | DONEC AUFERATUR LUNA
An der Front, rechts des Eingangs?297cS. Maria della PaceERIT OPUS IUSTITIAE PAX | ET CULTUS IUSTITIAE | SILENTIUM | ET SECURITAS USQUE | IN SEMPITERNUM
In der Kapelle links des Chors, unter dem Kruzifix, Papst Innozenz VIII.?298aS. Maria della PacePERPETUAE VIRGINI GENITRICI DEI | MARIAE SALUTIS PONTIFICIAE RESTI- | TUTAE AUCTORI INNOCENTIUS VIII | PONT(ifex) MAX(imus) EX DEVOTIONE POSUIT
In der Kapelle an der Wand links, Papst Innozenz VIII.?298bS. Maria della PaceMARMOREUM TABERNACULUM | OPUS EXQUISITAE PERITIAE SAEC(uli) XV | CHRISTI JESU CRUCIFIXI JCONI | ADSERVANDAE | IN POSTERUM ADTRIBUTUM || INNOCENTIUS VIII P(ontifex) M(aximus) | SOSPITI SALUTIS SUAE | DEIPARAE VIRGINI A PACE | G(rati) A(nimi) E(rgo) CONSTITUITVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 512, Nr. 1351.
In der Kapelle links des Chors an der Wand rechts, Papst Pius IX.1873298cS. Maria della PaceCOETUS PRAESBYTERORUM AEDIS CULTOR | PIO IX P(ontifice) M(aximo) ANNUM XXV | PRIMO POST PETRUM | DEIPARAE AUSPICIIS | PRAETERGREDIENTE || IN REI FAUSTISSIMAE | MONUMENTUM | INSTAURARI CURAVIT | AN(no) AB INC(arnatione) D(omini) MDCCCLXXIVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 512, Nr. 1351.(L. Wirtz): Die Zusammenkunft der Priester, des Tempels Verwalter, | hat, als Papst Pius IX. das 25. Jahr | als erster nach Petrus | unter guten Vorzeichen der Gottesgebärerin hinter sich ließ, || zum Andenken an das hochglüchliche Ereignis | (dies) instandsetzen lassen. | Im Jahre der Fleischwerdung des Herrn 1871.
Im Vestibül links vorn, Grabinschrift für Pietro Paolo Mignanelli1569299S. Maria della PaceD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PETRO PAULO MIGNANELLIO | ABII S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYT(eri) CARD(inalis) EX LEG(iti)mo MAT(rimo)nio F(ilio) | OMNIB(us) ANIMI CORPORISQ(ue) DOTIBUS ORNATO | QUI CUM IN BELLO A CHRISTIANIS PRINCIPIB(us) || CONTRA TURCAS COMMUNITER SUSCEPTO | NAVALIBUS COPIIS PRAEESSET | CRETAE LETHALI MORBO CORREPTUS OBIIT | AN(no) AETATIS XXXIII M(ense) IV D(ie) XXV | SALUTIS HUMANAE MDLXVIIII K(alendis) DEC(embris) || FULVIA MIGNANELLIA DE MATTHAEIS CONIUX | ET HIERONYMUS FIL(ius) POSUER(unt) | MEMORIAE CAUSAVgl. Forcella (1874), vol. V, S. 496, Nr. 1308.
Am Vicolo della Pace an der rechten Seite der Kirche, Papst Alexander VII.1658300S. Maria della PaceALEXANDRO VII P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | QUOD VOTIS REPETITIS AD CHRISTIANAE REIPUBLICAE TRANQUILLITATEM | COELITUS IMPETRANDAM | TEMPLUM MAGNAE VIRGINI PACIS ARBITRAE A SIXTO IV ERECTUM | PONTIFICIA MUNIFICENTIA INSTAURAVERIT || SACELLIS ILLUSTRATIS ET MAGNIFICENTIUS EXCULTIS | EXCITATA PORTICU ET NOBILIORI FRONTE AREA VIISQUE AMPLIFICATIS | AUXERIT ORNAVERIT | D CONSTANTINUS DE RAPHAELLIS LUCENSIS ABBAS ET PROCURATOR GENERALIS | ET CANONICI REGULARES LATERANENSES PARENTI BENEFICENTISSIMO || ANNO SAL(utis) MDCLVIII(A. Trébuchon): Papst Alexander VII., dem besten, dem größten. | Weil nach wiederholten Wahlen zur Wiederherstellung der Ruhe des Christenstaates, | erlangt von Himmels Wegen, | den Tempel, der für die große Schiedsrichterin über den Frieden, die Jungfrau, durch Sixtus IV. errichtet wurde, die päpstliche Großzügigkeit ins Werk gesetzt. || Durch mit Licht erfüllte und in noch großartiger Weise ausgearbeitete Kapellen, | durch eine ausgebaute Portikus und eine edlere Front, die Fläche und verbreiterte Wege | erweiterte und schmückte er sie. | D. Costantino di Raffaelle (?) aus Lucca, Abt und Generalprokurator, | und die Regularkanoniker vom Lateran ihrem wohltätigsten Elternteil, || im Jahr des Heils 1658.
Am Vorplatz vor der Kirche links, an der Via della Pace Nr. 13 an der Front, Bauverbot1659301S. Maria della PaceINTERDICTO CAUTUM EST | NE QUIS IN AREA S(anctae) MARIAE DE PACE | NEVE INTRA CIRCAVE EIUS LATERUM AC VIARUM FINES | AUDEAT AEDIFICIUM EXTRUERE NEVE A FRONTE MURUM ALTIUS TOLLERE | NEVE TABULATUM ERIGERE ALIUDVE QUID INNOVARE || DATURUS SI AUSIT POENAS IN CHIROGRAPHO PONTIFICIO EXPRESSAS | EX ACTIS THOMAE PALUTII A(postolicae) C(amerae) NOT(arii) | V KAL(endas) IULII ANNO DOM(ini) MDCLIX(L. Wirtz): Durch ein Verbot ist Sorge getragen, | dass niemand auf dem Platz der Santa Maria della Pace | noch innerhalb oder ringsumher der Grenzen ihrer Seiten und Wege | es wage, ein Gebäude zu errichten, weder von vorne eine Mauer höher zu ziehen | noch ein Stockwerk zu errichten oder irgendetwas anderes zu erneuern. || Wenn jemand dies wagt, wird er die Strafe büßen müssen, die im päpstlichen Chirographen dargelegt ist. | Aus den Akten des Tommaso Paluzzi, Notar der Apostolischen Kammer, | am 27. Juni im Jahre des Herrn 1659.
Am Altar über dem Marienbild?302S. Maria del PopoloTU | HONORIFICENTIA | POPULI NOSTRI(L. Wirtz): Du | bist die Ehrerweisung | unseres Volkes.
In der Cappella Basso della Rovere, Grabinschrift für Giovanni Basso della Rovere1483303S. Maria del PopoloIOANNI DE RUVERE XYSTI IIII PONT(ificis) MAX(imi) SORORIO | CIVI SAONEN(si) ORDINIS EQUESTRIS QUI VIX(it) | ANN(os) LXXX M(enses) VII D(ies) X HIER(onimus) CARDINALIS | RECAN(atensis) FRANCISCUS PRIOR PISANUS BARTHOLAMEUS (!) | FILII SUPERSTITES PATRI B(e)N(e) MEREN(ti) POSUER(unt) || OBIIT M° CCCC° LXXXIII DIE XVII AUGUSTIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 324, Nr. 1217.
In der Cappella Cerasi, Grabinschrift für Theresia Pelzer1852304S. Maria del PopoloPOST TENEBRAS SPERO LUCEM | HEIC OSSA QUIESCUNT | THERESIAE STEPH(ani) F(iliae) PELZER AQUISGRANENSIS | QUAE LITTERIS ET MUSICIS SCIENTISSIMA | FORMA INGENIO RELIGIONE PIETATE MORUM SUAVITATE || BONORUM OMNIUM AMOREM PROMERUIT | AT HEU PRIMO A NUPTIIS ANNO NONDUM CONFECTO | INNOCUO PARTU ENIXA IN PUERPERIO RAPTA EST A FILIO POSTRIDIE SECUTA | VI KAL(endas) IUN(ii) MDCCCLII FLORENTIS AETATIS AN(no) XXVI | ANTONIUS CERASIUS AD LUCTUM ET LACRIMAS RELICTUS || FECIT UXORI INCOMPARABILI | PLUS MERITAE QUAM TITULO SCRIBI POSSITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 401, Nr. 1532.
In der Cappella Cerasi, Grabinschrift für Tiberius Cerasius1601305S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | TIBERIO CERASIO ROMANO | PRIMUM IN ROM(ana) CURIA INDE FISCI | ET SACRAE AULAE CONSISTORIALIS | ADVOCATO || MOX CAMERAE APOSTOLICAE CLERICO | TANDEM S D N THESAURARIO | PER GRADUS PRO DOCTRINAE | VIRTUTISQ(ue) MERITIS EVECTO | XENODOCHIUM CONSOLATIONIS || HERES EX ASSE | IN HOC SACELLO AB IPSO ANTE OBITUM | CONSTRUCTO ATQUE EXORNATO | IN QUOD PARENTUM AC FRATRIS OSSA | TRANSFERRI SEQ(ue) IN EODEM HUMARI || EX TESTAMENTO IUSSIT | CUSTODIBUS CURATORIBUS P(osuit) | OBIIT AN(no) AET(atis) LVII SALUTIS MDCI | V NON(as) MAIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 373, Nr. 1439.
In der Cappella Chigi, an der rechten Wand, Grabinschriften für Agostino und Sigismondo Chigi1520306aS. Maria del PopoloXP (das Christusmonogramm) | AUGUSTINO CHISIO | SENENSI | VIRO INLUSTRI | ATQUE MAGNIFICO || SACELLI HUIUS FUNDATORI | QUI OBIIT AN(no) DOM(ini) CIƆ IƆ XXVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 335, Nr. 1277.
In der Cappella Chigi, an der linken Wand, Grabinschriften für Agostino und Sigismondo Chigi1526306bS. Maria del PopoloXP (das Christusmonogramm) | SIGISMUNDO CHISIO | EQU(iti) COM(iti) | A IULIO II P(ontifice) M(aximo) IN GENTEM | ROVEREAM COOPTATO || MARIUS ET AUGUSTUS CHISII | PROAVO B(ene) M(erenti) OB(iit) AN(no) DO(mini) CIƆ IƆ XXVIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 336, Nr. 1283.
In der Cappella Chigi, unter der Kuppel, Grabinschriften für Agostino und Sigismondo Chigi?306cS. Maria del PopoloD(eiparae) VIRGINI LAURETANAE S(acrum)
In der Cappella Chigi, auf dem Boden ein auf das Jubiläumsjahr 1650 deutendes Chronogramm, Grabinschriften für Agostino und Sigismondo Chigi?306dS. Maria del PopoloMORS AD CAELOS
In der Cappella Costa, Grabinschrift für Vincenzo Casciani1833307S. Maria del PopoloΑ ΧΡ (das Christusmonogramm) Ω | MEMORIAE | VINCENTI CASCIANI | PUERULI NOVENNIS | QUI || INGENI ACIE ET DOCILITATE | PIETATE ET LITTERARUM AMORE | DELICIUM PARENTUM CARUS OMNIBUS | OBIIT IV KAL(endas) SEXTIL(is) AN(no) MDCCCXXXIII | ALOISIUS ET HELENA CORSETTI || FILIOLO DULCISSIMO | MAESTISSIMI POSUERUNT | AVE LUX VITA NOSTRA ET VALEVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 400, Nr. 1528.
In der Cappella Montemirabile (Baptisterium), auf dem Sarkophag oben, Grabinschrift für Kardinal Antoniotto Pallavicini1501308aS. Maria del PopoloANTONIOTUS CARD(inalis) S(anctae) PRAXEDIS | MORTEM PRAE OCULIS SEMP(er) HABENS | VIVENS SIBI POS(uit) | AN(no) MDI
In der Cappella Montemirabile (Baptisterium), auf dem Sarkophag unten, Grabinschrift für Kardinal Antoniotto Pallavicini1596308bS. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ANTONIOTTO PALLAVICINO GENUENSI | EPISCOPO PRAENESTIN(o) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inali) S(anctae) PRAXEDIS | SUB INNOCENT(io) VIII ALEX(andro) VI IULIO II | AMPLISS(imis) LEGATIONIBUS MAXIMISQ(ue) REIP(ublicae) MUNERIBUS || SUMMA CUM LAUDE PROBITATIS ATQ(ue) PRUDENTIAE PERFUNCTO | IO(annes) BAP(tista) ABB(as) S(ancti) ANT(onii) GEN(uensis) U(triusque) S(ignaturae) REFER(endarius) ET BABILANUS PALLAVICINI FRATRES | OB DISTURBATAM VETERIS SEPULCRI SEDEM IN VATICANAE APSIDIS DEMOLITIONE | UT EODEM TUMULI LOCO CUM IO(anni) BAP(tista) FRATRIS FILIO CARD(inali) CONDERETUR | TRANSLATIS OSSIBUS PROPATRUO POSS (posuerunt) MDXCVI || VIXIT ANN(os) LXVI OB(iit) AN(no) SAL(utis) MDVII DIE X SEPTEMBRIS(A. Trébuchon): Gott, dem besten und dem größten. | Dem Antoniotto Pallavicini, geboren in Genua, | Bischof von Palestrina, Kardinal der Heiligen Römischen Kirche von Santa Prassede, | der unter Innozenz VIII., Alexander VI. und Julius II. | in sehr ausgedehnten Gesandtschaften und höchsten Ämtern der Republik || mit größter Anerkennung seiner Rechtschaffenheit und Klugheit gewirkt hat, | haben Giovanni Battista, Abt von Sant’Antonio (di Prè) in Genua, Referendar beider Signaturen, und Babilano Pallavicini, seine Brüder, | wegen des in Unordnung geratenen Standorts des alten Grabes aufgrund des Abrisses der Vatikanischen Apsis, | damit er an derselben Grabstelle wie Giovanni Battista, seinem Bruder und Kardinal, beigesetzt würde,| nach Überführung der Gebeine ihrem Großonkel errichtet 1596. || Er lebte 66 Jahre und verstarb im Jahr des Heils 1507, am Tag des 10. Septembers.
In der Cappella della Rovere über dem Altar?309S. Maria del PopoloDOMINICUS RUVERE CARD(inalis) S(ancti) CLEMEN- | TIS CAPELLAM MARIAE VIRG(ini) GENE- | TRICI DEI AC DIVO HIERONYMO | DICAVIT
In der Cappella della Rovere, auf dem Sarkophag an der linken Wand oben, Grabinschriften für die Kardinäle Cristoforo und Domenico della Rovere 1478/79310aS. Maria del PopoloCONCORDES ANIMOS PIASQ(ue) MENTES | UT DICAS LICET UNICAM FUISSE | COMMISTI CINERES SEQUENTUR ET SE | CREDI CORPORIS UNIUS IUVABITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.137; Forcella (1869), vol. I, S. 323, Nr. 1210.(A. Trébuchon): Diesen einträcht’gen Herzen, frommen Seelen | – meinst du auch, eine einz’ge sei’s gewesen – | wird die Asche vermischt nun folgen und an | einen Körper zu glauben, macht uns Freude.
In der Cappella della Rovere, auf dem Sarkophag an der linken Wand unten, Grabinschriften für die Kardinäle Cristoforo und Domenico della Rovere 1478/79310bS. Maria del PopoloCHRISTOPHORO RUVEREO TT (Titulari) S(ancti) VITA- | LIS PRESBYTERO CAR(dinali) | DOCTRINA MORIBUS AC PIETATE INSIGNI | DOMINICUS XYSTI IIII PONT(ificis) MAXIMI | BENEFICIO MOX TITULI || SUCCESSOR AC MUNERIS FRATRI | B(ene) M(erenti) ET SIBI POSUIT | V(ixit) A(nnos) XLIII M(enses) VII D(ies) XIX | OB(iit) AN(no) VIII PONT(ificatus) XYSTI | K(a)L(endis) F(e)BR(uariis)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 323, Nr. 1210.
In der Cappella della Rovere, Grabinschrift für Kardinal Juan de Castro1506311aS. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | IO(anni) DECASTRO ILLUSTRI CITERIORIS HISPANIAE FAMILIA | S(anctae) PRISCAE PRESB(ytero) CARD(inali) AGRIGENTINO AB ALEXANDRO VI | PONT(ifice) MAX(imo) OB CONSILIUM HUMANITATEM INNOCENTIAMQ(ue) | IN SENATUM ASCITO ET IN EO ANNOS X INTEGERRIME VERSATO || QUI VIX(it) ANN(is) LXXV M(ensibus) VI DIEB(us) VII | OL CARRAFA HOSTIEN(sis) ET IO(annes) ANTONIUS SABINEN(sis) EPISC(opi) CARDD (cardinales) | EX TESTAMENTO POS(uerunt) MDVI | IULIO II PONT(ifice) MAX(imo)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 332, Nr. 1259.(A. Trébuchon): Gott, dem besten, dem größten! | Juan de Castro aus einer ruhmvollen Familie in Hispania citerior, | Kardinalpriester der Santa Prisca aus Agrigent, der von Papst | Alexander VI. nach Begutachtung seiner Menschlichkeit und Rechtschaffenheit | in das Senatenamt erhoben wurde und dabei 10 Jahre den redlichsten Umgang pflegte, || der 75 Jahre, 6 Monate und 7 Tage gelebt hat, | haben die Kardinalbischöfe Oliviero Carrafa aus Ostia und Giovanni Antonio aus Sabina | gemäß seinem Testament (diese Grabinschrift) aufgestellt, 1506. | Dem Papst Julius II.
In der Cappella della Rovere, um das Marienbild über dem Grab umlaufend ,Grabinschrift für Kardinal Juan de Castro?311bS. Maria del PopoloAVE MARIA GRATIA PLENA DOMINUS TECUM
An der Eingangswand in der Mitte, Papst Alexander VII.1655312S. Maria del PopoloALEXANDER VII P(ontifex) M(aximus) | FABII CHISII OLIM CARD(inalis) | TITULARI AEDE ORNATA | SUI PONTIF(icatus) PRIMORDIA | ANTIQUAE PIETATI || IN BEATAM VIRGINEM | CONSECR(avit) A(nno) D(omini) MDCLVVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 387, Nr. 1483.
An der Eingangswand links, Christiana Duglioli Angelelli1669313S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HOC PIETATIS VESTIGIUM | CHRISTIANA MARCHIONISSA | DUGLIOLI ANGELELLI | BONONIEN(sis) || DIE VIII IANUARII MDCLXIX | DEFUNCTA QUAE | RELICTIS HUIC ECCLESIAE | SACRIS RELIQUIIS MIRABILI | ARGENTEO ORNATU DECORATIS || ET | ELEEMOSIINA PRO ANNIVERSARIO | INFRA EIUS OBITUS OCTAVAM | QUOT ANNIS PERSOLVENDO | MERUIT || APUD HUIUS CAENOBII PATRESVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 388, Nr. 1487.
An der Eingangswand rechts, unter dem gemalten Bild des Lebenden oben, Grabinschrift für Giovanni Battista Gisleni1672314aS. Maria del PopoloNEQUE HIC VIVUSVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 389, Nr. 1489.
An der Eingangswand rechts, unter dem in Stein gehauenen Bild des Toten unten, Grabinschrift für Giovanni Battista Gisleni1672314bS. Maria del Popolo
NEQUE ILLIC MORTUUS
Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 389, Nr. 1489.
An der Eingangswand rechts,zwischen den Bildern, Grabinschrift für Giovanni Battista Gisleni1672314cS. Maria del PopoloIOANNES BAPTISTA GISLENUS ROMANUS | SED ORBIS CIVIS POTIUS QUAM VIATOR | CUM SIGISMUNDI III WLADISLAI IV | AC IOANNIS CASIMIRI I | POLONIAE ET SUECIAE REGUM || ARCHITECTUS NON UNO IN CAPITOLIO FUIT | OMNIA BONA UT MALA SECUM TULIT | DOMUM HIC QUAERENS BREVEM ALIBI AETERNAM | SUIS EDOCTUS FLORIBUS POMIS AC MONTIBUS | VITAM NON MODO CADUCAM ESSE SED FLUXAM || EA SESE VIVUM EXPRESSIT IMAGINE | QUAM NON NISI PULVIS ET UMBRA FINGERET | MEMOR VERO HOMINEM E PLASTICE NATUM | HAEC ARTIS SUAE VESTIGIA FIXIT IN LAPIDE | SED PEDE MOX TEMPORIS CONTERENDA || ITA MORTIS SUAE OBDURESCENS IN VICTORIA | UT ILLAM CAPTIVAM AC SAXEAM FECERIT | PICTURAE SCULPTURAE ET ARCHITECTURAE | TRIPLICI IN PUGNA NULLI DATURUS PALMAM | IUDEX NON INTEGER SCISSUS IN PARTES || ANN(o) MDCLXX SUUM AGEBAT LXX | CUM HAEC INTER RUDIMENTA PRAELUDERET | PEREGIT TANDEM EXTREMUM ANN(um) MDCLXXII | A TE NEC PLAUSUS EXACTURUS NEC PLANCTUS SED | (links:) IN ADITU || AVE | (rechts:) IN EXITU | SALVEVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 389, Nr. 1489.
An der Eingangswand rechts, in der Plakette unter der Tafel links mit einer aus der Puppe kriechenden Raupe, Grabinschrift für Giovanni Battista Gisleni1672314dS. Maria del PopoloIN NIDULO MEO MORIARVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 389, Nr. 1489.
An der Eingangswand rechts, in der Plakette unter der Tafel rechts mit einem aus der Puppe schlüpfenden Schmetterling, Grabinschrift für Giovanni Battista Gisleni1672314eS. Maria del PopoloUT PHOENIX MULTIPLICABO DIESVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 389, Nr. 1489.
An der Eingangswand rechts, Grabinschrift für Maria Eleonora Boncompagni-Ludovisi1745315S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | MARIAE ELEONORAE BONCOMPAGNIAE LUDOVISIAE | PLUMBINI PRINCIPI | PIETATE IN DEUM BENEFICENTIA ERGA PAUPERES | DEMISSIONE ANIMI CORPORISQUE CRUCIATU || MATRONAE SPECTATISSIMAE | CAJETANUS PETRUS ET MARIA FRANCISCA FILII | P(ie) P(osuerunt) | OBIIT NONIS JANUARII A(nno) D(omini) MDCCXLV | AETATIS SUAE LUXVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 394, Nr. 1505.
An der Eingangswand ganz rechts, Grabinschrift für Stefano Spadio1563316S. Maria del PopoloSTEPHANO SPADIO | VINCENTII F(ilio) PATRICIO LUCEN(si) | INTER MAGNAS OPES OPT(imis) MORIB(us) | INGENIO ET LIT(t)ERIS CLARO IN | ADOLESCEN(ti) FLORE EXTINCTO || CATERINA VINISIA | MATER NUPER VIRO NUNC UNICO | ET TALI ORBATA F(ilio) P(onendum) C(uravit) | VIX(it) AN(nos) XXIIII MEN(ses) IX DIES XXV | OBIIT XVII CAL(endas) IUL(ii) MDLXIII || CLAUSISTI VELOX OCULOS MORS IMPIA LAETOS | ABSUMPTOS DIFFERS CLAUDERE CUR LACRIMISVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 347, Nr. 1337.
An der Eingangswand, ganz rechts316.1S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIC LAPIS CENTRUM EST | CUIUS PERIPHERIA VITA FUIT | GIRATUS EST QUONDAM | IN HOC TURBOLENTO VITAE CIRCULO || NOBILIS SAMUEL RAPHAEL GLOBICZ DE | BUCZINA BOEMUS PRAGENSIS | PARENTE REGNI GEOMETRA | QUI INFELICISSIME QUADRATURAM CIRCULI INVENIT | DUM FILIUS HIC EIUS DILECTISSIMUS || SUB HOC QUADRATO LAPIDE SEPULCHRALI | ANNO MDCLXV DIE XVIII AUGUSTI AETATE XXV | HUMATUS ESTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.293; Forcella (1869), vol. I, S. 388, Nr. 1486.
An der Front, links neben dem rechten Eingang, Papst Gregor XIII.1582317S. Maria del PopoloGREGORIUS XIII P(ontifex) M(aximus) CONCESSIT | INDULGENTIAM PLENARIAM | PERPETUAM ECCLESIAE | S(anctae) MARIAE DE POPULO OMNIBUS | DIEBUS SABBATHI UT CONSTAT || PER BREVE SS (Sanctissimum) SUB DIE XXV | IANUARII MDLXXXIIVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 435, Nr. 1048.
An der Front, Papst Sixtus IV.1477318aS. Maria del PopoloSIX(t)US P(a)P(a) FUNDAVIT 1477
An der Front, Papst Sixtus IV.1477318bS. Maria del PopoloSIXTUS P(a)P(a) IIII PONT(ifex) MAX(imus) 1477
An der Front, rechts neben dem rechten Eingang, Papst Sixtus V.1586319S. Maria del PopoloPIETATIS ERGO PUBLICAE COM(m)ODITATI | XYSTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | PRO BASILICA S(ancti) SEBASTIANI | SUBSTITUIT ET IN SEPTEM ADNUMERAVIT | HANC SANCTISS(imam) VIRGINIS AD PORTAM || FLAMMINIAM EIDEM AD SEPTEM ALTARIA | OMNES INDULGENTIAS IMPERTIVIT | ATQUE AEQUO IURE COMMUNICAVIT | ANN(o) S(alutis) MDLXXXVIVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 435, Nr. 1049.
Im Mittelschiff hinten am Boden, Grabinschrift für Floridus Libellus1607320S. Maria del PopoloC I R | FLORIDO LIBELLO | E CIVITATE CASTELLI | PATRI OPTIMO VIROQ(ue) | INTEGERRIMO ANNO || AETATIS SUAE | LXXII M(ense) III | RUTILIUS ANTONIUS | FAUSTUS FF (filii) MOES(tissimi) | POSS (posuerunt) OBIIT V FEB(ruarii) || MDCVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 374, Nr. 1443.
Im Mittelschiff hinten am Boden, Grabinschrift für Inicus Piccolomini1566321S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | INICUS PICOLOMINEUS ARAGON(ensi)S | AMALFITANORUM DUX | MARCHIO CAPISTRANI CELANI | COMES || AC IN REGNO NEAPOLITANO | MAGNUS IUSTITIARIUS | VIR EXIMIA PIETATE | AC RELIGIONE | HIC TESTAMENTO CONDI SE || IUSSIT | VIXIT ANN(os) XLIII | OBIIT ANN(o) SAL(utis) MDLXVI | IIII CAL(endas) SEPTEMB(ris)Vgl. Forcella (1869), vol. I, S. 348, Nr. 1341.
Im Mittelschiff in der Mitte am Boden, Grabinschrift für Paulus Montorius1581322S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PAULO MONTORIO NARNIEN(si) | PAULI ET FEDERICI CESII CARD(inalium) | NEPOTI VIRO GENERIS NOBILITATE | MORUM GRAVITATE LITERIS AC || RELIG(ion)E PR(a)ESTANTI MIRA IN REBUS | AGENDIS SOLERTIA GRATIA APUD | O(mn)ES INCOMPARABILI SINGULARI IN | SUOS MUNIFICENTIA AC DE XPI (Christi) | PATRIMONIO OPTIME MERITO || CONSTANTIN(u)S FR(ater) ET IO(annes) BAPTISTA | NEPOS HERES EX TESTAMENTO | MERENTES POSUERUNT | VIX(it) AN(nos) L MEN(ses) II DIES XIIII | OBIIT DIE XXV IANUARII || MDLXXXIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 361, Nr. 1392.
Im Seitenschiff links, Grabinschrift für Camilla Buonvisi1579323S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAMILLAE BONVISIAE LUCENSI | NOBILITATE GENERIS FORMA CORPORIS | MORUM AMABILITATE PUDICITIA | PRUDENTIA RELIGIONE ADMIRABILI || VINCENTIUS PARENTIUS | ADVOCATUS CONSISTORIALIS | CONIUNX CONIUGI UNANIMI | QUA CUM TRIGINTA SEX ANNOS | NULLIS UNQUAM EVENTIS || NE LEVITER QUIDEM TENTATA CONCORDIA VIXIT | MOESTISS(ime) POS(uit) | VIXIT AN(nos) LIII OBIIT AN(no) SAL(utis) CIƆ IƆ LXXIX | XI KAL(endas) MARTIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 358, Nr. 1382.
Im Seitenschiff links, Grabinschrift für Maria Flaminia Odescalchi1771324S. Maria del PopoloMARIAE FLAMINIAE ODESCALCHAE | CONIUGI CARISSIMAE | SUIQUE AMANTISSIMAE | MORUM SUAVITATE INTEGRITATE VITAE | CANDORE ANIMI INCOMPARABILI || SIGISMUNDUS CHISIUS | IN SOLITUDINE ET LUCTU | CONTRA VOTUM SUPERSTES | MORTALIUM INFELICISSIMUS | COMMUNE SIBI BREVI FUTURUM || SEPULCRUM POSUIT | VIXIT ANNOS XX MENS(es) IX | OBIIT A(nno) MDCCLXXI XVII KAL(endas) IUN(ii) | TERTIUM PUERPERAVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 396, Nr. 1511.
Im Seitenschiff rechts, am Boden davor, Grabinschrift für Franz Catel1857325aS. Maria del PopoloXP (das Christusmonogramm) | FRANCISCO CATEL FRIDER(ici) F(ilio) BEROLINEN(si) | PICTORI EGREGIO EQUITI AQUILA BORUSSIACA | IN PRAECIPUA PER EUROPAM ARTIFICUM COLLEGIA COOPTATO | ET IN BEROLINENSI PICTURAE TRADENDAE DOCTORI || QUI | UT INDIGENTIB(us) GERMANIS ET INGENUAR(um) ARTIUM CULTORIB(us) ITALIS | SUBSIDIA PARARET | PECUNIAM EIS MUTUAM GRATUITAM EX SUBSTANTIA SUA | DARI TESTAMENTO IUSSIT || MARGARITA UXOR CUM LACRYMIS | PIUS VIXIT AN(nos) P M LXXVIII | DECESSIT XIV CALEN(das) IANUAR(ii) AN(no) MDCCCLVIIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 403, Nr. 1538.
Im Seitenschiff rechts, Grabinschrift für Franz Catel1857325bS. Maria del PopoloPRO | FAMILIA | CATEL
Im Seitenschiff rechts, Grabinschrift für Gasparus Coelius1640326S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | GASPARO COELIO ROMANO | DOMINICI ROMANI COELII FILIO | PHILIPPI III HISPANIARUM REGIS CATHOL(ici) | BENEFICIO INTER HONORARIOS CHRISTI || MILITES PROFESSOS DELECTO | QUI | RELIGIONIS ET VERITATIS AMOREM ANTE | CAETERA POSUIT | TUM || DELINEANDI PINGENDIQUE FACULTATIS | INPRIMIS CUPIDUS | QUOD RELIQUUM FUIT OCII CONSUMPSIT | IN POESI MATHEMATICIS DISCIPLINIS | IN CIVILI MILITARIQUE ARCHITECTURA || SED QUOD RARO CONTINGIT | CUM CLAUDIA SEBASTIANI TIBURTINA | UXORE SINE QUERELA CONIUNCTISSIME | VIXIT ANNOS XLV | OBIIT AN(no) AETATIS SUAE LXIX CHRISTI MDCXL || IIII KAL(endas) DECEMBRIS | PAULUS IORDANUS S(anctae) M(ariae) IN VIA LATA CANON(icus) | EX TEST(amento) HAERES AMICO BENE MERENTI POSUITVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 384, Nr. 1475.
Im Seitenschiff rechts, Grabinschrift für Kardinal Giovanni Battista Pallavicini1596327S. Maria del PopoloD(eo) O(ptimo) M(aximo) | IO(anni) BAPTISTAE PALLAVICINO | GENUENSI | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) AD TITULUM S(ancti) APOLLINARIS | CARD(inali) CAVALLICENSI || ANTONIOTTI CARD(inalis) S(anctae) PRAXEDIS | EX FRATRE NEPOTI | EXIMIA IURIS SCIENTIA | ET BONARUM LITTERARUM | COGNITIONE PRAESTANTI || PER OMNES FORENSIUM | DIGNITATUM GRADUS | AD CARDINALATUM EVECTO | A LEONE X ADRIANO VI CLEMENTE VII | AD SUMMAS RES ADHIBITO || IN MEDIO HONORUM CURSU | IMMATURA MORTE PRAEREPTO | IO(annes) BAP(tista) UTR(iusque) SIGN(aturae) REFER(endarius) ET | BABILANUS PALLAVICINI FRATRES | PATRUO MAGNO || BENE DE FAMILIA MERITO | MEMORIAE CAUSA POSS (posuerunt) | MDXCVI | VIXIT ANNOS XLIIII | OBIIT AN(no) SAL(utis) MDXXIIII || IDIB(us) AUGUSTIVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 369, Nr. 1422.
Im Seitenschiff rechts vorn, vor der Cappella Feoli, Grabinschrift für Giuseppe Girometti1851328aS. Maria del PopoloΑ ΧΡ (das Christusmonogramm) Ω | SCULPTOR HIC TEMPORIS SUI FACILE PRIMUS | PONTIFICES MAX(IMOS) V NUMISMATIBUS CELEBRAVIT | PRINCIPUM VIRORUM DACTYLIOTHECAS | VATICANAM POTISSIME GEMMIS ILLUSTRAVIT || VIXIT HONESTISSIME ANNOS LXXI | PLACIDO EXITU DECESSIT XV K(alendas) D(ecembris) A(nno) MDCCCLI | PATRI AMANTISSIMO PRAECEPTORI OPTIMO | PETRUS FILIUS ET EIUS DISCIPLINAE ALUMNUSVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 401, Nr. 1530.
Im Seitenschiff rechts vorn, vor der Cappella Feoli, die Legende um die Medaille mit dem Porträt darüber, Grabinschrift für Giuseppe Girometti1851328bS. Maria del PopoloIOSEPHUS GIROMETTI EQ(ues) SODALIS E COLLEG(io) ARTIF(icum) A S(ancto) LUCAVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 401, Nr. 1530.
Im Seitenschiff rechts vorn, vor der Cappella Feoli, am Boden davor, Grabinschrift für Giuseppe Girometti1851328cS. Maria del PopoloCINERES H(ic) S(epulti) S(unt) JOSEPHI GIROMETTI EQ(uitis) | ORATE PRO EOVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 401, Nr. 1530.
Im Seitenschiff rechts, am dritten Pfeiler, „Heu matris crudele nefas …“1613329S. Maria del PopoloHEU MATRIS CRUDELE NEFAS MEA PIGNORA PARTUS | PIGNORA DELICIIS PARTA DOLORE NECO | IUSTA DABAM PATRUI TUMULO LACHRUMASQUE CADENTES | HIS LACHRUMIS INANS HOC AMOR | ME SAEVAM REDDIT PIETAS DUM FUNERA PLORO || INFERO DUM VITAE STAMINA NECTO SECO | PRIMA DIES NATO NON FULSIT ET ULTIMA VENIT | HOC UTERI PONDUS FUNERIS URNA VEHO | I PUER INFOELIX MEDEAE VISCERA QUAERE | ILLA FRUI SALTEM LUCE ORIENTE DARETVgl. Forcella (1869), vol. I, S. 377, Nr. 1452.
Unter und in den Apsismosaiken, unter dem Mosaik der Marienkrönung in der Apsis, Papst Innozenz II.?330aS. Maria in TrastevereH(a)EC IN HONORE TUO PR(a)EFULGIDA MATER HONORIS | REGIA DIVINI RUTILAT FULGORE DECORIS | IN QUA C(h)RISTE SEDES MANET ULTRA S(a)ECULA SEDES | DIGNA TUIS DEXTRIS EST QUA(m) TEGIT AUREA VESTIS | CU(m) MOLES RUITURA VETUS FORET HINC ORIUNDUS || INNOCENTIUS HANC RENOVAVIT PAPA SECUNDUS
Unter und in den Apsismosaiken, auf der Schriftrolle in der Hand der Maria, Papst Innozenz II.?330bS. Maria in TrastevereL(a)EVA | EIUS | SUB CA- | PITE ME- | O ET DEX- || TERA IL- | LIUS AM- | PLESA- | BIT ME
Unter und in den Apsismosaiken, auf dem Buch in der Hand Christi, Papst Innozenz II.?330cS. Maria in Trastevere(links:) VENI | ELEC- | TA MEA | ET PO- | (rechts:) NAM IN || TE THRO- | NUM | MEUM
Unter und in den Apsismosaiken, In den Mosaiken auf dem Triumphbogen, links, Papst Innozenz II.?330dS. Maria in TrastevereISAIAS P(ro)PH(et)A
Unter und in den Apsismosaiken, In den Mosaiken auf dem Triumphbogen, links auf dem Schriftband, Papst Innozenz II.?330eS. Maria in TrastevereECCE VIRGO CONCI- | PIET ET PARIET FILIUM
Unter und in den Apsismosaiken, In den Mosaiken auf dem Triumphbogen, rechts, Papst Innozenz II.?330fS. Maria in TrastevereHIEREMIAS P(ro)PH(et)A
Unter und in den Apsismosaiken, In den Mosaiken auf dem Triumphbogen, rechts auf dem Schriftband, Papst Innozenz II.?330gS. Maria in TrastevereXPC (Christus) D(omi)N(u)S CAPTUS E(st) | IN PECCATIS N(ost)RIS
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Geburt der Maria, Papst Innozenz II.?330hS. Maria in TrastevereHUMANI GENERIS SATOR ET QUI PARCERE LAPSIS | INSTITUIS MACULAS VETERIS RUBIGINIS AUFER | ARGENTO THALAMUS TIBI SIT QUO VIRGO REFULGENS
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Verkündigung, Papst Innozenz II.?330iS. Maria in TrastevereTUQ(ue) SUPER CUNCTAS BENEDICTA PUERPERA SALVE | VIRGULA QU(a)E SPONSUM NESCIS QUAM GRATIA SACRI | FLAMINIS IRRADIAT C(a)ELO MARIS ANNUE SYDUS
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Geburt Jesu, Papst Innozenz II.?330jS. Maria in TrastevereIAM PUERUM IAM SUMME PATER POST TEMPORA NATUM | ACCIPIMUS GENITUM TIBI QUEM NOS ESSE CO(a)EVUM | CREDIMUS HINCQ(ue) OLEI SCATURIRE LIQUAMINA TYBRIM
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, auf dem Schriftband rechts, Papst Innozenz II.?330kS. Maria in TrastevereANNU(n)TIO VOBIS | GAUDIUM MAGNU(m)
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, auf dem Schriftband links, Papst Innozenz II.?330lS. Maria in TrastevereTABERNA MERITORIA
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Anbetung der drei Könige, Papst Innozenz II.?330mS. Maria in TrastevereGENTIBUS IGNOTUS STELLA DUCE NOSCITUR INFANS | IN PR(a)ESEPE IACENS C(a)ELI TERR(a)EQ(ue) PROFUNDI | CONDITOR ATQ(ue) MAGI MYRRAM THUS ACCIPIT AURUM
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Darbringung Jesu im Tempel, Papst Innozenz II.?330nS. Maria in TrastevereSISTITUR IN TEMPLO PUER ET SYMEONIS IN ULNAS | ACCIPITUR CUI DANDA QUIES NAM LUMINA SERVI | CONSPEXERE DEUM CLARUM IUBAR OMNIBUS ORTUM
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, unter dem Bild der Maria zwischen Paulus und Petrus, Papst Innozenz II.?330oS. Maria in TrastevereCONSPEXERE DEUM CLARUM IUBAR OMNIBUS ORTUM | ANGELICIS PR(a)ELATA CHORIS CUI FESTINAT IPE | FIILIS OCCURRENS MATREM SUPER AETHER(a) PONIT
Unter und in den Apsismosaiken, unter den Mosaiken des Marienlebens, Himmelfahrt der Maria, Papst Innozenz II.?330pS. Maria in TrastevereVIRGO DEUM CO(m)PLEXA SINU | SERVANDO PUDOREM | VIRGINEUM MATRIS FUNDANS | PER S(a)ECULA NOMEN | RESPICE COMPUNCTOS ANIMOS || MISERATA TUORUM | (links:) S(anctus) PAULUS | (mittig:) BERTOLDO | FILIUS | PET(ri) || (rechts:) S(anctus) PETRUS
in der Cappella Altemps auf dem Architrav, auf vier Seiten umlaufend, Kardinal Marcus Siticus (Mark Sittich von Hohenems)1589331S. Maria in TrastevereMARCUS SITICUS EX COMITIB(us) AB ALTAEMPS S(anctae) R(omanae) | E(cclesiae) PRES(byter) CAR(dinalis) TI(tularis) HUIUS BASIL(icae) | GLORIOSISSIMAE VIRGINI DEIPARAE DE CLEMENTIA | SACELLUM HOC PROPRIIS SUMPTIB(us) A FUND(amentis) EREXIT ORNAVIT DOTAVITQUE | ANN(o) AB FELICISSIMO EIUS PARTU MDLXXXIXVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 349, Nr. 1078.
An der Eingangswand, Pius IX. 1869/70332S. Maria in TrasteverePIUS IX PONTIFEX MAXIMUS ANNO SACRI PRINC(ipatus) XXIV | BASILICAM TRANSTIB(erinam) MAGNAE DEI GENITRICIS SQUALORE DETERSO REFECTAM | PARIETIBUS PICTURA AUROQUE VARIATIS | PAVIMENTO ALEXANDRINI OPERIS AD ANTIQUUM EXEMPLAR SECTILIBUS STRATO | PORTICU SACRAE VETUSTATIS RELIQUIIS EXCULTA FRONTE EXORNATA || IN ELEGANTIOREM SPLENDIDIOREMQUE FORMAM RESTITUIT | THEODULFO MERTEL CARD(inali) S(anctae) E(cclesiae) R(omanae) PRAEFECTO CURATORUM BASIL(icae) REFICIENDAEVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 379, Nr. 1176.
An den Chorschranen und am Boden davor332.1S. Maria in TrastevereFONS OLEI | HINC OLEUM FLUXIT CUM CHRISTUS VIRGINE LUXIT | HIC ET DONATUR VENIA A QUOCUMQUE ROGATUR | NASCITUS HIC OLEUM DEUS UT DE VIRGINE UTROQUE | TERRARUM EST OLEO ROMA SACRATA CAPUT || VERSUS QUI OLIM LEGEBANTUR AD FONTEM OLEIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.247
Im Querschiff an der Decke, Pius IX.1871/72333S. Maria in TrasteverePIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | INSTAURAVIT | PONT(ificatus) ANNO XXVI
An der Decke des Mittelschiffs; vorn1617333.1S. Maria in TrastevereIN HAC PRIMA DEI MATRIS AEDE | TABERNA OLIM MERITORIA | OLEI FONS E SOLO ERUMPENS | CHRISTI ORTUM PORTENDITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.248; Forcella (1873), vol. II, S. 351, Nr. 1084.
An der Decke des Mittelschiffs; hinten1617333.2S. Maria in TrastevereDEI MATRI VIRGINIQ(ue) MARIAE | IN CAELUM ASSUMPTAE | PETRUS CARD(inalis) ALDOBRANDINUS | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAMER(arius) D(onum) D(edit) ANNO MDCXVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.248; Forcella (1873), vol. II, S. 351, Nr. 1084.
Im Querschiff links, vor der Cappella Altemps, Grabinschrift für Kardinal Petrus de Stephanescis1417334S. Maria in TrastevereCUI SUA PRO MERITIS RADIANTEM FRONTE GALERUM | CARDINEUM TRIBUIT VIRTUS (a)ETATE VIRENTI | ASPICE CUM LACRIMIS LECTOR QUO MARMORE CLAUSUM | IMPIA MORS RAPUIT FORMAM NATURA NITENTEM | ANGELICAM DEDERAT SAPIENS ET DOCTUS IN OMNI || PR(a)EFUIT ELOQUIO TITULUM CUI SANCTE DEDISTI | ANGELE PETRUS ERAT NOMEN STAT LINEA PRIMA | DE STEPHANESCIS MATERNO CARDINE NATUS | FULSIT AB HANIBALE TAM LONGI TRAMITIS (a)EVO | OSSA TERIT TELLUS ANIM(a)E STET GLORIA C(a)ELO || OBIIT ANNO D(omi)NI M° CCCC° XVII MENSIS OCTUBER ADI (?) | ULTIMO MAGISTER PAULUS FECIT HOC HOPUSVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 342, Nr. 1048.
Im Querschiff links, vor der Cappella Altemps, Grabinschrift für Kardinal Philippus1397335S. Maria in TrastevereFRANCO(rum) GENITUS REGU(m) DE STIRPE PHILIPPUS ALENCONIADES HOSTIE TITULATUS AB URBE | ECCLESI(a)E CARDO TANTA VIRTUTE RELUXIT UT SUA SUPPLICIBUS CUMULENT(ur) MARMORA VOTIS | ANNO MILLENO CUM C QUATER ABDE SED ITER OCCUBUIT QUA LUCE DEI PIA VIRGOQ(ue) MATERVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 340, Nr. 1044.
Im linken Querschiff, beim Eingang in die Cappella Altemps, Grabinschrift für Roberto Altemps1586336S. Maria in TrastevereD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ROBERTO EX VETUSTISSIMA FAMILIA | COMITUM ABALTAEMPS | GALESII DUCI I | A SIXTO V PONT(ifice) MAX(imo) PRAETORIANIS || ET URBI LEONINAE ET PIAE INDE APUD | AVENIONEM ET COMITATUM VENAISINUM | MILITARIBUS COPIIS PRAEPOSITO IN IPSO | VIRTUTIS CONATU ET HONORUM CURSU | IMMATURE EXTINCTO || CORNELIA URSINA VIRGINII F(ilia) CONIUGI | CLARISSIMO MOESTISSIMA POSUIT | VIXIT ANN(os) XX MEN(ses) VI D(ies) XIIII | OBIIT III NON(as) NOVEM(bris) MDLXXXVIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 348, Nr. 1076.
Im Querschiff links, an dem Altar vor der Cappella Altemps, Kardinal Marcus Siticus1584337S. Maria in TrastevereMARCUS SITICUS CARD(inalis) AB ALTAEMPS | SACELLUM CAR(dinalis) ALENCONII DIVIS PHILIPPO ET IACOBO | SACRUM NE TRANSVERSAM NAVEM TEMPLI OCCUPARET | HUC TRANSTULIT ANNO MDLXXXIIIIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 348, Nr. 1075.
Im linken Seitenschiff vorn am Boden, Grabinschrift für Annibale Albani1650338S. Maria in TrastevereANNIBALI ALBANO URBINATI | VIRO SCIENTIARUM OMNIUM PERITIA | ET LINGUARUM MULTIPLICITATE CONSPICUO | DOCTRINA ET MORUM INTEGRITATE | URBANO VIII ET INNOCENT(io) X SUMM(is) PONT(ificibus) || IN APOST(olica) BIBLIOTH(eca) ET (verschrieben für EI?) COMMENDATA PROBATO | QUI OECUMENICIS CONCILIIS ILLUSTRANDIS INCUMBENS | LABORE CONSUMPTUS OCCUBUIT PR(idie) K(alendas) OCT(obris) MDCL AET(atis) XLV | HORATIUS ALBANUS OLIM URB(is) SENATOR FIL(ius) PRIMON H(oc) M(onumentum) P(osuit) | ITEM PHILIPPO HORAT(io) F(ilio) HUIUS BASIL(icae) CANONICOVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 354, Nr. 1096.
Im Seitenschiff links, Grabinschrift für Giovanni Gaetano Bottari1775339S. Maria in TrastevereΑ ΧΡ (das Christusmonogramm) Ω | IO(annes) CAIETANUS BOTTARIUS FLORENTINUS | ECCLESIAE S(anctae) MARIAE TRANSTIBERIM CANONICUS | BIBLIOTHECAE VATICANAE PRAEFECTUS | A CLEMENTE XII ET SUCCESSORIBUS EIUS || INTER NOBILES FAMILIARES SUOS NUMERATUS | MAGNI INGENI(i) VIR IUSTUS ET PROPOSITI TENAX | OB SCIENTIAE LAUDEM DOMI FORISQ(ue) CLARISSIMUS | IN SACERDOTII MUNERIBUS RITE OBEUNDIS | ET IN VERSANDIS SCRIBENDIS EDENDISQ(ue) LIBRIS || TOTAM VITAM SUAM DUXIT | AD EXEMPLUM SANCTISSIMAM | ET OBDORMIVIT IN PACE | PR(idie) N(onas) IUN(ii) AN(no) SAL(utis) MDCCLXXV AET(atis) SUAE LXXXVI | AMICO BENEMERENTI || PETRUS FRANCISCUS FOGGINIUS | M(onumentum) P(osuit)Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 372, Nr. 1152.
Im Seitenschiff links, Grabinschrift Papst Pius’ IX. für Papst Innozenz II.1869340S. Maria in TrastevereINNOCENTIO II PONTIFICI MAXIMO | E REGIONE TRANSTIBERINA GENTE PAPARESCO | CUIUS CORPORIS EXSUVIAS | QUAE IN LATERAN(ensi) BASILICA PRIMITUS REQUIEVERANT | EAQUE DIRO INCENDIO CONFLAGRANTE || ANNO MCCCVIII IN HANC TRANSLATAE FUERANT | IAMPRIDEM NUTU EIUS | IN AMPLIOREM FORMAM A FUND(amentis) REFECTAM ET EXORNATAM | PIUS IX P(ontifex) M(aximus) E VETERI LOCULO | IN MONUMENTUM SUA IMPENSA PERFECTUM || INFERRI IUSSIT ANNO MDCCCLXIXVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 378, Nr. 1171.
Im Seitenschiff links, Gabriel Pratus: „Lector siste …“17. Jahrhundert341S. Maria in TrastevereA(d) D(ei) G(loriam) | LECTOR SISTE | NEC VIVUS NEC MORTUUS | HIC HAEREO HIC MOEREO | FILIO ERAM DESTITUTUS || CONIUGEM AMISERAM | HIC | FILIO REDDOR | ET A CONIUGE NON SEIUNGOR | ET DUM || MORTUOS SPECTANS | MORTEM EXPECTO | PRAE TIMORE LAPIS | HUNC LAPIDEM ERIGO | NEC SENSU CAREO || NAM ET IPSI LAPIDES | SUAS LACRYMAS HABENT | GABRIEL PRATUS ASTENSIS | SAECULO XVI | POST MORTEM REGIS VITAEVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 353, Nr. 1092.
Im Seitenschiff links, Grabinschrift für Anna Maria de Ferris, Gabriel Pratus1631342S. Maria in TrastevereD(eo) S(acrum) | ANNAE MARIAE DE FERRIS | GENUENSI | FOEMINAE | CUM PRISCIS COMPARANDAE || SED TANTUM SE IPSA DIGNAE | QUAE DUM MORUM PROBITATE | OMNES IN ADMIRATIONEM DUCIT | MORTEM IN INVIDIAM TRAHIT | GABRIEL PRATUS ASTENSIS || GRATISSIMUS | OPTIMAE UXORI | CUIUS ARDOREM ANIMO SENSIT | CINERES MONUMENTO COLLEGIT | HAEC MORIENS || XXXIII VITAE ANNUM | SECUM DUXIT | ULTIMUM FLETUS DIEM | MARITO RELIQUIT | OO (Doppelspirale) DC XXXIVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 352, Nr. 1089.
In der Vorhalle über den Eingängen, links und rechts gleichlautend, Kardinal Marcus Siticus1584343S. Maria in TrastevereMARCUS SYTICUS CARD(inalis) | AB ALTAEMPS HUIUS BASIL(icae) TIT(ularis)Vgl. Forcella (1873), vol. II, S. 348, Nr. 1074.
In der Vorhalle an der rechten Wand, Urban VIII.1625344S. Maria in TrastevereURBANO VIII PONT(ifici) MAX(imo) | QUOD TRIGEMINA PORTA PESTILENTIAE METU CLAUSA | IN BASILICAE D(octoris) PAULI LOCUM | TEMPLUM HOC PORTAMQ(ue) EIUS MEDIAM | MAGNAM ANNI SACRI PARTEM || SUBSTITUERIT | CANONICI MEMORES BENEFICII | POSUERE | ANNO IUBIL(a)EI | MDCXXVVgl. Forcella (1873), vol. II, S. 351, Nr. 1086.
An der Front, links, Ordo Cruciferorum1575345aS. Maria in TrivioAECCLESIAM HANC | BEATAE MARIAE | VIRGINIS OLIM A | BELISARIO CON- | STRUCTAM VETU- || STATE COLLAP- | SAMVgl. Forcella (1877), vol IX, S. 524, Nr. 1023.
An der Front, rechts, Ordo Cruciferorum1575345bS. Maria in TrivioORDO CRUCIFE- | RORUM A FUNDA- | MENTIS EREXIT | ANNO IUBIL(a)EI M | DLXXV SEDENTE || GREGORIO XIII | PONT(ifice) MAX(imo)Vgl. Forcella (1877), vol IX, S. 524, Nr. 1023.
An der Eingangswand, Kardinal Pietro Donato Cesi und Bischof Angelo Cesi?346S. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova)CAESII FRATRES | PETRUS DONATUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESB(yter) CARD(inalis) | TEMPLI APSIDEM FUNDAVIT AEDES MULTAS COEMIT | SACERDOTUM HABITATIONEM AMPLIAVIT | ANGELUS EP(iscopus) TUDERT(inus) SACELLUM EXTRUXIT AC DOTAVIT || ANTERIOREM TEMPLI PARTEM FUNDAVIT ORNAVIT | PERFECITVgl. Forcella (1874), vol. IV, S. 145, Nr. 331.
An der Front auf dem Architrav, Angelo Cesi1605347aS. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova)ANGELUS CAESIUS EPISC(opus) TUDERTINUS FECIT ANNO DOM(ini) MDCV Vgl. Forcella (1879), vol XIII, S. 452, Nr. 1096.
An der Front über den drei Eingängen, Angelo Cesi1605347bS. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova)TOTA PULCHRA | ES | AMICA MEA | DEIPARAE VIRGINI | ET || S(ancto) GREGORIO MAGNO | ET MACULA | NON | EST IN TE
Im Innern links, Basis der Urne, Grabinschrift für Agrippina?348Mausoleum des AugustusOSSA | AGRIPPINAE M(arci) AGRIPPAE F(iliae) | DIVI AUG(usti) NEPTIS UXORIS | GERMANICI CAESARIS | MATRIS C(aii) CAESARIS AUG(usti) || GERMANICI PRINCIPIS
Am Eingang ins Innere, Grabinschrift für Kaiser Tiberius?349Mausoleum des AugustusTI(berius) CAESAR DIVI | AUG(usti) F(ilius) AUGUSTUS | PONTIF(ex) MAXIM(us) | TRIB(unicia) POT(estate) XXXIIX | IMP(erator) VIII CO(n)S(ul) V
Am Brückenturm am rechten Ufer auf der Nordseite1805350aMilvische BrückePIUS SEPTIMUS PONT(ifex) MAX(imus) | PONTEM ET TURRIM OPERIB(us) AMPLIATIS RESTITUIT | ANNO DOMINI CIƆ IƆ CCCVVgl. Forcella (1879), vol XIII, S. 531, Nr. 1326.
Am Brückenturm am rechten Ufer auf der Südseite1805350bMilvische BrückePIUS VII PONT(ifex) MAX(imus) | PARTEM PONTIS SUBLICIAM IMPETU AQUARUM VEXATAM | STRUCTORIO LAPIDE REFICIEND(am) CURAVIT | IDEM TURRI PERFOSSA RECTA AD ALTERAM RIPAM | ITER APERUIT A(nno) CIƆ IƆ CCCV || CURANTE ALEXANDRO LANTE PRAEF(ecto) AERARI(i)Vgl. Forcella (1879), vol XIII, S. 531, Nr. 1325.
Am Brückenturm auf der Basis der Marienstatue am linken Ufer?350cMilvische BrückeMACULA | NON EST IN TE
Am Brückenturm auf der Basis der Nepomukstatue am linken Ufer?350dMilvische BrückeS(anctus) IOANNES | NEPOMUCENUS
Über dem Eingang links des Nationaldenkmals?351Museo del RisorgimentoVICTORES VICTURI
An der Fronst; auf den Architraven links und rechts1885-1911351.1aNationaldenkmal für Viktor Emanuel II.PATRIAE UNITATI | CIVIUM LIBERTATIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.35Im Zuge der Errichtung des Nationaldenkmals 1885-1911
An der Fronst; links und rechts des Pelieffrieses1885-1911351.1bNationaldenkmal für Viktor Emanuel II.LABORUM OPUS | PATRIAM | SERVAT AUGET | ARMORUM VIS | PATRIAM || TUETUR EXTOLLITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.35
Über dem Eingang an der Piazza Navona, Alfonso de Paradinas1450352Nostra Signora del Sacro CuoreAERE SUO ALFONSUS PARADINAS GENTIS IBERAE | HOC TEMPLUM STRUXIT LUX IACOBE TIBI | UT TUA TE VIRTUS COELI SUPER ARCE LOCAVIT | HUNC SUA SIC VIRTUS ET TUA CURA LOCET
An der Front an der Piazza Navona, auf dem oberen Architrav1879353aNostra Signora del Sacro CuoreAMETUR UBIQUE TERRARUM COR IESU SACRATISSIMUMVgl. Forcella (1873), vol III, S. 211, Nr. 494.
An der Front an der Piazza Navona, auf dem unteren Architrav1879353bNostra Signora del Sacro CuoreDEO OPTIMO MAXIMO IN HONOREM MARIAE NOSTRAE DOMINAE A SACRO CORDE IESU AEDES DEDICATA AN(no) MDCCCLXXIX
In der ersten Seitenkapelle links, Grabinschrift für Giuseppe de Fabris1860354aS. OnofrioA XP (das Christusmonogramm) Ω | HEIC UBI MONUMENTUM | TORQUATO TASSO EFFINXERAT | MANUQUE SUA ABSOLVERAT | CONDI VOLUIT || IOSEPHUS FABRIS | DOMO NOVIS APUD BASSANUM | CUI INGENIUM LABOR ET STUDIUM | IN DUCENDIS E MARMORE VULTIBUS | EXIMIAM LAUDEM PEPERERUNT || REBUS IN ADVERSIS SPECTATA FIDES ET RELIGIO | GRATIAM HONORES PRAEMIA | A GREGORIO XVI ET PIO IX MERUERUNT| DECESS(it) XI KAL(endas) SEPT(embris) A(nno) MDCCCLX | A(nnos) N(atus) LXX D(ies) III || HAEREDES BENEMERENTI POSUERUNT
In der ersten Seitenkapelle links, am Boden der Kapelle?354bS. OnofrioPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | A FUNDAMENTIS EREXIT
Über dem Eingang an der Via di Porta S. Spirito, Papst Benedikt XIV.1749355Ospedale di S. SpiritoBENEDICTUS XIV PONT(ifex) MAX(imus) | AUCTO MAGNAM PARTEM ORNATOQUE NOSOCOMIO | COEMETERIO TRANSLATO MAGNIFICEQ(ue) CONSTRUCTO | PUELLARUM DENIQUE COMMODO | ET VALETUDINI PATERNE PROSPICIENS || NOVA A FUNDAMENTIS AEDIFICIA EXCITAVIT | APRICATIONI SPATIA CONCESSIT A(nno) D(omini) MDCCXLIX | OCTAVIUS BUFALINUS S(ancti) SPIRITUS GENER(alis) PRAECEP(tor) | MUNIFICENTIAE PRINCIPIS M(onumentum) P(osuit)Vgl. Forcella (1875), vol VI, S. 453, Nr. 1456.
An der Front, in die Via del Pozzetto umlaufend355.1Palazzo dell’ Acqua Pia, Antica MarciaOMNES CONIUNCTAE GENTES AERIS MARISQUE PER UNDAS ANNO DOMINI MCMLVI | CLARISSIMA AQUARUM OMNIUM IN TOTO ORBE FRIGORIS SALUBRITATISQUE PALMA PRAECONIO URBIS MARCIA EST INTER RELIQUA DEUM MUNERAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.121; Forcella (1874), vol. V, S. 303, Nr. 844.
An der früheren Grabstätte Tassos an der Eingangswand rechts1544355.21S. OnofrioTORQUATI TASSI POETAE | HEU QUANTUM IN HOC UNO NOMINE | CELEBRITATIS AC LAUDUM | OSSA HUC TRANSTULIT HIC CONDIDIT | BONIF(atius) CARD(inalis) BEVILAQUA || NE QUI VOLITAT VIVUS PER ORA VIRUM | EIUS RELICTA PARUM SPLENDIDO LOCO | COLERENTUR QUAERERENTUR | ADMONUIT VIRTUTIS AMOR ADMONUIT | ADVERSUS PATRIAE ALUMNUM ADVERSUS || PARENTUM AMICUM PIETAS | VIX(it) ANN(os) LI NAT(us) MAGNO FLORENTISS(imi) SAEC(uli) BONO | AN(no) MDXLIV | VIVET HAUT FALLIMUR AETERNUM IN HOMINUM | MEMORIA ADMIRATIONE CULTUVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.254/255
Am Boden vor der Eingangswand rechts1857355.22S. OnofrioOSSA TORQUATI TASSI | PER LONGUM AEVUM HEIC HUMILLIME CONDITA | IN MONUMENTUM | MUNIFICENTIA PII IX P(ontificis) M(aximi) PERFECTUM | INLATA || SEPTIMO KAL(endas) MAII | ANNO MDCCCLVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.256; Forcella (1874), vol. V, S. 330, Nr. 923.(L. Wirtz): Die Gebeine des Torquato Tasso, | ein langes Zeitalter hier höchst bescheiden bestattet, | wurden in das Grabmal, | das durch die Wohltätigkeit Papst Pius IX. vollendet wurde, | verlegt || am 25. April | im Jahre 1857.Papst Pius IX.: 1846-1878
Am Grabmal Tassos in der ersten Seitenkapelle links1857355.23S. OnofrioMONUMENTUM | CINERIBUS TORQUATI TASSI INFERENDIS | AERE COLLATO INCHOATUM | PIUS IX POT(ifex) MAX(imus) | SUMPTU PUBLICO PERFICI ET IUXTA LOCUM || IN QUO PRINCEPS HEROICI CARMINIS HUMATUS FUERAT | ERIGI IUSSIT | (Namen von Magistraten) | OSSA HEIC IN NOVO CONDITORIO | SOLEMNITER INLATA || SEPTIMO KAL(endas) MAII ANNO MDCCCLVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.257Papst Pius IX.: 1846-1878
an der Front, Papst Clemens IX.1667356Palazzo del Banco di S. SpiritoMENSAM | NUMMULARIAM | S(ancti) SPIRITUS | A SEMP(iternae) MEM(oriae) PAULO V ERECTAM | HAS IN AEDES || A CLEM(ente) VII MEDICE CUDENDIS NUMMIS DESTINATAS | AB ALEXANDRO VII NOVA STRUCTIONE MUNITAS | CLEMENS IX PONT(ifex) MAX(imus) | FELICIBUS AUSPICIIS | TRANSTULIT STABILIVIT || ANNO DOMINI MDCLXVIIVgl. Forcella (1879), vol XIII, S. 184, Nr. 370.(L. WIrtz): Die Bank | des heiligen Geistes, | von Paul V., ewigen Andenkens, errichtet, | hat in dieses Gebäude, || das von Clemens VII. Medici zur Munzpräge bestimmt | und von Alexander VII. durch einen neuen Zubau befestigt worden war, | Papst Clemens IX. | unter glücklichen Vorzeichen | verlegt und gefestigt. || Im Jahre des Herrn 1667.
Auf der Basis der Statue Bertel Thorwaldsens im Garten an der Via delle Quattro Fontane, am Fuss der Statue?357aPalazzo BarberiniVIRO DANIAE GLORIOSO(L. Wirtz): Dem ruhmreichen Manne Dänemarks.
Auf der Basis der Statue Bertel Thorwaldsens im Garten an der Via delle Quattro Fontane, auf der Vorderseite der Basis?357bPalazzo BarberiniALBERTO THORWALDSEN | PLASTAE ET SCULPTORI | AETATIS SUAE PRAESTANTISSIMO | VETERUMQUE AEMULO | DISCIPULI || QUIBUS IN ARTE SUA ERUDIENDIS | OPERAM CONTULIT | ET AMICI VETERES | STATUAM | ANIMI ERGO AERE CONLATO || POSUERE
Auf der Basis der Statue Bertel Thorwaldsens im Garten an der Via delle Quattro Fontane, auf der linken Seite?357cPalazzo BarberiniHEIC STATUA DEDICATA EST | NE MEMORIA LOCI PROPE HAS AEDES | PER ANNOS XXXXV PRAESENTIA | OPERIBUS FAMA | TANTI VIRI HONESTATI || APUD POSTEROS EXCIDERET
Auf der Basis der Statue Bertel Thorwaldsens im Garten an der Via delle Quattro Fontane, auf der rechten Seite?357dPalazzo BarberiniLOCUS DATUS ADSIGNATUS | PERPETUO | EX LIBERALITATE | HENRICI BARBERINI V(iri) P | QUI ETIAM || MUNIFICENTIA SUA | BASIM D(onum) D(edit)
Auf der Basis der Statue Bertel Thorwaldsens im Garten an der Via delle Quattro Fontane, auf der Rückseite?357ePalazzo BarberiniAD EXEMPLUM STATUAE | QUA THORWALDSEN SE IPSUM EFFINXERAT | AEMILIUS WOLFF SCULPSIT
Im Vestibül1952358Palazzo Braschi, Museo di RomaRELIQUIAS ET DOCUMENTA | AETATIS MEDIAE ET RECENTIORIS | AD URBIS EXSTRUCTIONES | ET CIVITATIS MORES PERTINENTIA | ANGUSTIORE ALIO IN LOCO HACTENUS CONLOCATA || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | HASCE IN AEDES CLARISSIMAS | MODERATORUM REI PUBLICAE NUTU | EGREGIA ET INGENTI OPERIS MOLITIONE APTATAS | CIVIUMQUE UTILITATI MUNIFICE ADTRIBUTAS || TRANSFERRI CURAVIT | ATQUE IN MUSEUM ITERUM COLLIGI | INCLYTO ROMAE TITULO DECORATUM | IV IDUS MAIAS A(nno) D(omini) MDCCCCLII
Am Balkon an der Via Pellegrino, vor einem Szepter?359aPalazzo della CancelleriaHOC OPUS
Am Balkon an der Via Pellegrino, vor Blütenranken?359bPalazzo della CancelleriaSIC PERPETUO(L. Wirtz): So für immer.
Am Eingang an der Piazza della Cancelleria, links und rechts fortlaufend, Papst Sixtus V.1589360Palazzo della CancelleriaAN(no) SALUT(is) | MD | LXXXIX | SIXTI V | PONTIF(icatus) || ANN(o) V(L. Wirtz): Im Jahre des Heils | 15 | 89 | im fünften Jahre | des Pontifikats | Sixtus’ V.
An der Front an der Piazza della Cancelleria1495360.1Palazzo della CancelleriaRAPHAEL RIARIUS SAVONENSIS SANCTI GEORGII DIACONUS CARDINALIS SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CAMERARIUS A SYXTO IIII PONTIFICE MAXIMO HONORIBUS AC FORTUNIS HONESTATUS TEMPLUM DIVO LAURENTIO MATYRI DICATUM ET AEDIS A FUNDAMENTIS SUA IMPENSA FECIT MCCCCLXXXXV ALEXANDRO VI P(ontifice) M(aximo)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.70; Forcella (1879), vol. XIII, S. 269, Nr. 592.(L. Wirtz): Raffaele Riario aus Savona, Kardinaldiakon des heiligen Georg, Kämmerer der heiligen römischen Kirche, von Papst Syxtus IV. mit Ehren und Reichtümern geadelt, hat den Tempel, der dem heiligen Laurentius, dem Märtyrer, geweiht ist, und den Palast von Grund auf unter eigenen Kosten errichtet 1495, unter dem Pontifikat Alexanders VI.
Im Hof links an der Wand, Angelo Secchi1890361Palazzo CancelleriaANGELO SECCHIO E S(ocietate) I(esu) | QUI AD CAELESTIUM CORPORUM SCIENTIAM | TOTUM SE CONTULIT | SUOQUE NOMINE CUNCTAS PERAGRAVIT REGIONES | HEIC UBI AN(no) MDCCCLXXIII IN CONFERTISSIMO COETU || DE ASTRORUM MATERIE DIGNOSCENDA | EX VARIETATE FULGORIS | DE SOLE DE INTERFUSIS MACULIS DEQUE FLAMMULIS | EXTREMAM DISCI SOLARIS AMBIENTIBUS ORAM | INVESTIGATIONES ET INVENTA PROTULIT || LYNCEORUM PONTIFICIA ACADEMIA | SODALI SUO ET ORNAMENTO | AERE COLLATO POSUIT A(nno) MDCCCXC
Im Hof über dem Durchgang zu der Kirche S. Lorenzo in Damaso, Kardinal Pietro Ottoboni, Erdbeben1703362Palazzo CancelleriaDEIPARAE VIRGINI | MARIAE | MATRI PIENTISSIMAE MALORUM PROPULSATRICI | POST VATICANA VOTA RITE SOLUTA | ACTIS ETIAM PUBLICE GRATIIS AD S(anctum) LAUR(entium) IN DAMASO || QUOD FINITIMIS PROVINCIIS VALIDE CONCUSSIS | MONTANISQUE CIVITATIBUS TERRAEMOTU DIRUTIS | XIX-XVII ET POSTRIDIE KAL(endas) FEBRUARI(i) MDCCIII | URBIS FUNDAMENTA NUTANTIA | PRAESIDIO FIRMAVERIT SUO | ANNUENTE CLEMENTE XI PONTIFICE MAXIMO || PETRUS DIAC(onus) CARD(inalis) OTTHOBONUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VICECANCELL(arius) | BASILICAE ATRIUM TANTIS AUSPICIIS REPARATUM | EIUSDEM CANONICIS PATRONAM UNA INVOCANTIBUS | PRAESENTIS TUTELAE TESTIMONIUM || ESSE POSTERIS IUSSIT XVI KAL(endas) APRIL(is) MDCCIII
An der Front, Papst Clemens XII.1733363Palazzo Macchi di CellereCLEMENS XII P(ontifex) M(aximus) | LATIOREM VIAM | ROMANIQUE FORI PROSPECTUM | DISIECTIS DOMIBUS | IGNOBILEM VICUM INSIDENTIBUS || LIBERALI SUMPTU APERUIT | ANNO DOMINI MDCCXXXIII | PONT(ificatus) III(L. Wirtz): Papst Clemens XII. | hat einen breiteren Weg | und einen Ausblick auf das Forum Romanum | durch Abriss von Häusern, | die diesen niedrigen Stadtteil besetzten, || durch großzügigen Aufwand eröffnet. | Im Jahre des Herrn 1733, | dem dritten seines Pontifikats.
An der Front, Camillo Carlo Massimo1877364Palazzo MassimoAVITAS MAXIMORUM AEDES | UBI ANNO MCCCCLXVII | ARS TYPOGRAPHICA PRIMUM IN URBEM INVECTA | ET A(nno) MDLXXXIII PAULUS DE MAXIMIS | NUTU S(ancti) PHILIPPI NERII AD VITAM REVOCATUS EST || CAMILLUS KAROLUS (!) MAXIMUS PATRITIUS ROMANUS | ARSULARUM PRINCEPS ET DOMINUS | IN PRISTINUM DECUS RESTITUIT | ET MONOCHROMATA QUIBUS DOMINICUS DE MAXIMIS | PER NICOLAUM FURLANUM FRONTEM EXCOLUIT || VETUSTATE OBSOLESCENTIA | ALOISIO FONTANA PICTORE | EXPOLIENDA ET RENOVANDA CURAVIT | A(nno) CHR(isti) MDCCCLXXVII
An der Front rechts?365Palazzo del Monte CitorioHOSPITII APOSTOLICI | PAUPERUM | INVALIDORUM
An der Front, über den Eingängen?366aPalazzo del Monte di PietàMONS PIETATIS ET DEPOSITORUM
An der Front, Papst Clemens VIII.1604366bPalazzo del Monte di PietàCLEMENS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | MONTEM PIETATIS | PAUPERUM COMMODO INSTITUTUM | NE CRESCENTIS OPERIS AUGUMENTUM | LOCI PRAEPEDIRET ANGUSTIA || EX AEDIBUS A SIXTO V P(ontifice) M(aximo) COEMPTIS | IN HAS AMPLIORES TRANSTULIT | ET BENEFICIIS AUXIT | ANNO SAL(utis) MDCIIII PONTIF(icatus) XIII | PETRO CARDINALI ALDOBRANDINO || PROTECTORE
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1aPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroTRAIANUS: | INVICTAE | VIRTUTIS | IMPERATOR | OPTIMI || COGNOMEN | PROMERUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.64(L. Wirtz): Trajan, | Kaiser | von unbesiegter | Tugend, | hat den Beinamen || des «Besten» | erworben.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1bPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroCN(aeus) POMP(eius) MA(gnus) | MAGNO FORTUNAE | LUDIBRIO | UBIQUE VICTOR | INDIGNO VITAE || EXITU | SEPULTURA | CARUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.64(L. Wirtz): Gnaeus Pompeius Magnus, | zum großen Gespött | des Schicksals musste er | überall siegreich, doch mit unwürdigem Lebens- || ende, | auf Bestattung | verzichten.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1cPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroFABIUS MAX(iums): | INVETERATAE | PRUDENTIAE | DUX | CUNCTANDO || RESTITUIT | [R]EMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.65(L. Wirtz): Fabius Maximus, | altherkömmlicher | Weisheit | Führer, | hat durch sein Zögern || den Staat | wiederhergestellt.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1dPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroROMULUS: | AETERNAE URBIS | FUNDAMENTA IECIT | MILITAREM DISCI- | PLINAM DOMI || INISTIUIT (!) | QUA IMPERIUM FELI- | CITER CRESCEREVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.65(L. Wirtz): Romulus | hat der ewigen Stadt | Grundfeste gelegt, | die militärische Disziplin | im Inneren eingeführt, | durch welche das Reich glücklich | wachsen möge.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1ePalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroNUMA: | MARTIUM POPULUM | RELIGIONI | ADDUXIT | UT PACE ET || BELLO | INVICTU[S] | [R]E[M]A[N]ERETVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.66(L. Wirtz): Numa | hat das Martialische Volk | zur Religion | geführt, | auf dass es im Frieden und || im Kriege | unbesiegt | bleibe.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1fPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroM(arcus) MARCELLUS: | BELLATOR | ACERRIMUS | OPIMA SPOLIA | IOVI || FERETRIO | POSUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.66(L. Wirtz): Marcus Marcellus, | ein sehr gewaltiger | Krieger, | hat reiche Beute ] dem Jupiter || Feretrius | dargebracht.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1gPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroCAESAR DICT(ator): | UNIVERSUM | TERRARUM ORBEM | HOSTILI CRUORE | REPLEVIT || SUO DEMUM | SANGUINE | CURIAM INUNDAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.67(L. Wirtz): Caesar, Diktator, | hat den gesamten | Erdkreis | mit feindlichem Blute | erfüllt, || und schließlich mit seinem eigenen | Blute | die Curia überströmt.
An der Fornt; Legenden zu acht Statuen von Römern366.1hPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroAUG(ustus) CAESAR: | IANO CLAUSO | FINEM | CIVILIBUS | ET || EXTERNIS | BELLIS IM- | POSUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.67(L. Wirtz): Augustus Caesar | hat durch die Schließung des Janustempels | ein Ende | den inneren | und || äußeren | Kriegen | gesetzt.
An der Fornt; im Wappen des Kardinals Girolamo Capodiferro366.1iPalazzo Spada an der Piazza Capo di FerroUTROQ(ue) TEMPOREVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.67(L. Wirtz): zu beiden Zeiten
Auf dem Architrav der Vorhalle1838366.2Palazzo Wedekind an der Piazza ColonnaGREGORIUS XVI PONTIF(ex) MAXIM(us) ANNO MDCCCXXXVIII FRONTEM AEDIFICII EXORNANDAM PORTICUM VEIORUM COLUMNIS INSIGNEM ADSTRUENDAM CURAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.120(L. Wirtz): Papst Gregor XVI. hat im Jahre 1838 die Front des Gebäudes schmücken, und die Halle, durch Säulen aus Veji hervorstechend, hinzubauen lassen.
In der ersten Nische linker Hand, Grabinschrift für Bartolomeo Baronino1554367PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | BARTHOLOMEO BARONINO CASALEN(si) | MONTISFERRATI ARCHITECTO CELEBER- | RIMO IMPIA MORTE PR(a)EVENTO ANNO | (a)ETATIS SU(a)E XLIII DIE VI SEPTEMB(ris) || MDLIIII | BARTHOLINUS ET IO(annes) FRANCISCUS | FRATRES POSUERUNT(L. Wirtz): Gott, dem besten und größten! | Bartolomeo Baronino aus Casale, | dem berühmtesten Architekten von Monferrato, | durch ruchlosen Tod zuvorgekommen, | im 43. Jahre seines Lebens, am 6. September || 1545. | (Diese Inschrift) haben Bartolino und Giovanni Francesco, | seine Brüder, aufgestellt.
In der ersten Nische linker Hand, für Domenico Belletti1718368PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | MEMORIAE ET PIETATI | DOMINICI BELLETTI PICTORIS | QUI | VEN(erabilem) CONFR(atern)ITATEM S(ancti) IOSEPHI || HAEREDEM UNALEM INSTITUIT | ONERE TAMEN EIDEM INIUNCTO | DOTANDI QUOLIBET ANNO SEX PUELLAS | UT EX TESTAMENTO PER ACTA | GALASII CUR CAP NOT || SUB DIE XXV IULII MDCCXV ROGAT | MONUMENTUM HOC | QUOD ADHUC EI VIVENTI A CONFR(atr)IBUS | CONCESSUM FUERAT | REGENS ET ADIUNCTI EIUSDEM CONFR(atern)ITATIS || POSUERE ANNO SALUTIS MDCCXVIII
In der ersten Nische linker Hand, Grabinschrift für Arcangelo Corelli1713369PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | ARCANGELO CORELLIO E FUSIGNANO | PHILIPPI WILLELMI COMITIS PALATINI RHENI | S(ancti) R(omani) I(mperii) PRINCIPIS AC ELECTORIS | BENIFICENTIA || MARCHIONI DE LADENSBOURG | QUOD EXIMIIS ANIMI DOTIBUS | ET INCOMPARABILI IN MUSICIS MODULIS PERITIA | SUMMIS PONTIFICIBUS APPRIME CARUS | ITALIAE ATQUE EXTERIS NATIONIBUS ADMIRATIONI FUERIT || INDULGENTE CLEMENTE XI P(ontifice) O(ptimo) M(aximo) | PETRUS CARDINALIS OTTHOBONUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VIC(e) CAN(cellarius) | ET GALLIARUM PROTECTOR | LIIRISTI (!) CELEBERRIMO | INTER FAMILIARES SUOS IAM DIU ADSCITO || EIUS NOMEN IMMORTALITATI COMMENDATURUS | M(onumentum) P(onendum) C(uravit) | VIXIT ANNOS LIX MENS(es) X DIES XX | OBIIT VI ID(us) IANUARII ANNOS (!) SAL(utis) MDCCXIII
An der Grabstätte Taddeo Zuccaris, in der ersten Nische linker Hand, an der Rückwand rechts1566369.1PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | TADAEO ZUCCARO IN OPPIDO DIVI ANGELI | AD RIPAS METAURI NATO | PICTORI EXIMIO | UT PATRIA MORIBUS PICTURA RAPHAELI || URBINATI SIMILLIMO ET UTILLE (!) NATALI | DIE ET POST ANNUM SEPTIMUM ET TRIGE- | SIMUM VITA FUNCTO ITA TUMULUM | EIDEM PROXIMUM | FOEDERICUS FRATRI SUAVISS(imo) MOERENS || POS(uit) ANNO CHRISTIANAE SAL(utis) | MDLXVI | MAGNA QUOD IN MAGNO TUMUIT RAPHAELE PERAEQUE | TADAEO IN MAGNO PERTIMUIT GENETRIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.95
In der ersten Nische linker Hand, für Christiana Duglioli Angelelli1669370PantheonMARCHIONISSAE CHRISTIANAE | DULIOLAE ANGELELLAE | QUAE | HANC DEIPARAE CELEBREM IMAGINEM | A S(ancto) LUCA DEPICTAM || ET ARAM | MARMOREIS ORNAMENTIS | SACRA ET PRETIOSA SUPELLECTILE | CRUCE ARGENTEA | ET CANDELABRIS QUATUOR ARGENTEIS || INSTRUXIT ET DECORAVIT | SILVESTER ROTELLA ARCHIP(res)B(yte)R | (Namen von Klerikern) | CANONICI HUIUS BASILICAE POSUERE | AETERNAE MEMORIAE MONUMENTUM || UNA CUM ANNIVERSARIO SACRO | IN DIE OBITUS SEMPER FACIENDO | ANN(o) DOM(omini) MDCLXIX
In der ersten Nische linker Hand, Grabinschrift für Perin del Vaga (Pietro Buonaccorsi)1547371PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | PERINO BONACCURSIO VAGAE FLOREN(tino) | QUI INGENIO ET ARTE CLARISS(imus) | EGREGIOS PERMULTOS PICTORES | PLASTAS FERE OMNES || SUPERAVIT | CATHARINA PENNA CONIUGI | LAVINIA BONACCURSIA PATRI | IOSEPUS CINCIUS BELGA | SOCERO CARISS(imo) ET OPT(atissimo) || POSUERUNT | VIXIT ANN(os) XLVI M(enses) III D(ies) XXI | OBIIT XIII KAL(endas) NOVEMEB(ris) | ANNO CHRISTI MDXLVII | CERTANTEM CUM TE SECUM NATURA VIDERET || IRATA IN TENEBRAS MISIT ET AD TUMULUM | AT TUMULUS SI TE TEGIT ET ERINE TENEBRAE | ET TENEBRAE ET TUMULUS NON TUA FACTA TEGUNT
In der ersten Nische linker Hand, Grabinschrift für Flaminio Vacca?372PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | FLAMINIO VACCAE | SCULPTORI ROMAN(o) | QUI IN OPERIBUS QUAE FECIT | NUSQUAM SIBI SATIS FECIT(L. Wirtz): Gott, dem besten und größten! | Flaminio Vacca, | dem römischen Bildhauer, | der in den Werken, die er schuf, | nirgendwo mit sich zufrieden war.
An der Grabstätte Baldassare Peruzzis, links der zweiten Aedikula linker Hand1536372.1PantheonBALTHASARI PERUTIO SENESI VIRO ET PICTURA | ET ARCHITECTURA ALTISQUE INGENIORUM ARTIBUS | ADEO EXCELLENTI UT SI PRISCOR(u)M OCCUBUISSET | TEMPORIBUS NOSTRA ILLUM FELICIUS LEGERENT | VIX(it) ANN(os) LV MENS(es) XI DIES XX || LUCRETIA ET JO(annes) SALUSTIUS OPTIMO CONJUGI ET | PARENTI NON SINE LACHRYMIS SIMONIS HONORII | CLAUDII AEMILIAE AC SULPITIAE MINORUM FILIORUM | DOLENTES POSUERUNT | DIE III JANUARII MDXXXVIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.97
Vor der zweiten Ädikula rechter Hand, am Altar, Reliquien1209 und 1587373PantheonIN NO(m)I(n)E D(omi)N(i) IESU XPI (Christi) AN(no) INCAR(nation)IS EIUSD(em) MCCIX AN(no) VERO XI PONT(ificatus) | D(omini) INNOC(entii) III P(a)P(ae) MENSIS MAII DIE XVIII CONSEC(ratum) EST ISTUD ALTARE | AD HON(ore)M DEI ET B(eati) LAURENTII MARTYRIS PER MANUS D(omini) PETRI VEN(erabili)S | PORTUEN(sis) EP(iscop)I IN QUO PRETIOS(issi)MI RELIQ(uia)E RECONDUNTUR SCILICET || DE VEST(iment)O ET SEPULCRO D(omi)NI DE PALLIO S ANGELI DE RELIQUIIS | S LAURENTII M(artyris) DE RELIQ(uii)S S LUCAE S SIXTI P(a)P(ae) SS COSMAE ET DAM(ian)I | S SEBASTIANI SS MARCI ET MARCELLIANI SS XL MARTYRUM | S CAESARII M(artyris) B(eati) CIRIACI M(artyris) B(eati) BLASII M(artyris) SS THEODOLI ET EXUPER(ant)IAE | S LUCILL(a)E S DAMASI P(a)P(ae) S STEPHANI P(a)P(ae) SS PRIMI ET FELICIANI M(artyrum) || SS MARTYRUM AQUILAE ET PRISCILLAE SS M(artyrum) MARII ET MARTHAE | S TIBURTII M(artyris) S TRANQUILLINI M(artyris) S AUREAE DE VELO S AGATHAE | VIRGINIS ET MARTIRIS ATQUE S MAXIMAE INDICTIONE XII | CTAVIANUS CRESCENTIUS SACELL(u)M HOC LAURAE VULGAMINEAE | MATRIS HAEREDITARIUM INSTAURATURUS SUPRASCRIP(ta)S VENERAN(da)S || RELIQUIAS PLUMBEA CAPSULA INCLUSAS ET CUM SUA INSCRIPTIONE | INTRA ARAE BASIM LOCATAS CU(m) REPERISSET COM(m)ODIUS DECENTIUSQUE | UNA CUM ALIIS RELIQUIIS LACTIS ET SANGUINIS INCERTORUM | SANCTORUM IN SUPERFICIE ARAE PRIUS RECONDITIS REPOSUIT | ATQUE IN FRONTE ALTARIS INSCRIPSIT AN(no) MDLXXXVII
Beim Eingang hinter dem linken Türflügel, Papst Pius IX.1872/73374PantheonPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | TEMPLI HUIUS PAVIMENTUM | INTEMPERIIS ET VETUSTATE CORRUPTUM | IMPENSA SUA RESTITUIT | NOVOQUE MARMORE EXORNAVIT || OPUS PERFECTUM EST | ANNO SAC(ri) PRINCIPATUS EIUS XXVII | B(ene) EMENSIS S(ancti) PETRI ANNIS | IN ROMANA SEDE II | COLLEGIUM CANONICORUM || AD MEMORIAM PONTIFICIAE MUNIFICENTIAE | TIT(ulum) PONENDUM CURAVIT
An Raffaels Grab unter der dritten Aedikula linker Hand, an der Wand links oben374.01PantheonRAPHAELI SANCTIO IOANN(is) F(ilio) URBINATI | PICTORI EMINENTISS(imo) VETERUMQ(ue) AEMULO | CUIUS SPIRANTEIS (!) PROPE IMAGINES SI | CONTEMPLERE NATURAE ARQTE ARTIS FOEDUS | FACILE INSPEXERIS || IULII II ET LEONIS X PONTT (pontificum) MAXX (maximorum) PICTURAE | ET ARCHITECT(urae) OPERIBUS GLORIAM AUXIT | V(ixit) A(nnos) XXXVII INTEGER INTEGROS | QUO DIE NATUS EST EO ESSE DESIIT | VIII ID(us) APRIL(is) MDXX || ILLE HIC EST RAPHAEL TIMUIT QUO SOSPITE VINCI | RERUM MAGNA PARENS ET MORIENTE MORIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.88/89Auf Raffaels Wunsch im Pantheon bestattet von Papst Leo X. (1513-21); Grabepigramm 1833 bei Entdeckung und Wiederbestattung seines Grabes übernommen
Neben Raffales Grab, an der Wand rechts oben374.02PantheonMARIAE ANTONII F(iliae) BIBIENAE SPONSAE EIUS | QUAE LAETOS HYMENAEOS MORTE PRAEVERTIT | ET ANTE NUPTIALES FACES VIRGO EST ELATA | BALTASSAR TURINUS PISCEN(sis) LEONI X DATAR(ius) | ET IO(annes) BAPT(ista) BRANCONIUS AQUILAN(us) A CUBIC(ulo) || B(ene) M(erenti) EX TESTAMENTO POSUERUNT | CURANTE HIERONIMO VAGNINO URBINATI | RAPHAELI PROPINQUO | QUI DOTEM QUOQUE HUIUS SACELLI | SUA PECUNIA AUXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.90/91
Neben Raffaels Grab, in der Nische rechter Hand1833374.03PantheonRAPHAELIS SANCTI(i) URBINATIS | CINERES ET OSSA | INTRA CAVUM ARCUATUM DUCTO PARIETE OBSTRUCTUM | OPERE TUMULTUARIO FACTUM | IN IMO PILAE HUIUS ANTIQUAE PONE ARAM SCAPO || CUM IMPOSITUM SIGNUM CUM AEDULA MARIAE VIRGINIS SAXANAE | AERE ILLIUS TESTAMENTARIO A LAUR(entio) LOTTO SCULPTUM EX MARMORE | PER ANNOS PLUS CCCXIII CUIQUE LATENTIA | QUOD FRUSTRA HAC ILLAC SOLO TENTATO PERQUISITA | TANDEM XVIII KAL(endas) OCTOBR(is) ANNI MDCCCXXXIII || GREGORI(i) XVI P(ontificis) M(aximi) SACRI PRICIPATUS AN(no) III | DESIDERIUM EXPLEVERINT OMNIUM ET SE VIDENDA DEDERINT | QUOD QUE EADEM HONESTIUS ATQ(ue) IN ORDINEM COMPOSITA | INTRA ARCAM PINEAM OCCLUSAM OBSIGNATAM | ALI(i)S DUABUS IMMISSAM ALTERI PLUMBEAE ALTERI MARMOREAE || HAV OPERIS ANTIQUI AB INDULGENTISSIMO PRINCIPE DONO DATA | ILLIC ITERUM SUBTER PEDES MAGNAE MATRIS CLEMENTISSIMAE | UBI IUSSA EX TESTAMENTO ERANT BONA CUM SPE QUIESCERE | XV KAL(endas) NOVEMBRIS INSEQUENTIS RELIGIOSISSIME CONDITA FUERINT | IOSEPH FABRIS SCULPTOR MAGISTER PERPETUUS ET COLLEGIUM IOSEPHANUM PICTORUM SCULPTORUM ARCHITECTORUM || (Namen) | AUCTORES CURATORES QUE REI | NE MEMORIA INTERCIDERET | PP (posuerunt) | POSTQUAM OCULIS NOSTRIS CARISSIMA VIDIMUS OSSA || CARIUS HAUD USQUAM QUOD VIDEAMUS ERITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.92/93Papst Gregor XVI.: 1831-46
Auf Raffaels Sarkophag374.04aPantheonILLE HIC EST RAPHAEL TIMUIT QUO SOSPITE VINCI RERUM MAGNA PARENS ET MORIENTE MORI | OSSA ET CINERES RAPH(aelis) SANCTII URBIN(atis) | GREGORIUS XVI P(ontifex) M(aximus) ANNO III INDICT(ionis) VI ARCAM ANTIQUI OPERIS CONCESSITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.94
Auf Raffaels Sarkophag; am Boden374.04bPantheonSEPULCRUM | RAPHAELIS SANCTII | URBINATISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.94(L. Wirtz): Grab | des Raffael Sanzi | aus Urbino.
An der Grabstätte Annibale Carraccis, neben Raffaels Grab an der Wand rechts unten1674374.05PantheonD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HANNIBAL CARACCIUS BONONIENSIS | HIC EST | RAPHAELI SANCTIO URBINATI | UT ARTE INGENIO FAMA SIC TUMULO PROXIMUS || PAR UTRIQUE FUNUS ET GLORIA | DISPAR FORTUNA | AEQUAM VIRTUTI RAPHAEL TULIT | HANNIBAL INIQUAM | DECESSIT DIE XV IULII AN(no) MDCIX AET(atis) XXXXIX || CAROLUS MARATTUS SUMMI PICTORIS | NOMEN ET STUDIA COLENS P(osuit) AN(no) MDCLXXIV | ARTE MEA VIVIT NATURA ET VIVIT IN ARTE | MENS DECUS ET NOMEN COETERA MORTIS ERANTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.96
Auf dem Architrav der Vorhalle374.1PantheonM(arcus) AGRIPPA L(ucii) F(iulius) CO(n)S(ul) TERTIUM FECITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.82(L. Wirtz): Marcus Agrippa, Sohn des Lucius, dreimaliger Konsul, hat dies errichtet.Pantheon Agrippas 27-25 v. Chr., 80 n. Chr. durch Brand zerstört; Hadrian baute an seiner Stelle noch heute bestehenden Kuppelbau 118-125 n. Chr.
An der Front auf dem unteren Teil des Architravs, Kaiser Septimius Severus und Caracalla?375PantheonIMP(erator) CAES(ar) L(ucius) SEPTIMIUS SEVERUS PIUS PERTINAX AUG(ustus) ARABICUS ADIABENICUS PARTHICUS MAXIMUS PONTIF(ex) MAX(imus) TRIB(unicia) POTEST(ate) X IMP(erator) XI CO(n)S(ul) III P(ater) P(atriae) PROCO(n)S(ul) ET | IMP(erator) CAES(ar) M(arcus) AURELIUS ANTONINUS PIUS FELIX AUG(ustus) TRIB(unicia) POTESTAT(e) V CO(n)S(ul) PROCO(n)S(ul) PANTHEUM VETUSTATE CORRUPTUM CUM OMNI CULTU RESTITUERUNT(L. Gerke): Imperator Caesar Lucius Septimius Severus Pius Pertinax Augustus Arabicus Adiabenicus Parthicus, Pontifex Maximus, zum 10. Mal Inhaber der tribunizischen Gewalt/Volkstribun, zum 11. Mal Imperator, zum 3. Mal Konsul, Vater des Vaterlandes und Prokonsul sowie Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Pius Felix Augustus, zum 5. Mal Inhaber der tribunizischen Gewalt, Konsul und Prokonsul, ließen das durch sein Alter zerrüttete Pantheon mit allem Schmucke wiederherstellen.
In der Vorhalle, in der linken Nische, Papst Leo X.?376PantheonLEO X PONT(ifex) MAX(imus) PROVIDENTISSIMUS | PRINCEPS VAS ELEGANTISSIMUM | EX LAPIDE NUMIDICO NE POLLUTUM | NEGLIGENTI(a)E SORDIBUS OBSOLESCERET | IN HUNC MODUM REPONI EXORNARIQ(ue) || IUSST | (Namen von Magistraten)
In der Vorhalle rechts des Eingangs unten, Glockenlat1270377PantheonIN N(omine) D(omi)NI A(ve) M(aria) ANNO NA- | TIVITATIS EIUSDEM M°C | C°LXX° INDICTIONE XIII | ME(n)SE IUNII DIE S(e)C(un)DA APO- | STOLICA SEDE VACANT- || E T(em)P(o)R(e) D(omi)NI PANDULPHI D- | E SEBURA ARCHIP(res)B(yte)RI EC- | CLESI(a)E S(an)C(ta)E MARI(a)E ROT- | UND(a)E ET P(res)B(yte)RI PETRI P(res)B(yte)- | RI DEODATI PETRI BARS(?)- || ELLONE ROMANI IACO- | BI ROMANI PETRI CORR- | ADI PAULI IOKIS PETRI | ET TEBALDI DE ALP(er)INIS | EIUSDEM ECCL(es)I(a)E CL(er)ICIS || FACT(a)E FUERUNT NOL(a)E | ET NOLARIUMKonrat Ziegler, „Pantheion“, in: Paulys Real-Encyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft Vol. XVIII, Stuttgart 1949, S. 697–747
In der Vorhalle, beiderseits des Eingangs oben; rechts1632377bPantheonPANTHEON | AEDIFICIUM TOTO TERRARUM ORBE | CELEBERIMUM | AB AGRIPPA AUGUSTI GENERO | IMPIE IOVI VETERISQ(ue) MENDACIBUS DIIS || A BONIFACIO IIII PONTIFICE | DEIPARAE ET SS (Sanctis) CHRISTI MARTYRIBUS PIE | DICATUM | URBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | BINIS AD CAMPANI AERIS USUM || TURRIBUS EXORNAVIT | ET NOVA CONTIGNATIONE MUNIVIT | ANNO DOMINI MDCXXXII PONTF(icatus) IXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.85Papst Urban VIII.: 1623-44
In der Vorhalle, beiderseits des Eingangs oben; links1632377cPantheonURBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | VETUSTAS AHENEI (!) LUCUNARIS | RELIQUIAS | IN VATICANAS COLUMNAS ET | BELLICA TORMENTA CONFLAVIT || UT DECORA INUTILIA | ET IPSI PROPE FAMAE IGNOTA | FIERENT | IN VATICANO TEMPLO | APOSTOLICI SEPULCHRI ORNAMENTA || IN HADRIANA ARCE | INSTRUMENTA PUBLICAE SECUROTATIS | ANNO DOMINI MDCXXXII PONTIF(icatus) IXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.86Papst Urban VIII.: 1623-44
In der Vorhalle, beiderseits des Eingans unten; links und rechts gleichlautend1853377dPantheonPIO IX PONT(ifici) MAX(imo) | OPTIMO ET UNIFICENTISSIMO PRINCIPI | (links:) FAUTORI BONARUM ARTIUM | (rechts:) VINDICI ANTIQUITATIS | QUOD DOMIBIS LOCATITIIS || CELLAM AREAMQ(ue) PANTHEI | SINISTRORSUM OCCUPANTIBUS | PER CAMILLUM IACOBINUM PRAEF(ectum) OPER(ibus) PUBL(icis) | REDEMPTIS AC SOLO AEQUATIS | TEMPLI HUIUS DECORI || URBIS ORNAMENTO PROSPEXERIT | (links:) COLLEGIUM ARTIFICUM A DIVO LUCA | (rechts:) COLLEGIUM ARCH(a)EOLOGORUM | MDCCCLIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.87Papst Pius IX.: 1846-78
Im Atrium, auf der Basis der Paulusstatue?378S. Paolo fuori le MuraPRAEDICATORI VERITATIS | DOCTORI GENTIUM(L. Wirtz): Dem Prediger der Wahrheit, | dem Lehrmeister der Völker.
Über dem hinteren Eingang, Papst Pius IX.1846/47379S. Paolo fuori le MuraATRIUM POSTICUM BASILICAE PAULI APOSTOLI | PRO DIGNITATE NOVI AEDIFICI(i) | ANNO I SACR(i) PRINCIP(atus) PII IX INCHOATUM ABSOLUTUM(L. Wirtz): Das hintere Atrium der Basilika des Apostels Paulus ist | der Würde des neuen Gebäudes gemäß | im ersten Jahre des heiligen Prinzipats Pius’ IX. begonnen und vollendet worden.
An der Eingangswand gegenüber dem rechten inneren Seitenschiff, Papst Paul VI.1967380S. Paolo fuori le MuraHUIUS IANUAE VALVAE QUAS CONSTANTINOPOLI CONFLATAS | ATQUE A PANTALEONE CONSULE AMALPHIGENO | ANNO MLXX APOSTOLO PAULO DONO DATAS | DIRO INCENDIO ANNO MDCCCXXIII CORRUPTAS | IOANNES XXIII CUM CONCILIUM VATICANUM II A(nte) D(iem) VIII KAL(endas) FEBR(uarii) A(nno) MCMLIX || CELEBRANDUM NUNTIARET REFICIENDAS DECREVIT | MUNIFICENTIA PAULI VI PONTIFICIS MAXIMI | AD PRISTINAE FORMAE DECUS RESTITUTAE SUNT ANNO MCMLXVII
An der Eingangswand in der Mitte links, Papst Pius IX.1854381S. Paolo fuori le MuraBASILICAM PAULI APOSTOLI IMP(eratoribus) VALENTINIANO THEODOSIO HONORIO | DENUO EXTRUCTAM NOCTU ANTE IDUS IULIAS AN(no) MDCCCXXIII COMBUSTAM | LEO XII IN PRISTINAM FORMAM REFICIENDAM SUSCEPIT | PIUS VIII EST PROSEQUUTUS GREGORIUS XVI ULTERIUS PROVEXIT | PIUS IX AN(no) MDCCCLIV AD FINEM PROPE PERDUXIT ET ABSOLVENDAM DECREVIT(A. Trébuchon): Die Basilika des Apostels Paulus, die unter der Amtszeit der Imperatoren Valentianus, Theodoius und Honorius | von neuem angelegt und in der Nacht des 14. Juli im Jahr 1823 niedergebrannt wurde, | in ihrer früheren Gestalt wiederaufzubauen, nahm Leo XII. in Angriff. | Pius VIII. hat das Vorhaben verfolgt, Gregor XVI. noch weiter vorangetrieben, | Pius IX. im Jahre 1854 beinahe zum Abschluss gebracht und die Vollendung verordnet.
An der Eingangswand in der Mitte rechts, Papst Pius IX.1854381aS. Paolo fuori le MuraHANC PAULI DOCTORIS GENTIUM BASILICAM AB INCENDIO RESTITUTAM | PIUS IX PONTIFEX MAXIMUS CHRISTIANI ORBIS EPISCOPIS STIPATUS | BIDUO POST QUAM MARIAM SINE LABE CONCEPTAM | ECCLESIAE UNIVERSAE CATHOLICA FIDE CREDENDAM EDIXIT | IV ID(us) DEC(embres) AN(no) REPARATAE SALUTIS MDCCCLIV SOLEMNI RITU CONSECRAVIT(L. Wirtz): Diese Basilica des Paulus, Lehrmeister der Völker, nach dem Brande instandgesetzt, | hat Papst Pius IX., von den Bischöfen des christlichen Erdkreises gedrängt, | zwei Tage, nachdem er die unbefleckte Empfängnis Marias | der gesamten Kirche im katholischen Glauben als Glaubensinhalt verordnete, | am 10. Dezember im Jahre des wiederhergestellten Heils 1854 durch feierlichen Ritus geweiht.
Im Kreuzgang, auf dem Architrav?382S. Paolo fuori le MuraAGMINA SACRA REGIT LOCUS HIC QUEM SPLENDOR HONORAT | HIC STUDET ATQUE LEGIT MONACHORUM C(o)ETUS ET ORAT | CLAUSTRALES CLAUDENS CLAUSTRUM DE CLAUDO VOCATUR | CUM CHRISTO GAUDENS FRATRUM PIA TURMA SERATUR | HOC OPUS EXTERIUS PR(a)E CUNCTIS POLLET IN URBE || HIC NITET INTERIUS MONACHALIS REGULA TURB(a)E | CLAUSTRI PER GIRUM DECUS AURO STAT DECORATUM | MATERIAM MIRUM PR(a)ECELLIT MATERIATUM | HOC OPUS ARTE SUA QUEM ROMA CARDO BEAVIT | NATUS DE CAPUA PETRUS OLIM PRIMITIAVIT || ARDEA QUEM GENUIT QUIBUS ABBAS VIXIT IN ANNIS | CETERA DISPOSUIT BENE PROVIDA DEXTRA IOHANNIS
Im Kreuzgang rechts des Eingangs, Kaiser Nero?383aS. Paolo fuori le MuraHOC SPECUS EXCEPIT POST | AUREA TECTA NERONEM | NAM VIVUM INFERIUS | SE SEPELIRE TIMET(L. Wirtz): Nach dem Goldenen Haus em- | pfing diese Höhle den Nero, | denn er fürchtet , in Erd’ | lebend begraben zu sein.
Im Kreuzgang rechts des Eingangs, Kaiser Nero, die Inschrift hier wiederangebracht1756383bS. Paolo fuori le MuraREPERTA PROPE ANIENEM INTER SALARIAM ET NOMENTANAM VIAM | IN SUBURBANO PHAONTIS LIBERTI NUNC LA SERPENTARA | ILLINC CENTUM FERE ABHINC ANNIS NAZANUM AVECTA | DEINDE ROMAM MENSE OCTOBRIS ANNO MDCCLVI
An der Porta Santa, über der Porta Santa2000384aS. Paolo fuori le MuraIOANNES PAULUS II PONT(ifex) MAX(imus) | PORTAM SANCTAM | PATRIARCHALIS S(ancti) PAULI BASILICAE | APERUIT | ROGERUS CARD(inalis) ETCHEGARAY || A LATERE LEGATUS | CLAUSIT | ANNO MAGNI IUBILAEI MM(L. Wirtz): Papst Johannes Paul II. | hat die heilige Pforte | der Patriarchkirche des heiligen Paulus | geöffnet; | Roger Kardinal Etchegaray, || Legat a latere, hat sie geschlossen | im Jahre des großen Jubiläums 2000.
An der Porta Santa, über dem Eingang2000384bS. Paolo fuori le MuraINGREDERE | BENEDICTE | DIE(L. Wirtz): Tritt ein, Gesegneter des Herrn!
An der Porta Santa, auf der Porta Santa selbst2000384cS. Paolo fuori le MuraAD SACRAM PAULI CUNCTIS VENIENTIBUS AEDEM | SIT PACIS DONUM PERPETUOQUE SALUS(A. Trébuchon): Die da alle nur kommen zum Gotteshaus Pauli, | bleibe das Friedensgeschenk, ew’ge Gesundheit so auch.
Im linken und im rechten Querschiff, an den Enden des Querhauses, Paulus?385aS. Paolo fuori le MuraVAS ELECTIONIS ET DOCTOR GENTIUM(L. Wirtz): Auserwähltes Rüstzeug und Lehrer der Völker.
Im linken und im rechten Querschiff, an den Enden des Querhauses, Maria?385bS. Paolo fuori le MuraEXALTATA EST AD CAELESTIA REGNA(L. Wirtz): Sie ist erhöht worden zu den himmlischen Königreichen.
In der Sala Gregoriana, Papst Benedikt XIV.1749386S. Paolo fuori le MuraBENEDICTO XIV P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | QUOD | PRAETER PLURIMA ET INLUSTRIA BENEFICIA | QUEIS SODALES CASINENSES AUXIT | APSIDIS QUOQUE || HUIUS AMPLISSIMAE BASILICAE | INSIGNE OPUS MUSIVUM | HONORII PAPAE III STUDIO OLIM CONSTRUCTUM | TEMPORISQUE INIURIA P(a)ENE ATTRITUM | INGENTI AERE CONLATO || INSTAURARI CURAVERIT | ABBAS ET MONACHI S(ancti) PAULI | NE TANTI PRINCIPIS MUNIFICENTIAE | MEMORIA INTERCIDAT | H(oc) M(onumentum) PP (posuerunt) || ANNO S(alutis) MDCCXLIX
Über dem Eingang zum rechten inneren Seitenschiff, auf der Innenseite?387S. Paolo fuori le Mura(links:) A Ω (mittig:) EGO SUM VITIS VERA ET HI SUNT FRATRES MEI (rechts:) FENIX | XP DEVOTOS NOS CORAM TE PROTEGE XPE (Christe) | IN SOLIO RESIDENS CUNCTA CREATA REGENS | HIC PRIMUM FRATRES TREMEBUNDI ELECTI TE COLLA | HAS ADIENS VALVAS AD CAELUM TENDITO ALMAS || HAEC DOMUS EST FIDEI MENTES UBI SUMMA POTESTAS | LIBERAT ET SANCTORUM APOSTOLORUM TUETUR
Am Triumphbogen unter der Decke, Kaiser Theodosius I. und Honorius, ?388aS. Paolo fuori le MuraT(h)EODOSIUS C(o)EPIT PERFECIT (H)ONORIUS AULAM | DOCTORIS MUNDI SACRATAM CORPORE PAULI(L. Wirtz): Der Hof, den Theodosius anfing, Honorius abschloss, | ist durch den Leib des Paulus geheiligt, Lehrer der Völker.
Am Triumphbogen an der Wölbung, Kaiserin Placidia und Papst Leo I.?388bS. Paolo fuori le MuraPLACIDIAE PIA MENS OPERIS DECUS PATERNI | GAUDET PONTIFICIS STUDIO SPLENDERE LEONIS(L. Wirtz): Der fromme Geist der Placidia freut sich der Zierde des Werkes | ihres Vaters, dass es erstrahlt dank Papst Leos Eifer.
Am Triumphbogen unten links, Papst Leo XII.1826389S. Paolo fuori le MuraLEO XII PONT(ifex) MAX(imus) | RELIQUIAS OPERIS MUSIVI | S(ancti) LEONIS M(agni) | INCENDIO EREPTAS | E VETERI ARCU LABENTE || AMOVENDAS | SERVANDASQUE | IUSSIT | ANNO MDCCCXXVI(L. Wirtz): Papst Leo XII. | hat die Überreste des Mosaikwerks | des heiligen Leo des Großen, | dem Brande entrissen, | aus dem alten Bogen herausfallend, || entfernen | und aufbewahren | lassen. | Im Jahre 1826.
Am Triumphbogen unten rechts, Papst Pius IX.1853390S. Paolo fuori le MuraPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | OPUS MUSIVUM | A LEONE XII | AMOTUM SERVATUM | NOVO ARCU || A PIO VIII CONSTRUCTO | SPLENDIDE ABSOLVIT | RESTITUIT | ANNO MDCCCLIII(L. Wirtz): Papst Pius IX. | hat dieses Mosaikwerk, | von Leo XII. | entfernt und aufbewahrt, | nachdem ein neuer Bogen || von Pius VIII. erbaut worden war, | prächtig vollenden lassen | und instandgesetzt. | Im Jahre 1853.
In der Cappella Clementina am Boden, Papst Clemens VIII.1601391PeterskircheCLEMENS VIII PONT(ifex) MAX(imus) AN(no) SAL(utis) MDCI PONT(ificatus) X(L. Wirtz): Papst Clemens VIII. im Jahre des Heils 1501, dem 10. seines Pontifikats.
In der Cappella Clementina, Grabinschrift für Papst Pius VII.?392PeterskirchePIO VII CLARAMONTIO CAESENATI PONTIFICI MAXIMO | HERCULES CARD(inalis) CONSALVI ROMANUS AB EO CREATUS(L. Wirtz): Dem Papst Pius VII. Chiaramonti aus Cesena | (widmete dies) Ercole Consalvi, römischer Kardinal, der von diesem berufen worden war.
Im Durchgang von der Cappella Clementina zum linken Querschiff, Grabinschrift für Papst Pius VIII.?393PeterskirchePIO VIII PONTIFICI MAXIMO | IOSEPHUS ALBANIUS CARDINALIS(L. Wirtz): Papst Pius VIII. | (widmete dies) Giuseppe Albani, Kardinal.
In der Cappella Gregoriana am Boden, Papst Gregor XIII.1580394PeterskircheGREGORIUS XIII BONCOMP(agnius) BONON(iensis) P(ontifex) O(ptimus) M(aximus) AN(no) MDLXXX(L. Wirtz): Gregor XIII. Boncompagni aus Bologna, Papst, im Jahre 1580.
In der Cappella Gregoriana an dem Altar an der rechten Wand?395PeterskircheDEI | GENETRICI | MARIAE VIRGINI | ET S(ancto) GREGORIO | NAZIANZENO || UNUM EX VII ALTAR(ibus)(L. Wirtz): Gottes | Mutter, | der Jungfrau Maria, | und dem heiligen Gregor | von Nazianz || (ist gewidmet) einer von sieben Altären.
Im Durchgang von der Cappella Gregoriana zum rechten Querschiff, Grabinschrift für Papst Benedikt XIV.?396PeterskircheBENEDICTO XIV | PONT(ifici) MAX(imo) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALES | AB EO CREATI(L. Wirtz): Papst Benedikt XIV. | (widmeten dies) der Heiligen Römischen Kirche Kardinäle, die von ihm berufen worden waren. | Im Jahre 1854.
In der Cappella Gregoriana, Grabinschrift für Papst Gregor XVI.1854397PeterskircheGREGORIO XVI PONT(ifici) MAX(imo) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALES AB EO CREATI | ANNO MDCCCLIV(L. Wirtz): Papst Gregor XVI. | (widmeten dies) der Heiligen Römischen Kirche Kardinäle, die von ihm berufen worden waren. | Im Jahre 1854.
Im Durchgang von der Cappella della Madonna della Colonna zum Chor, Grabinschrift für Papst Alexander VIII.1725398PeterskirchePATRUO MAGNO | ALEXANDRO VIII OTTHOBONO | VENETO P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | PETRUS CARD(inalis) EP(iscop)US SABIN(iensis) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) VIC(e) CANC(ellarius) | ANNO IUB(ilaei) MDCCXXV(L. Wirtz): Seinem großen Onkel | Alexander VIII. Ottoboni | aus Venedig, Papste, | hat Pietro Kardinalbischof von Sabina, der Heiligen Römischen Kirche Vizekanzler (dies errichtet), | im Jubeljahre 1725.
Im Durchgang vom rechten Querschiff zur Cappella S. Michele, Grabinschrift für Papst Clemens XIII.?399PeterskircheCLEMENTI XIII | REZZONICO | P(ontifici) M(aximo) | FRATRIS FILII(L. Wirtz): Für Clemens XIII., | Rezzonico, | Papst, | (errichteten dies) des Bruders Söhne.
In der Cappella di S. Sebastiano, Grabinschrift für Papst Pius XI.?400PeterskirchePIUS XI PONT(ifex) MAX(imus) | CUIUS EPISCOPALE INSIGNE | TOTIUSQUE VITAE RATIO | ATQUE PROPOSITUM FUIT | “PAX CHRISTI IN REGNO CHRISTI”(L. Wirtz): Papst Pius XI., | dessen bischöflicher Wahlspruch, | Maßregel des gesamten Lebens und Vorsatz dieser war: | «Frieden Christi im Reiche Christi»
In der Cappella di S. Sebastiano, Grabinschrift für Papst Pius XII.?401PeterskirchePIO XII | PONT(ifici) MAX(imo) | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALES | AB EO CREATI(L. Wirtz): Papst Pius XII. | (widmeten dies) die Kardinäle der Heiligen Römischen Kirche, | die von ihm berufen worden waren.
Im Chor links hinten an der Wand, Papst Pius IX., Unbefleckte Empfängnis1854402PeterskirchePIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | IN HAC PATRIARCHALI BASILICA DIE VIII DECEMBRIS AN(no) MDCCCLIV | DOGMATICAM DEFINITIONEM | DE CONCEPTIONE IMMACULATA | DEIPARAE VIRGINIS MARIAE || INTER SACRA SOLEMNIA PRONUNCIAVIT | TOTIUSQUE ORBIS CATHOLICI DESIDERIA EXPLEVIT(L. Wirtz): Papst Pius IX. | hat in dieser Patriarchalbasilika am 8. Dezember im Jahre 1854 | die dogmatische Definition | der unbefleckten Empfängnis | der gottgebärenden Jungfrau Maria || während des feierlichen Gottesdienstes verkündet | und (damit) das Verlangen des ganzen katholischen Erdkreises erfüllt.
In den Grotten, Grabinschrift für Königin Christina von Schweden1689403PeterskircheD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CORPUS CHRISTINAE ALEXANDRAE | GOTHORUM SUECORUM VANDALORUMQUE | REGINAE | OBIIT DIE XIX APRILIS MDCLXXXIX(L. Wirtz): Gott, dem besten und größten! | Der Körper der Christina Alexandra, | der Gothen, Schweden und Vandalen | Königin, | starb am 19. April 1689.
In den Grotten, Grabinschrift für Jakob III.?404PeterskircheIACOBO III | IACOBI II MAGNAE BRIT(anniae) REGIS FILIO | CAROLO EDUARDO | HENRICO DECANO PATRUM CARDINALIUM | IACOBI III FILIIS || REGIAE STIRPIS STUARDIAE POSTREMIS(L. Wirtz): Für James III., | den Sohn James’ II., Königs von Großbritannien, | für Charles, Edward und Henry, den Dekan der Kardinalväter, | den Söhnen James’ III., | den letzten des königlichen Hause der Stuarts.
In den Grotten, Grabinschrift für Papst Johannes Paul II.2005405PeterskircheIOANNES PAULUS PP (Papa) II | (links:) 16. X. 1978 * (rechts:) 2. IV. 2005 | XP (das Christusmonogramm)(L. Wirtz): Papst Johannes Paul II. | (links:) 16. X. 1978 * (rechts:) 2. IV. 2005 | XP (das Christusmonogramm)
In den Grotten, Grabinschrift für Papst Nikolaus V.?406PeterskircheHIC SITA SUNT QUINTI NICOLAI ANTISTITIS OSSA | AUREA QUI DEDERAT SAECULA ROMA TIBI | CONSILIO ILLUSTRIS VIRTUTE ILLUSTRIOR OMNI | EXCOLUIT DOCTOS DOCTIOR IPSE VIROS | ABSTULIT ERROREM QUO SCHISMA INFECERAT ORBEM || RESTITUIT MORES MOENIA TEMPLA DOMOS | TUM BERNARDINO STATUIT SUA SACRA SENENSI | SANCTA IOBEL(a)EI TEMPORA DUM CELEBRAT | CINXIT HONORE CAPUT FRIDERICI ET CONIUGIS AUREO | RES ITALAS ICTO FOEDERE COMPOSUIT || ATTICA ROMANAE COMPLURA VOLUMINA LINGUAE | PRODIDIT EN TUMULO FUNDITE THURA SACRO
In den Grotten, vor dem Grab des Apostels Petrus, über dem Grab, Papst Paul V., in der vertieften Confessio vor dem Papstaltar1615407aPeterskircheXP (das Christusmonogramm) | SACRA BEATI PETRI CONFESSIO | A PAULO PAPA V EIUS SERVO | EXORNATA | ANNO DOM(ini) MDCXV PONT(ificatus) XIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.282(L. Wirtz): XP (das Christusmonogramm) | Des seligen Petrus heilige Confessio, | von Papst Paul V., seinem Diener, | ausgeschmückt. | Im Jahre des Herrn 1615, dem 11. seines Pontifikats.Papst Paul V.: 1605-1621
In den Grotten, vor dem Grab des Apostels Petrus, über dem Bogen vor dem Grab?407bPeterskircheSEPULCRUM | SANCTI PETRI APOSTOLI(L. Wirtz): Grab | des heiligen Apostel Petrus.
In den Grotten, vor dem Grab des Apostels Petrus, links an der Wand?407cPeterskircheDE TOTO MUNDO QUI ET UNIVERSARUM GENTIUM VOCATIONI PETRUS ELIGITUR | QUI ET UNIVERSARUM GENTIUM VOCATIONI | ET OMNIBUS APOSTOLIS CUNCTISQUE | ECCLESIAE PATRIBUS PRAEPONATUR | UT QUAMVIS IN POPULO DEI MULTI || SACERDOTES SINT MULTIQUE PASTORES | OMNES TAMEN PROPRIE REGAT PETRUS | QUOS PRINCIPALITER REGIT ET CHRISTUS | S(anctus) LEO MAGNUS EX SERMONE IV DIE 29 SEPTEMBRIS ANN(o) 444°
In den Grotten, vor dem Grab des Apostels Petrus rechts an der Wand, Johannes Paul II1979407dPeterskircheIOANNES PAULUS II PONT(ifex) MAX(imus) | PRIMO EXPLETO ANNO EX QUO | SUPREMUM MUNUS APOSTOLICUM | SUSCEPIT HUNC AD BEATI PETRI | SEPULCRUM ADITUM VOLUIT PATERE || QUO COMMODIUS CHRISTIFIDELES | PRAECLARISSIMUM CATHOLICAE FIDEI | ET UNITATIS VELUTI CENTRUM | VISERENT ATQUE EXCOLERENT | ANNO DOM(ini) MCMLXXIX PONT(ificatus) I(L. Wirtz): Papst Johannes Paul II. | hat nach Ablauf des ersten Jahres, seitdem er | das höchste apostolische Amt | übernahm, diesen zu des seligen Petrus | Grabe führenden Zugang | geöffnet wissen wollen, || auf dass die christlichen Gläubigen umso bequemer | das gleichsam hochberühmte Zentrum des katholischen Glaubens und der Einheit | besuchen und verehren. | Im Jahre des Herrn 1979, seines Pontifikats 1.
In den Grotten, auf der Basis der alten Petrusstatue am Ausgang, Papst Johannes Paul II.1979408PeterskircheIOANNE PAULO II PONTIFICE MAXIMO | HAEC PERANTIQUA PRINCIPIS | APOSTOLORUM STATUA | QUAM PIUS PP (Papa) XII A(nno) MCMXXXXIX RESTAURAVERAT | HAC IN SEDE AD NOVAM || DIGNIOREMQUE FORMAM REDACTA | COLLOCATA EST | A(nno) MCMLXXIX(L. Wirtz): Unter dem Pontifikat Papst Johannes Pauls II. | wurde diese überaus alte Statuen des ersten der Apostel, | die Papst Pius XII. im Jahre 1949 instandgesetzt hatte, | an diese Stelle, in ein neue | und würdigere Gestalt gebracht, | gesetzt. | Im Jahre 1979.
Über der bronzenen Petrusstatue im Mittelschiff1871408.1PeterskirchePIO IX PONT(ifice) MAX(imo) | QUI PETRI ANNOS | IN PONTIFICATU ROMANO | UNUS AEQUAVIT | CLERUS VATICANUS || SACRAM ORNAVIT SEDEM | XVI KAL(endas) QUINT(iles) A(nno) MDCCCLXXIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.288(L. Wirtz): Zur Amtszeit Pius’ IX., | der des Petrus Jahren | im römischen Pontifikat | als einziger gleichkam, | ließ der vatikanische Klerus || den heiligen Sitz ausschmücken. | Am 16. Juni im Jahre 1871.Papst Pius IX.: 1846-1878
Im Mittelschiff am ersten Pfeiler links, Papst Pius IX.1858/59409PeterskircheBASES PILARUM | EX LAPIDE TIBURTINO MARMOREAE | PII IX PONTIFICATUS AN(no) XIII(L. Wirtz): Die marmornen Basen der Säulen | aus Tiburtinischem Stein | von Pius IX., im 13. Jahre seines Pontifikats.
Im Mittelschiff am ersten Pfeiler rechts, Papst Benedikt XIII.?410PeterskircheBENEDICTUS XIII P(ontifex) M(aximus) | BENEDICTUS XIII P(ontifex) M(aximus) | ET ORNANDAM PRINCIPIS APOSTOLORUM MEMORIAM | EX ARIS HUIUS SACROSANCTAE BASILICAE | UNAM ET VIGINTI || SOLEMNI RITU DEDICAVIT
Im Mittelschiff in der Mitte am Boden, Papst Pius XI.1935/36411PeterskirchePIUS XI PONT(ifex) MAX(imus) | JUBILAEO HUMANAE REDEM(ptionis) EXACTO | AN(no) XIV(L. Wirtz): Papst Pius XI., | nach Verlauf des Jubeljahres der menschlichen Erlösung, | im 14. Jahre (seines Pontifikats).
In der Kuppel, unter der Laterne umlaufend1590411.1PeterskircheS(ancti) PETRI GLORIAE SIXTUS P(a)P(a) V A(nno) MDXC PONTIF(icatus) VVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.281(L. Wirtz): Zum Ruhme des heiligen Petrus. Papst Sixtus V., im Jahre 1590, dem 5. seines Pontifikats.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Architrav des rechten Querschiffs411.2aPeterskircheO PETRE DIXISTI TU ES CHRISTUS FILIUS DEI VIVI AIT IESUS BEATUS ES SIMON BAR IONA QUIA CARO ET SANGUIS NON REVELAVIT TIBIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.283(L. Wirtz): O Petrus, du sagtest: «Du bist Christus, Sohn des lebenden Gottes.» Darauf sagte Jesus: «Selig bist du, Simon Barjona, weil Fleisch und Blut dir (dies) nicht offenbarte.»
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Kuppelring411.2bPeterskircheTU ES PETRUS ET SUPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.283(L. Wirtz): Du bist Petrus, und auf diesem Felsen werde ich meine Kirche errichten, und dir werde ich geben die Schlüssel zum Himmelreich.
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Architrav des Mittelschiffs411.2cPeterskircheQUODCUMQUE LIGAVERIS SUPER TERRAM ERIT LIGATUM ET IN COELIS ET QUODCUMQUE SOLVERIS SUPER TERRAM ERIT SOLUTUM ET IN COELIS EGO ROGAVI PRO TE O PETRE UT NON DEFICIAT FIDES TUA ET TU ALIQUANDO CONVERSUS CONFIRMA FRATRES TUOSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.284(L. Wirtz): Was immer du verbunden hast auf der Erde, wird verbunden sein auch im Himmel, und was immer du gelöst hast auf der Erde, wird gelöst sein auch im Himmel. Ich ersuchte für dich, o Petrus, dass dein Glaube nicht schwinde. Auch du, irgendwann einmal gekehrt, bestärke deine Brüder!
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Architrav des linken Querschiffs411.2dPeterskircheDICIT TER TIBI PETRE IESUS DILIGIS ME? CUI TER O ELICTE RESPONDENS AIS O DOMINE TU QUI OMNIA NOSTI TU SCIS QUIA DILIGO TEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.284(L. Wirtz): Es sagt dreimal zu dir, Petrus, Jesus: «Liebst du mich?» Diesem sagst du dreimal, o Auserwählter, als Antwort: «O Herr, du, der du alles weißt, weißt, dass ich dich liebe.»
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Architrav des Choreslat / grc411.2ePeterskircheO PASTOR ECCLESIAE TU OMNES CHRISTI PASCIS AGNOS ET OVES ΣΥ ΒΟΣΚΕΙΣ ΤΑ ΑΡΝΙΑ ΣΥ ΠΟΙΜΑΙΝΕΙΣ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.285(L. Wirtz): O Hirte der Kirche, du weidest alle Lämmer und Schafe Christi. Du hütest die Lämmer, du hegst die Schafe Christi.
Auf den Architraven und dem Kuppelring; auf dem Architrav des Vierung411.2fPeterskircheHINC UNA FIDES | MUNDO REFULGET | HINC SACERDOTII | UNITAS EXORITURVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.285(L. Wirtz): Von hier strahlt der Welt hervor der eine Glaube, | von hier entspringt die Einheit der Priesterwürde.
An den Reliquienschreinen in der Vierung; über der Statue der heiligen Veronica1625411.3aPeterskircheSALVATORIS IMAGINEM VERONICAE SUDARIO EXCEPTAM | UT LOCI MAIESTAS DECENTER CUSTODIRET | URBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) CONDITORIUM EXTRUXIT ET ORNAVIT | ANNO IUBIL(a)EI MDCXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.286(L. Wirtz): Damit des Erlösers Abbild, in Veronikas Schweißtuch aufgefangen, | dieser erhabene Ort geziemend bewahre, | ließ Papst Urban VIII. den Schrein erbauen und schmücken | im Jubeljahr 1625.Papst Urban VIII.: 1623-1644
An den Reliquienschreinen in der Vierung; über der Statue der heiligen Helena411.3bPeterskirchePARTEM CRUCIS QUAM HELENA IMPERATRIX E CALVARIO IN URBEM AVEXIT | URBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) E SESSORIANA BASILICA DESUMPTAM | ADDITIS ARA ET STATUA | HIC IN VATICANO CONDITORIO COLLOCAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.286(L. Wirtz): Den Teil des Kreuzes, den Kaiserin Helena vom Golgotha in die Stadt brachte, | hat Urban VIII. der Sessorianischen Basilica entnommen und | nach Beifügung eines Altars und einer Statue | hier im Vatikanischen Reliquienschrein aufgestellt.Papst Urban VIII.: 1623-1644
An den Reliquienschreinen in der Vierung; über der Statue des heiligen Longinus411.3cPeterskircheLONGINI LANCEAM QUAM INNOCENTIUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | A BAIAZETE TURCARUM TYRANNO ACCEPIT | URBANUS VIII STATUA ADPOSITA ET SACELLO SUBSTRUCTO | IN EXORNATUM CONDITORIUM TRANSTULITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.287(L. Wirtz): Des Longinus Lanze, die Papst Innozenz VIII. | von Baiazet, Tyrann der Türken, erhielt, | ließ Urban VIII., nach Beifügung der Statue und Bau einer Kapelle darunter, | in den geschmückten Reliquienschrein bringen.Papst Urban VIII.: 1623-1644
An den Reliquienschreinen in der Vierung; über der Statue des heiligen Andreas411.3dPeterskircheSANCTI ANDREAE CAPUT QUOD PIUS SECUNDUS | EX ACHAIA IN VATICANUM ASPORTANDUM CURAVIT | URBANUS VIII NOVIS HIC ORNAMENTIS DECORATUM | SACRISQUE STATUAE AC SACELLI HONORIBUS COLI VOLUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.287(L. Wirtz): Des heiligen Andreas Haupt, das Pius II. | aus Griechenland in den Vatikan schaffen ließ, | hat Urban VIII. hier mit neuem Schmuck dekoriert | und mit den Ehren der Statue und der Kapelle verehrt wissen wollen.Papst Urban VIII.: 1623-1644
Im linken Seitenschiff am Boden, Papst Johannes Paul II.1998412aPeterskircheIOANNES PAULUS II P(ontifex) M(aximus) A(nno) XXI | MCMXCVIII(L. Wirtz): Papst Johannes Paul II. im 21. Jahre (seines Pontifikats) | 1998.
Im linken Seitenschiff am Boden, bei den Papstwappen, Papst Johannes Paul II.1998412bPeterskircheTOTUS TUUS(L. Wirtz): Ganz dein.
Im linken Seitenschiff, Grabinschriften für Papst Innozenz VIII.1621413aPeterskircheD(eo) O(ptimo) M(aximo) | INNOCENTIO VIII CYBO PONT(ifici) MAX(imo) | ITALICAE PACIS PERPETUO CUSTODI | NOVI ORBIS SUO AEVO INVENTI GLORIA | REGI HISPANIARUM CATHOLICI NOMINE IMPOSITO || CRUCIS SACRO SSANCTAE (!) REPERTO TITULO | LANCEA QUAE CHRISTI HAUSIT LATUS | A BAIAZETE TURCARUM TYRANNO (überschr. für: IMPER(atore)) DONO MISSA | AETERNUM INSIGNI | MONUMENTUM E VETERE BASILICA HUC TRANSLATUM || ALBERICUS CYBO MALASPINA | PRINCEPS MASSAE | FERENTILLI DUX MARCHIO CARRARIAE ET C | PRONEPOS | ORNATIUS AUGUSTIUSQ(ue) POSUIT ANNO DOM(ini) MDCXXI
Im linken Seitenschiff, unter der Statue, Grabinschriften für Papst Innozenz VIII.1492413bPeterskircheINNOCENTIUS VIII CIIBO | IANUENSIS PONT(ifex) OPT(imus) MAX(imus) | VIXIT ANNOS VII ME(nses) X DI(es) XXV | OBIIT AN(no) D(omi)NI M(ense) IULII(L. Wirtz): Papst Innozenz VIII. | Cibo | aus Genua, | lebte (als Papst) 7 Jahre, 10 Monate und 25 Tage. | Er starb im Jahre des Herrn 1492, im Monat Juli.
Im linken Seitenschiff, unter dem Sarkophag, Grabinschriften für Papst Innozenz VIII.?413cPeterskircheIN INNOCENTIA | MEA INGRESSUS SUM | REDIME ME DOMINE | ET MISERE MEI(L. Wirtz): In meiner Unschuld bin ich gegangen, | erlöse mich, Herr, | und erbarme dich meiner.
Im linken Seitenschiff, Grabinschrift für Papst Innozenz XI.1700414PeterskircheINNOCENTIO XI | PONT(ifici) MAX(imo) | LIVIUS ODESCHALCUS NEP(os) | AN(no) IUB(ilaei) MDCC(L. Wirtz): Papst Innozenz XI. | (errichtete dies) Livio Odescalchi, sein Neffe. | Im Jubiläumsjahr 1700.
Im linken Seitenschiff, Jakob III.1819415PeterskircheIACOBO III | IACOBI II MAGNAE BRIT(anniae) REGIS FILIO | KAROLO EDUARDO | ET HENRICO DECANO PATRUM CARDINALIUM | IACOBI III FILIIS || REGIAE STIRPIS STUARDIAE POSTREMIS | ANNO MDCCCXIX | BEATI MORTUI | QUI IN DOMINO MORIUNTUR(L. Wirtz): Für Jakob III., | Sohn Jakobs II., Königs von Großbritannien, | und für Karl Eduard | und Henrich, Dekan der Kardinalväter, | die Söhne Jakobs III., || letzte des königlichen Hauses der Stuart. | Im Jahre 1819. | Selig die Toten, | die im Herrn sterben.
Im linken Seitenschiff, Grabinschrift für Papst Leo XI.1605416PeterskircheD(eo) O(ptimo) M(aximo) | LEONI XI MEDICI FLORENTINO PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) | QUI AD SUMMAM ECCLESIAE DEI FOELICITATEM | OSTENSUS MAGIS QUAM DATUS | CHRISTIANUM ORBEM BREVI XXVII DIERUM LAETITIA || ET LONGO ANNORUM MOERORE COMPLEVIT | ROBERTUS CARDINALIS UBALDINUS EX SORORE PRONEPOS | GRATI ANIMI MONUMENTUM P(osuit) | OBIIT AN(no) AETATIS SUAE LXIX QUINTO KAL(endas) MAII | MDCV
Im rechten Seitenschiff, um das Medaillon im Kreis umlaufend, Grabinschrift Papst Clemens’ XI. für Königin Christina von Schweden1702417aPeterskircheCHRISTINA ALEXANDRA D(ei) G(ratia) SUEC(orum) GOTHOR(um) VANDALORUMQ(ue) REGINA(L. Wirtz): Christina Alexandra, von Gottes Gnaden Königin der Schweden, Gothen und Vandalen.
Im rechten Seitenschiff, unter dem Medaillon, Grabinschrift Papst Clemens’ XI. für Königin Christina von Schweden1702417bPeterskircheCHRISTINAE SUECORUM REGINAE | OB ORTHODOXAM RELIGIONEM | ABDICATO REGNO ABIURATA HAERESI | PIE SUSCEPTAM | AC DELECTA ROMAE SEDE EXIMIE CULTAM || MONUMENTUM AB INNOCENTIO XII INCHOATUM | CLEMENS XI P(ontifex) M(aximus) ABSOLVIT ANNO SAL(utis) MDCCII
Im rechten Seitenschiff, Grabinschrift für Papst Gregor XIII.1723418aPeterskircheGREGORIO XIII PONT(ifici) MAX(imo) | JUSTITIAE CUSTODI PIETATIS CULTORI RELIGIONIS VINDICI | ET PROPAGATORI IN UTROQUE ORBE MUNIFICENTISSIMO | JACOBUS TIT(ularis) S(anctae) MARIAE IN VIA PRESB(yter) S(anctae) R(omanae) | E(cclesiae) CARD(inalis) BONCOMPAGNUS || ARCHIEPISCOPUS BONONIAE ABNEPOS POSUIT | ANN(o) SAL(utis) MDCCXXIII
Im rechten Seitenschiff, auf der Tafel in der Hand der weiblichen Allegorie links, Grabinschrift für Papst Gregor XIII.1723418bPeterskircheNOVI | OPERA | EIUS | ET | FIDEM || APOC(alypsis) CAP(itulum) 2 V(ersus) 19(A. Trébuchon): Ich weiß | seine | Werke | und | seinen Glauben. || Apokalypse Kapitel 2, Vers 19.
Im rechten Seitenschiff, die Künstlersignatur auf dem Schild rechts, Grabinschrift für Papst Gregor XIII.1723418cPeterskircheEQU(es) CAMILL(us) RUSCONI MEDIOLAN(ensis) INVEN(it) ET SCULP(sit)
Im rechten Seitenschiff, Grabinschrift für Papst Innozenz XII.1746419PeterskircheINNOCENTII XII P(ontificis) M(aximi) | INORNATUM MONUMENTUM | IN HANC ELEGANTEM FORMAM REDIGI CURAVIT | ADPROBANTE BENEDICTO XIV P(ontifice) M(aximo) | VINCENTIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) PETRA EP(iscopus) PRAEN(estinensis) || ET M(aior) POENITEN(tiarius) | A(nno) S(alutis) MDCCXLVI(L. Wirtz): Des Papstes Innozenz XII. | schmuckloses Denkmal | hat in diese schmuckvolle Gestalt versetzen lassen, | unter Billigung des Papstes Benedikt XIV., | Vincenzo Petra, Kardinal der Heiligen Römischen Kirche, Bischof von Palestrina, || und Kardinalgroßpönitentiar. | Im Jahre des Heils 1746.
Im rechten Seitenschiff, Grabinschrift Papst Urbans VIII. für Comitissa Mathilde1635420PeterskircheURBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | COMITISSAE MATHILDI VIRILIS ANIMI FOEMINAE | SEDIS APOSTOLICAE PROPUGNATRICI | PIETATE INSIGNI LIBERALITATE CELEBERRIMAE | HUC EX MANTUANO SANCTI BENEDICTI || COENOBIO TRANSLATIS OSSIBUS | GRATUS AETERNAE LAUDIS PROMERITUM | MON(umentum) POS(uit) AN(no) MDCXXXV
An der Eingangswand links420.1aPeterskirchePAULUS V | PONT(ifex) MAX(imus) | VATICANUM TEMPLUM | A IULIO II INCHOATUM | ET USQUE AD GREGORII ET CLEMENTIS || SACELLA | ASSIDUO CENTUM ANNORUM | OPIFICIO PRODUCTUM | TANTAE MOLIS ACCESSIONE | UNIVERSUM CONSTANTINIANAE || BASILICAE AMBITUM INCLUDENS | CONFECIT | CONFESSIONEM B(eati) PETRI EXORNAVIT | FRONTEM ORIENTALEM ET PORTICUM | EXTRUXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.276/277Papst Paul V.: 1605-1621
An der Eingangswand rechts420.1bPeterskircheURBANUS VIII | PONT(ifex) MAX(imus) | VATICANAM BASILICAM | A CONSTANTINO MAGNO EXTRUCTAM | A BEATO SYLVESTRO DEDICATAM || IN AMPLISSIMI TEMPLI FORMAM | RELIGIOSA MULTORUM PONTIFF (pontificum) | MAGNIFICENTIA | REDACTAM | SOLEMNI RITU CONSECRAVIT || SEPULCHRUM APOSTOLICUM | AEREA MOLE DECORAVIT | ODEUM ARAS ET SACELLA | STATUIS AC MULTIPLICIBUS OPERIBUS | ORNAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.278/279Papst Urban VIII.: 1623-1644
An der Eingangswand mittig420.1cPeterskircheBASILICAM | PRINCIPIS APOSTOLORUM | IN HANC MOLIS AMPLITUDINEM | MULTIPLICI ROMANORUM PONTIFICUM | AEDIFICATIONE PERDUCTAM || INNOCENTUS X PONT(ifex) MAX(imus) | NOVO CAELATURAE OPERE | ORNATIS SACELLIS | INTERIECTIS IN UTRAQUE TEMPLI ALA | MARMOREIS COLUMNIS || STRATO E VARIO LAPIDE | PAVIMENTO | MAGNIFICENTIUS TERMINAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.280(L. Wirtz): Die Basilika | des Apostelfürsten, | zu solcher Erhabenheit des Baus | durch zahlreiche von römischen Päpsten unternommenen | Bauanstrengungen gebracht, || hat Papst Innozenz X. | durch neue Reliefarbeit, | Ausschmückung der Kapellen, | Einfügung von Marmorsäulen in beide Flügel der Kirche || sowie Pflasterung eines Bodens aus verschiedenfarbigem Steine | prächtiger vollendet.Papst Innozenz X.: 1644-1655
An der Front, auf dem Architrav1612420.2PeterskircheIN HONOREM PRINCIPIS APOST(olorum) PAULUS V BURGHESIUS ROMANUS PONT(ifex) MAX(imus) AN(no) MDCXII PONT(ificatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.274(A. Trébuchon): Zu Ehren des Apostelfürsten (ließ) Papst Paul V. Borghese aus Rom (dies errichten) im Jahre 1612, im 7. seines Pontifikats.Papst Paul V.: 1605-1621
In der Vorhalle über den Eingängen, Papst Paul V.1618/19421PeterskirchePAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) ANNO XIIII(L. Wirtz): Papst Paul V., im 14. Jahre.
In der Vorhalle im Mittelbogen an der Wand, Papst Pius XII.1950422PeterskircheQUOD | DIUTURNIS CATHOLICUS ORBIS EXPECTABAT VOTIS | CALENDAE NOVEMBRES ANNI SACRI MCML TULERE | CUM IN PETRIANO FORO | OVANTIUM MULTITUDINE REFERTO || SUPERNA AC TERRESTRI EFFUSA LAETITIA | PIUS XII PONT(ifex) MAX(imus) | INGENTI SACRORUM ANTISTITUM STIPATUS CORONA | DEIPARAM VIRGINEM MARIAM | ANIMA ET CORPORE IN CAELUM || ASSUMPTAM | FALLI NESCIO PRONUNTIABAT ORACULO | A RE SANCTISSIME GESTA ANNO EXPLETO | HIC POSITUS LAPIS | (Namen der anwes. Kleriker)(L. Wirtz): Was | der katholische Erdkreis mit anhaltenden Wünschen erwartete, | das hat der 1. November des heiligen Jahres 1950 gebracht, | als auf dem Petersplatz, | gefüllt mit frohlockender Menge, || mit himmlischer und irdischer leidenschaftlicher Freude | Papst Pius XII., | begleitet von einer gewaltigen Schar heiliger Bischöfe, | die Gottesgebärerin und Jungfrau Maria | als mit Seele und Geist in den Himmel | aufgestiegen | in unfehlbarer Weissagung proklamierte. | Als nach der allerheiligst vollbrachten Tat ein Jahr vergangen war, | ist dieser Stein gesetzt worden. | (Namen der Kleriker)
In der Vorhalle rechts an der Wand, Papst Paul VI. und Johannes Paul II., orthodoxe Kirche1967, 1987423PeterskircheAD PLENAM RESTITUENDAM COMMUNIONEM | INTER CATHOLICAM ORTHODOXAMQUE ECCLESIAM | ORANTES HANC IN BASILICAM CONVENERUNT | PAULUS VI P(ontifex) M(aximus) ET ATHENAGORAS I PATRIARCHA | VII CAL(endas) NOV(embres) A(nno) MDCCCCLXVII || IOANNES PAULUS II P(ontifex) M(aximus) ET DEMETRIOS I PATRIARCHA | POSTRIDIE NON(as) DEC(embres) A(nno) MDCCCCLXXXVII | SOLI DEO HONOR ET GLORIA PER SAECULA | (der griech. Text)(L. Wirtz): Zur vollen Wiederherstellung der Gemeinschaft | zwischen der katholischen und orthodoxen Kirche | kamen betend in dieser Basilika zusammen | Papst Paulus VI. und Patriarch Athenagoras I. | am 26. Oktober im Jahre 1967. || Papst Johannes Paul II. und Patriarch Demetrios I. | am 6. Dezember im Jahre 1987. | Gott allein Ehre und Ruhm in Ewigkeit. | (der griech. Text)
In der Vorhalle rechts über der Porta Santa; links423.1aPeterskircheIOANNES PAULUS II P(ontifex) M(aximus) | ITERUM PORTAM SANCTAM | APERUIT ET CLAUSIT | ANNO MAGNI IUBILAEI | AB INCARNATIONE DOMINI || MM – MMIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.275(L. Wirtz): Papst Johannes Paul II. | hat die Heilige Pforte erneut | geöffnet und geschlossen | im Jahre des großen Jubiläums | nach der Fleischwerdung des Herrn || 2000 – 2001.Papst Johannes Paul II.: 1978-2005
In der Vorhalle rechts über der Porta Santa; rechts423.1bPeterskircheFRANCISCUS PP (Papa) | PORTAM SANCTAM | ANNO MAGNI IUB(ilaei) MM – MMI | A IOANNE PAULO PP (Papa) II | RESERATAM ET CLAUSAM || APERUIT ET CLAUSIT | ANNO IUB(ilaei) MISERICORDIAE | MMXV – MMXVI Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.275(L. Wirtz): Papst Franziskus | hat die Heilige Pforte, | im Jahre des großen Jubiläums 2000 – 2001 | von Papst Johannes Paul II. | aufgeschlossen und versperrt, || geöffnet und geschlossen | im Jubiläumsjahr der Barmherzigkeit | 2015 – 2016.Papst Franziskus: seit 2013
Auf den Basen der Apostelstatuen, Papst Pius IX.1847424PetersplatzPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | (Basis der Petrusstatue:) PETRI APOSTOLORUM PRINCIPIS | (Basis der Paulusstatue:) PAULI DOCTORIS GENTIUM | SIGNUM | MAGNITUDINI TEMPLI VAT(icani) PAR || HEIC OPPORTUNO IN LOCO | STARE IUSSIT | ANNO MDCCCXLVII | SACRI PRINCIPATUS EIUS I | LAURENTIO LUCIDI CUR(atore) OP(erum) VAT(icanorum)(L. Wirtz): Papst Pius IX. ließ | (Basis der Petrusstatue:) des Petrus, Erster der Apostel, | (Basis der Paulusstatue:) des Paulus, Lehrer der Völker | Denkmal, | der Größe der vatikanischen Kirche angemessen, || hier an günstigem Orte | stehen. | Im Jahre 1847, | dem ersten seines heiligen Prinzipats, | unter Lorenzo Lucidi als vatikanischem Bauvorsteher.
Am Fuß des Obelisken; ost- und westwärts gleichlautend424.1aPetersplatzDIVO CAESARI DIVI IULII F(ilio) AUGUSTO | TI(berio) CAESARI DIVI AUGUSTI F(ilio) AUGUSTO | SACRUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.269(L. Wirtz): Dem göttlichen Caesar Augustus, des göttlichen Julius Sohn, | (und) dem Tiberius Caesar Augustus, des göttlichen Augustus Sohn, | geweiht.
Auf der Basis des Obelisken; südwärts1586424.1bPetersplatzSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM VATICANUM | DIS GENTIUM | IMPIO CULTU DICATUM | AD APOSTOLORUM LIMINA || OPEROSO LABORE TRANSTULIT | ANNO MDLXXXVI PONT(ificatus) IIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.270(L. Wirtz): Papst Sixtus V. | hat den vatikanischen Obelisken, | den Göttern der Heiden | in frevelhaftem Kulte geweiht, | zu den Schwellen der Apostel || unter mühsamer Arbeit transportiert. | Im Jahre 1586, dem 2. seines Pontifikats.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; nordwärts1586424.1cPetersplatzSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | CRUCI INVICTAE | OBELISCUM VATICANUM | AB IMPURA SUPERSTITIONE | EXPIATUM IUSTIUS || ET FELICIUS CONSECRAVIT | ANNO MDLXXXVI PONT(ificatus) IIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.271(L. Wirtz): Papst Sixtus V. | hat dem unbesiegten Kreuze | den vatikanischen Obelisken, | von unreinem Aberglauben | bereinigt, gerechter || und verheißender geweiht. | Im Jahre 1586, dem 2. seines Pontifikats.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts424.1dPetersplatzECCE CRUX DOMINI | FUGITE | PARTES ADVERSAE | VICIT LEO | DE TRIBU IUDAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.272(L. Wirtz): Siehe da, das Kreuz des Herrn, | flieht, | feindliche Scharen, | es siegte der Löwe | vom Stamme Juda.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts424.1ePetersplatzCHRISTUS VINCIT | CHRISTUS REGNAT | CHRISTUS IMPERAT | CHRSITUS AB OMNI MALO | PLEBEM SUAM || DEFENDATVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.272(L. Wirtz): Christus siegt, | Christus herrscht, | Christus gebietet, | Christus möge von allem Bösen | sein Volk || fernhalten.
An der Spitze des Obelisken, westwärts1586424.1fPetersplatzSANCTISSIMAE CRUCI | SYXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | SACRAVIT | E PRIORE SEDE | AVULSUM || ET CAESS (Caesaribus) AUG(usto) AC TIB(erio) | I(ure) L(icito) ABLATUM | MDLXXXVIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.273(L. Wirtz): Dem heiligsten Kreuze | hat Papst Syxtus V. | (diesen Obelisken) geweiht, | der seinem vorherigen Standort | entrissen || und den Kaisern Augustus sowie Tiberius | rechtsam | weggenommen wurde. | 1586.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf dem Sockel des Obelisken, auf der Nordseite zuunterst, Meridian1817425PetersplatzPETRUS MACCARANIUS | FABRICAE S(ancti) PETRI CURATOR | SEMITAM MERIDIANAM | PUBLICAE COMMODITATI | AERE PROPRIO F(ecit) || ANN(o) MDCCCXVII(L. Wirtz): Pietro Maccarani, | Verwalter der Werkstatt des heiligen Petrus, | hat die Meridian-Linie | zur öffentlichen Annehmlichkeit | auf eigene Kosten herstellen. || Im Jahre 1817.
An der Front des Hauses Nr. 61937425.1Piazza di S. Andrea della ValleITALIAE FINES PROMOVIT BELLICA VIRTUS | ET NOVUS IN NOSTRA FUNDITUR URBE DECOR | ANNO DOMINI MCMXXXVII IMPERII PRIMOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.71(L. Wirtz): Krieg’rische Tugend war’s, die Italiens Grenzen erweitert, | Und in unserer Stadt neuer Glanz sich ergießt. | Im Jahre des Herrn 1937, dem ersten des Reiches.1935-36 Annexion Äthipoiens durch Italien
An der Häuserfront auf der Nordseite, in dem Fresko mit Aurora, den Zwillingen Romulus und Remus und dem Tiber?426aPiazza Augusto ImperatoreHIS AB EXIGUIS PROFECTA INITIIS ROMA(L. Wirtz): Von diesen bescheidenen Anfängen ging Rom aus.
An der Häuserfront auf der Nordseite, unter den Fenstern weiter links1940426bPiazza Augusto ImperatoreA(nno) MCMXL POST CHRISTUM NATUM | ANNO XVIII A FASCIBUS RESTITUTIS(L. Wirtz): Im Jahre 1940 nach Christi Geburt, | im 18. der faschistischen Ära.
An der Nordseite gegenüber dem Mausoleum des Augustus426.1Piazza Augusto ImperatoreHUNC LOCUM UBI AUGUSTI MANES VOLITANT PER AURAS | POSTQUAM IMPERATORIS MAUSOLEUM EX SAECULORUM TENEBRIS | EST EXTRACTUM ARAEQUE PACIS DISIECTA MEMBRA REFECTA | MUSSOLINI DUX VETERIBUS ANGUSTIIS DELETIS SPLENDIDIORIBUS | VIIS AEDIFICIIS AEDIBUS AD HUMANITATIS MORES APTIS || ORNANDUM CENSUIT ANNO MDCCCCXL A F(ascibus) R(enovatis) XVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.128(A. Trébuchon): Diesen Ort, an dem die Manen des Augustus durch die Lüfte schweben, | hat, nachdem das Mausoleum des Imperators aus dem Dunkel der Jahrhunderte | herausgezogen und die versprengten Bestandteile des Friedensaltars erneuert wurden, | der Führer Mussolini nach Beseitigung alter und enger Straßen mit prächtigeren | Straßen, Gebäuden und Häusern, die der Lebensweise der feinen Menschenart gerecht werden, || zu schmücken verordnet, im Jahre 1940, im 18. der faschistischen Ära.
Am Bienenbrunnen an der Via Vittorio Veneto426.2Piazza BarberiniURBANUS VIII PONTIFEX MAXIMUS | FONT AD PUBLICUM URBIS ORNAMENTUM | EXSTRUCTO | SINGOLORUM USIBUS SEORSIM COMMODITATE HAC | CONSULUIT || ANNO MDCXLIV PONT(ificatus) XXIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.157(L. Wirtz): Papst Urban VIII. | hat nach Erbauung eines Brunnens zur öffentlichen Zierde der Stadt | der Notwendigkeit der Einzelnen mit dieser Annehmlichkeit separat | abgeholfen. || Im Jahre 1644, dem 21. seines Pontifikats.Papst Urban VII.: 1623-1644
An den Fronten des Eckhauses Via Vittorio Veneto und Via di S. Basilio; auf dem Architrav über der Loggia426.3aPiazza BarberiniQUOD FACTUM TEGE QUOD FUTURUM REGEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.158(L. Wirtz): Was getan, behüte! Was zukünftig, lenke!
An den Fronten des Eckhauses Via Vittorio Veneto und Via di S. Basilio; auf den Schrifttafeln in der Höhe des 3. Stockwerks426.3bPiazza BarberiniADSIS VESTA | CIRCUM | RENIDENTES | LARES | UBI SUNT || PIGNORA | AMORIS | IBI DOMUS | ILLIC | FATIGOR || HIC | REQUIESCO || LUCEAT LAR | PROPE | RENIDENTES || LARES | INTUS NIL | STREPERE | FELICITAS | UNICA || MAXIMA | DEBETUR | DOMUI | REVERENTIAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.158(A. Trébuchon): Weile du, Vesta, | rundum | der schimmernden | Laren. | Wo da sind | die Geiseln | der Liebe, | dort ist das Haus. | Daselbst | ermatte ich, || hier | finde ich Ruhe. || Möge sie leuchten, die Lar, | nahe | den schimmernden || Laren. | Drinnen keinerlei | Lärm, | (nur) einzigartiges | Glück. || Größte | Ehrfurcht | gebührt | dem Haus.
An den Fronten des Eckhauses Via Vittorio Veneto und Via di S. Basilio; auf dem Spruchband unter den Schrifttafeln in der Höhe des 3. Stockwerks426.3cPiazza BarberiniBONI VICINI ADSINT MALI ABSINT | ROMANIS QUINTO AB RENOVATIS FASCIBUS ANNO | URBIS AD ORNATUM EST AEDIFICATA DOMUS | QUI BARBARICIS MORIBUS INDUITUS MENTEM ANIMUM ABICIT PATRIUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.159
An den Fronten des Eckhauses Via Vittorio Veneto und Via di S. Basilio; über den Fenstern des 1. Stockwerks426.3dPiazza BarberiniTEMPORA | TEMPORE | TEMPERA | ROMA | LENTA || QUIA | AETERNA | MULIER | OB(o)EDIENS | REGIT || VIRUM Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.159(L. Wirtz): Beherrsche | die Zeiten | mit Zeit! | Rom | ist langsam, || da | ewig. | Die gehorsame Frau | herrscht über || den Mann.
Auf der Basis des Heiligenmonuments, Papst Pius IX.1869427Piazza di S. Bartolomeo all’ IsolaPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | IN COLUMNAE LOCUM | QUAE PLAUSTRI IMPETU | QUASSATA CONCIDERAT | PECUNIA SUA || FIERI ERIGIQUE IUSSIT | ANNO CHRISTIANO | MDCCCLXIX | CONCILIO VATICANO | INEUNTE(L. Wirtz): Papst Pius IX. | hat anstelle der Säule, | die durch Kollision eines Lastwagens | erschüttert zusammenfiel, | mit seinem eigenen Gelde || (dieses Monument) herstellen und errichten lassen. | Im christlichen Jahre | 1869, | am Anfang des Vatikanischen Konzils.
Auf dem Sockel des antiken Altars1918428Piazza in Campo MarzioARAM HEIC PROPE | ERUTAM A(nno) MCMXVIII P(ost) C(hristum) N(atum) | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) ERIGEND(am) CUR(avit) | ET PUBLICO CULTUI REST(ituit)(L. Wirtz): Den Altar hier, beinahe | zerstört, hat im Jahre 1918 nach Christi Geburt | der Senat und das Volk von Rom wiedererrichten lassen | und zur öffentlichen Zierde wiederhergestellt.
An der Mark-Aurel-Säule; auf dem Kapitell1588/89428.1aPiazza ColonnaSIXTUS V | S(ancto) PAULO | APOST(olo) | PONT(ificatus) A(nno) IIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.116(L. Wirtz): Sixtus V. | dem heiligen Apostel Paulus, | im 4. Jahre seines Pontifikats.
An der Mark-Aurel-Säule; westwärts428.1bPiazza ColonnaM(arcus) AURELIUS IMP(erator) | ARMENIS PARTHIS | GERMANISQ(ue) BELLO | MAXIMO DEVICTIS | TRIUMPHALEM HANC || COLUMNAM REBUS | GESTIS INSIGNEM | IMP(eratori) ANTONINO PIO | PATRI DEDICAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.116(L. Wirtz): Kaiser Mark Aurel hat, | nachdem er die Armenier, die Parther | und die Germanen in größtem Kriege besiegt hatte, | diese Triumph- || säule, die durch seine Taten hervorsticht, | dem Kaiser Antoninus Pius, | seinem Vater, geweiht.
An der Mark-Aurel-Säule; südwärts1589428.1cPiazza ColonnaSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | COLUMNAM HANC | COCHLIDEM IMP(eratori) | ANTONINO DICATAM | MISERE LACERAM || RUINOSAMQ(ue) PRIMAE | FORMAE RESTITUIT | A(nno) MDLXXXIX PONT(ificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.117(L. Wirtz): Papst Sixtus V. | hat diese Schneckensäule, die dem Kaiser | Antoninus gewidmet, | kläglich lädiert || und im Verfall befindlich war, in ihre frühere | Gestalt zurückversetzt. | Im Jahre 1589, dem 4. seines Pontifikats.
An der Mark-Aurel-Säule; ostwärts1589428.1dPiazza ColonnaSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | COLUMNAM HANC | AB OMNI IMPIETATE | EXPURGATAM | S(ancto) PAULO APOSTOLO || AENEA EIUS STATUA | INAURATA IN SUMMO | VERTICE POSITA D(onum) D(edit) | A(nno) MDLXXXIX PONT(ificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.118(L. Wirtz): Papst Sixtus V. | hat diese Säule, | von jeder Unfrömmigkeit | bereinigt, | dem heiligen Apostel Paulus, || nachdem dessen Bronzestatue | vergoldet auf die höchste | Spitze gestellt worden war, | zum Geschenk gegeben. | Im Jahre 1589, dem 4. seines Pontifikats.
An der Mark-Aurel-Säule; nordwärts428.1ePiazza ColonnaTRIUMPHALIS | ET SACRA NUNC SUM | CHRISTI VERE PIUM | DISCIPULUM FERENS | QUI PER CRUCIS || PRAEDICATIONEM | DE ROMANIS | BARBARISQ(ue) | TRIUMPHAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.119(L. Wirtz): Triumphierend | und heilig bin ich jetzt, | Christi wahrlich frommen | Jünger tragend, | der durch des Kreuzes || Lobpreisung | über die Römer | und Barbaren triumphierte.
Auf dem Sockel der Säule, Papst Pius IX.1847429Piazza di S. Francesco d’AssisiPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | COLUMNAM | AREAE AMPLITUDINI | PAREM | DONAVIT || AN(no) MDCCCXLVII(L. Wirtz): Papst Pius IX. | hat diese Säule, | der Würde des Platzes | entsprechend, | geschenkt. || Im Jahre 1847.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts429.1aPiazza di S. Giovani in LateranoFL(avius) CONSTANTINUS | MAXIMUS AUG(ustus) | CHRISTINAE FIDEI | VINDEX ET ASSERTOR | OBELISCUM || AB AEGYPTIO REGE | IMPURO VOTO | SOLI DEDICATUM | SEDIB(us) AVULSUM SUIS | PER NILUM TRANSFERRI || ALEXANDRIAM IUSSIT | UT NOVAM ROMAM | AB SE TUNC CONDITAM | EO DECORARET | MONUMENTOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.220/221(L. Wirtz): Flavius Constantinus | Maximus Augustus, | des christlichen Glaubens | Beschützer und Verteidiger, | hat den Obelisken, || vom ägyptischen König | mit schändlichem Gelübe | der Sonne geweiht, | von seinem Orte entreißen und | über den Nil führen lassen || nach Alexandria, | um das neue Rom, | damals von ihm gegründet, | mit diesem Monument zu verschönern.
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts429.1bPiazza di S. Giovani in LateranoFL(avius CONSTANTIUS AUG(ustus) | CONSTANTINI AUG(usti) F(ilius) | OBELISCUM A PATRE | LOCO SUO MOTUM | DIUQ(ue) ALEXANDRIAE || IACENTEM | TRECENTORUM REMIGIUM | IMPOSITUM NAVI | MIRANDAE VASTITATIS | PER MARE TIBERIMQ(ue) || MAGNIS MOLIBUS | ROMAM CONVECTUM | IN CIRCO MAX(imo) | PONENDUm | S(enatui) P(opulo) Q(ue) R(omano) D(onum) D(edit)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.222/223(L. Wirtz): Flavius Constantius Augustus, | des Constantinus Augustus Sohn, | hat den Obelisken, der von seinem Vater | von seinem Ort entfernt worden war | und lange in Alexandria || gelegen hatte, | auf ein Schiff mit dreihundert Ruderern von erstaunlich riesigem Ausmaß geschafft, | durch das Meer und den Tiber || unter großer Anstrengung nach Rom geführt | und, dass er im Circus Maximus aufgestellt werde, | dem Senat und Volk von Rom zum Geschenk gegeben.
Auf der Basis des Obelisken; Signatur auf dem Sockel ostwärts429.1cPiazza di S. Giovani in LateranoEQUES DOMIN(i)CUS FONTANA | ARCHITECT(us) EREXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.222/223, Anm.(L.. Wirtz): Der Ritter Domenico Fontana, | Architekt, errichtete (dies).
Auf der Basis des Obelisken; nordwärts1588429.1dPiazza di S. Giovani in LateranoSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM HUNC | SPECIE EXIMIA | TEMPORUM CALAMITATE | FRACTUM CIRCI MAX(imi) || RUINIS HUMO LIMOQ(ue) | ALTE DEMERSUM MULTA | IMPENSA EXTRAXIT | HUNC IN LOCUM MAGNO | LABORE TRANSTULIT || FORMAEQ(ue) PRISTINAE | ACCURATE RESTITUTUM | CRUCI INVICTISSIMAE | DICAVIT | A(nno) MDLXXXVIII PONT(ificatus) IIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.224(L. Wirtz): Papst Sixtus V. | hat diesen Obelisken, | von ausgezeichneter Schönheit, | doch durch den Verfall der Zeiten | zerbrochen und in des Circus Maximus || Ruinen im Erdboden und Schlamm | tief vergraben, unter hohen | Kosten herausgezogen, | an diese Stelle mit viel | Aufwand geschafft, || in seine frühere Gestalt | sorgfältig zurückversetzt | und dem unbesiegten Kreuze | geweiht. | Im Jahre 1588, dem 4. seines Pontifikats.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; südwärts429.1ePiazza di S. Giovani in LateranoCONSTANTINUS | PER CRUCEM | VICTOR | A S(ancto) SILVESTRO HIC | BAPTIZATUS || CRUCIS GLORIAM | PROPAGAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.225(L. Wirtz): Konstantin, | aufgrund des Kreuzes | Sieger, | vom Heiligen Silvester hier | getauft, || hat des Kreuzes Ruhm | erweitert.
An der Front, Tiberpegel1495430Piazza Madama Nr. 2/3NON(is) DECEMBR(ibus) | TIBERIS AD HOC | SIGNUM —- | CREVIT | AN(no) SAL(utis) MVD(L. Wirtz): Am 5. Dezember | ist der Tiber bis zu diesem | Zeichen —- | angestiegen | im Jahre des Heils 1495.
Clerici Regulares Ministrantes Infirmis, Vorplatz1629431Piazza della MaddalenaPLATEAM HANC | CLER(ici) REG(ulares) MINISTR(antes) INFIRMIS | SUMPTU PROPRIO | DIRUTIS DOMIBUS STRATAM | ANNO D(omi)NI MDCXXVIIII || URBANO VIII P(ontifice) M(aximo) ANNUENTE | POSSIDENT IMMUNEM(L. Wirtz): Diesen Platz | halten die Kamillianer (Clerici regulares ministrantes infirmis), | auf eigene Kosten | nach Zerstörung der Häuser gepflastert | im Jahre 1629, || unter Zustimmung des Papstes Urban VIII. | abgabenfrei in ihrem Besitz.
Auf der Basis der Mariensäule; nordwestwärts1612431.1aPiazza di S. Maria MaggiorePAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | COLUMNAM | VETERIS MAGNIFICENTIAE | MONUMENTUM | INFORMI SITU OBDUCTAM || NEGLECTAMQUE | EX IMMANIBUS TEMPLI RUINIS | QUOD VESPASIANUS AUGUSTUS | ACTO DE IUDAEIS TRIUMPHO | ET REI PUB(licae) STATU CONFIRMATO || PACI DICAVERAT | IN HANC SPLENDISSIMAM SEDEM | AD BASILICAE LIBERIANAE | DECOREM AUGENDUM | SUO IUSSU EXPORTAM || ET PRISTINO NITORI RESTITUTAM | BEATISSIMAE VIRGINI | EX CUIUS VISCERIBUS | PRINCEPS VERAE PACIS GENITUS EST | DONUM DEDIT || AENEAMQUE EIUSDEM VIRGINIS | STATUAM FASTIGIO IMPOSUIT | ANNO SAL(utis) MDCXIIII PONTIF(icatus) IXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.182/183(A. Trébuchon): Papst Paulus V. hat | die Säule, | Denkmal | alter Großartigkeit, | die, von verunstaltendem Schmutz überzogen und || unbeachtet, | aus den unsäglichen Ruinen des Tempels, | den Kaiser Vespasian | nach seinem Siegeszug gegen die Juden | und der Festigung der Staatslage || dem Frieden geweiht hatte, | an diese prächtigste Stätte | zur Erweiterung des Schmuckes | der Liberianischen Basilika | auf seinen Befehl herausgetragen || und in seinen ehemaligen Glanz wiederhergestellt worden ist, | der allerseligsten Jungfrau, | aus deren Leib | der Fürst wahren Friedens geboren ist, | zum Geschenk gegeben || und eine bronzene Statue | derselben Jungfrau auf die Spitze gestellt, | im Jahre des Heils 1614, dem 9. seines Pontifikats.Papst Paul V.: 1605-1621
Auf der Basis der Mariensäule; südostwärts1612431.1bPiazza di S. Maria MaggioreVASTA COLUMNAM MOLE | QUAE STETIT DIU | PACIS PROFANA IN AEDE | PAULUS TRANSTULIT | IN EXQUILINUM QUINTUS || ET SANCTISSIMAE | PAX UNDE VERA EST CONSECRAVIT VIRGINIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.184/185(L. Wirtz): Die Säule von gewalt’ger Wucht, die lange stand | Im heidnisch Friedenstempel, wurd’ gebracht von Paul | Dem Fünften auf den Esquilin; er weihte sie | Der Jungfrau, heiligste, die wahren Frieden bringt.Papst Paul V.: 1605-1621
Auf der Basis der Mariensäule; nordostwärts1612431.1cPiazza di S. Maria MaggioreIGNIS COLUMNA | PRAETULIT LUMEN PIIS | DESERTA NOCTU | UT PERMEARENT INVIA | SECURI AD ARCES || HAEC RECLUDIT IGNEAS | MONSTRANTE AB ALTA SEDE CALLEM VIRGINEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.184/185(L. Wirtz): Die Feuersäule trug den Frommen Licht voran, | Dass sie die schwier’ge Wüste nachts durchwanderten, | Sorglos. Zu feur’ger Himmelsburg führt diese hier: | Von hohem Sitz aus weist die Jungfrau dir den Pfad.Papst Paul V.: 1605-1621
Auf der Basis der Mariensäule; südwestwärts1612431.1dPiazza di S. Maria MaggioreIMPURA FALSI TEMPLA | QUONDAM NUMINIS | IUBENTE MOESTA | SUSTINEBAM CAESARE | NUNC LAETA VERI || PERFERENS MATREM DEI | TE PAULE NULLIS | OBTICEBO SAECULISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.184/185(L. Wirtz): Befleckte Tempel einer falschen Gottheit einst | Stützt’ ich, voll Trauer, so befahl der Kaiser es. | Des wahren Gottes Mutter trag ich glücklich jetzt || Und werde, Paulus, von dir schweigen nimmermehr.Papst Paul V.: 1605-1621
Am Brunnen, auf der Nordostseite1873432Piazza di S. Maria in TrastevereS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | QUESTA FONTANA MONUMENTALE | OPERA DI ANTICHI PONTEFICI | IL COMUNE DI ROMA LIBERA | SUL PRIMITIVO DISEGNO || VOLLE RIPRISTINATA | 1873(L. Wirtz): Senat und Volk von Rom. | Diesen monumentalen Brunnen, | ein Werk alter Päpste, | hat die Gemeinde des freien Roms | nach dem ursprünglichen Entwurf || instandsetzen lassen. | 1873.
Am Brunnen, auf der Nordwestseite, Kardinal Pietro Aldobrandini1604433Piazza di S. Maria in TrastevereFONTEM HUNC VETUSTATE NOBILEM ET DIRUTUM | ALEXANDER VI ET IOANNES LOPES CARD(inalis) VALENTINUS | RESTITUERE | IUL(ius) II ET MARCUS VIGERIUS CARD(inalis) SAVON(ensis) INFORMEM ORNAVERE | AQUAM TUBORUM DEVASTATIONE DEPERDITA(m) || GREGORIUS XIIII ET | PAULUS SFONDRATUS CARD(inalis) S(anctae) CAECILIAE | DUCTIS EX AQUA FOELICI XV UNCIIS CONCESSERE | DEMUM CLEMENTIS VIII P(ontificis) M(aximi) AUSPICIIS | PETRUS CARD(inalis) ALDOBRANDINUS ROM(anus) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CAM(erarius) || AQUAM ITERUM TYBERIS INUNDATIONE DEVIAM REDUXIT | HUNC QUI TOTIES PRINCIPUM LIBERALITATE(m) | QUOTIES TEMPORUM INIQUITATEM EST EXPERTUS | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) RESTAURAVIT ANNO DOMINI MDCIIII(A. Trébuchon): Diesen durch sein Alter ehrträchtigen und eingerissenen Brunnen ließen | Alexander VI. und Juan López, valenzianischer Kardinal, | wieder instandsetzen. | Julius II. und Marco Vigerio, Kardinal von Savona, ließen den Unzierlichen ausschmücken. | Durch einen Rohrbruch verlorenem Wasser || entgegneten Gregor XIV. und | Paolo Sfondrati, Kardinal von Santa Cecilia, | mit 15 dem Acqua Felice entspringenden Unzen. | Zuletzt gemäß den Auspizien des Papstes Clemens VIII. | ließ der Kardinal Pietro Aldobrandini aus Rom, Kämmerer der Heiligen Römischen Kirche, || den durch eine abermalige Überschwemmung des Tibers verlegten Wasserlauf zurückführen. || Ihn, der so oft wie der Fürsten Freigiebigkeit, | auch der Zeiten Ungunst zuteilwurde, | hat der Senat und das Volk Roms instandgesetzt, im Jahre des Herren 1604.
Am Brunnen, auf der Ostseite1938434Piazza di S. Maria in TrastevereS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | REST(auravit) MCMXXX | VIII(L. Wirtz): Senat und Volk von Rom | haben (dies) instandgesetzt. 1938.
Am Brunnen, auf der Südostseite, Papst Innozenz XII.1692435Piazza di S. Maria in TrastevereINNOCENTIUS XII PONT(ifex) MAX(imus) | FONTEM A SUIS OLIM DECESSORIBUS REPARATUM | NIMIA IAM VETUSTATE DEFORMEM | AQUA ETIAM ANGUSTIORI LABRO EXUNDANTE | SORDIUM SQUALLORE DETERSO || AMPLIATO CRATERE | IN INSIGNIOREM FORMAM | PUBLICAE COMMODITATI | RESTITUIT | ANNO SAL(utis) MDCXCII PONT(ificatus) II
Am Brunnen, auf der Südwestseite, Papst Alexander VII.1659436Piazza di S. Maria in TrastevereALEXANDER VII PONT(ifex) MAX(imus) | POST DIUTURNAE ARIDITATIS SQUALOREM | OB AQUAM FELICEM PONTIS GREGORIANI | RUINA INTERRUPTAM | AQUAE PAULAE UNCIIS XXXVI SALIENTEM || MEDIA IN AREA SILICE STRATA | AD USUM ORNATUMQUE PUBLICUM | RESTITUIT ANNO MDCLIX PONTIF(icatus) IV
An der Tabakfabrik auf dem Architrav1863436.1Piazza MastaiPIUS IX P(ontifex) M(aximus) OFFICINAM NICOTIANIS FOLIIS ELABORANDIS A SOLO EXTRUXIT ANNO MDCCCLXIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.249(L. Wirtz): Papst Pius IX. ließ diese Werkstatt zur Verarbeitung von Tabakblättern von Grund auf errichten im Jahre 1863.Papst Pius IX.: 1846-1878
Auf der Basis des Obelisken; nord- und südwärts gleichlautend436.2aPiazza di Monte CitorioIMP(erator) CAESAR DIVI F(ilius) | AUGUSTUS | PONTIFEX MAXIMUS | IMP(erator) XII CO(n)S(ul) XI TRIB(unicia) POT(estate) XIV | AEGVPTO (!) IN POTESTATEM || POPULI ROMANI REDACTA | SOLI DONUM DEDITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.111(L. Wirtz): Imperator Caesar, Sohn eines Gottes, | Augustus, | Pontifex Maximus, | zwölfmaliger Imperator, | elfmaliger Konsul, | vierzehnmaliger Inhaber der Tribunizischen Gewalt, | hat, nachdem Ägypten unter die Herrschaft || des Römischen Volkes gebracht war, | der Sonne (diesen Obelisken) zum Geschenk gegeben.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts1792436.2bPiazza di Monte CitorioPIUS PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM | REGIS SESOSTRIDIS | A C(aio) CAESARE AUGUSTO | HORARUM INDICEM || IN CAMPO STATUTUM | QUEM IGNIS VI | ET TEMPORUM VETUSTATE | CORRUPTUM | BENEDICTUS XIIII P(ontifex) M(aximus) || EX AGGESTA HUMO AMOLITUS | RELIQUERAT | SQUALORE DETERSO | CULTUQUE ADDITO | URBI CAELOQUE RESTITUIT || ANNO MDCCXCII | SACRI PRINCIPATUS EIUS XVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.112/113(A. Trébuchon): Papst Pius | hat den Obelisken | des Königs Sesostris, | der von Gaius Caesar Augustus | als Stundenanzeiger || auf dem Feld (des Mars) aufgestellt worden war, | den, da er durch Feuergewalt | und das Alter der Zeiten | rissig geworden war, | Papst Benedikt XIV. || aus der angehäuften Erde herausgezogen, | doch dann zurückgelassen hatte, | nach Abwaschung der Verunreinigung | und Zufügung der Ausschmückungen | der Stadt und dem Himmel wiederhergestellt, || im Jahre 1792, | seines heiligen Prinzipats 18.Papst Pius VI.: 1775-1799
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts1748436.2cPiazza di Monte CitorioQUAE CELERES OLIM SIGNABAT PYRAMIS HORAS | FRACTA DEHINC LAPSU SPRETA IACEBAT HUMO | ANTIQUUM RENOVATA DECUS NUNC FRONTE SUPERBA | DINUMERAT SEXTI TEMPORA FAUSTA PIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.112/113(A. Trébuchon): Die einst die schnellen Stunden anzeigte, die Pyramide, | brach seither ruht sie vom Sturz, Schande ist’s für ihren Grund, | zählt sie mit alter Schönheit belebt des Pius, des Sechsten, | jetzt, mit stolzer Stirn, selige Zeiten ihm auf.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts436.3aPiazza NavonaINNOCENTIUS DECIMUS PONT(ifex) MAX(imus) | NATALI DOMO PAMPHILIA | OPERE CULTUQ(ue) AMPLIFICATA | LIBERATAQ(ue) INOPPURTUNIS AEDIFICIIS | AGONALI AREA || FORUM URBIS CELEBERRIMUM | MULTIPLICI MAIESTATIS INCREMENTO | NOBILITAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.72(A. Trébuchon): Papst Innozenz der Zehnte | hat, nachdem sein Pamphilisches Geburtshaus | durch Bauarbeiten und Ausschmückung prachtvoll erneuert | und der Bereich des Stadions | von unpässlichen Gebäuden befreit worden war, || das berühmteste Forum der Stadt | durch einen vielfachen Anstieg an Majestät | geadelt.Papst Innozenz X: 1644-55
Auf der Basis des Obelisken; nordwärts1651436.3bPiazza NavonaOBELISCUM | AB IMP(eratore) ANT(onino) CARACALLA ROMAM ADVECTUM | CUM INTER CIRCI CASTRENSIS RUDERA | CONFRACTUS DIU IACUISSET | INNOCENTIUS DECIMUS PONT(ifex) OPT(imus) MAX(imus) || AD FONTIS FORIQ(ue) ORNATUM | TRANSTULIT INSTAURAVIT EREXIT | ANNO SAL(utis) MDCLI PONTIF(icatus) VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.73(A. Trébuchon): Den Obelisken, | der von Kaiser Antoninus Caracalla nach Rom gebracht worden war, | hat, nachdem er zwischen den Trümmern des Circus Castrensis | lange Zeit zerbrochen gelegen hatte, | hat Innozenz der Zehnte, der beste Papst, || zum Schmuck des Brunnens und des Platzes | übergeführt, restauriert, aufgerichtet | im Jahre des Heils 1651, seines Pontifikats 7.bereits in Domitianischer Zeit (81-96 n. Chr.) aufgestellt; ursprünglich wohl auf der Piazza Navona aufgestellt; unter Kaiser Maxentius (306-12 n. Chr.) an späteren Fundort Circus Maxentius and der Via Appia gebracht
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts1651436.3cPiazza NavonaNOXIA AEGYPTIORUM MONSTRA | INNOCENS PREMIT COLUMBA | QUAE PACIS OLEAM GESTANS | ET VIRTUTEM LILIIS REDIMITA | OBELISCUM PRO TROPH(a)EO SIBI STATUENS || ROMAE TRIUMPHATVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.74(A. Trébuchon): Die schuldbehafteten Götzen der Ägypter | drückt die unschuldige Taube nieder, | die, den Ölzweig des Friedens mit sich führend | und mit den Lilien der Tugenden bekränzt, | indem sie den Obelisken als Siegesmal für sich aufstellt, || in Rom triumphiert.bereits in Domitianischer Zeit (81-96 n. Chr.) aufgestellt; ursprünglich wohl auf der Piazza Navona aufgestellt; unter Kaiser Maxentius (306-12 n. Chr.) an späteren Fundort Circus Maxentius and der Via Appia gebracht
Auf der Basis des Oblisken; südwärts1651436.3dPiazza NavonaINNOCENTIUS DECIMUS PONT(ifex) MAX(imus) | NILOTICIS AENIGMATIBUS EXARATUM LAPIDEM | AMNIBUS [SU]BTER LABENTIBUS IMPOSUIT | UT SALUBREM | SPATIANTIBUS AMOENITATEM || SITIENTIBUS POTUM | MEDITANTIBUS ESCAM | MAGNIFICE LARGIRETURVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.75(A. Trébuchon): Papst Innozenz der Zehnte | hat den mit Nilotischen Rätseln beschriebenen Stein | über die darunter stömenden Flüsse gesetzt, | dass er | den Spazierengehenden heilsame Anmut, || den Dürstenden Trank, | den Nachsinnenden Speise | reichlich spende.bereits in Domitianischer Zeit (81-96 n. Chr.) aufgestellt; ursprünglich wohl auf der Piazza Navona aufgestellt; unter Kaiser Maxentius (306-12 n. Chr.) an späteren Fundort Circus Maxentius and der Via Appia gebracht
Auf der Basis des Elefanten mit dem Obelisken; westwärts1667436.4aPiazza della MinervaVETEREM OBELISCUM | PALLADIS AEGYPTIAE MONUMENTUM | E TELLURE ERUTU; | ET IN MINERVAE OLIM | NUNC DEIPARAE GENETRICIS || FORO SAPIENTIAE | ALEXANDER VII DEDICAVIT | ANNO SAL(utis) MDCLXVIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.98(A. Trébuchon): Den alten Obelisken, | das Denkmal der ägyptischen Pallas, | der aus der Erde ausgegraben | und vormals auf dem Platz der Minerva, | jetzt der gottesgebärenden Mutter || aufgerichtet ist, hat der göttlichen Weisheit | Alexander VII. geweiht, | im Jahre des Heils 1667.
Auf der Basis des Elefanten mit dem Obelisken; ostwärts1667436.4bPiazza della MinervaSAPIENTES AEGYPTI | INSCULPTAS OBELISCO FIGURAS | AB ELEPHANTO | BELLUARUM FORTISSIMA | GESTARI QUISQUIS HIC VIDES || DOCUMENTUM INTELLIGE | ROBUSTAE MENTIS ESSE | SOLIDAM SAPIENTIAM SUSTINEREVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.99(A. Trébuchon): Dass des weisen Ägyptens | auf dem Obelisken eingehauene Zeichen | von einem Elephanten, | dem stärksten der Tiere, | getragen werden, wer auch immer du das hier siehst, || versteh es als ein Lehrstück, | dass es das Merkmal eines kräftigen Geistes ist, | eine nachhaltende Weisheit auf sich zu nehmen.
An der Front des Hauses Nr. 3436.5Piazza del ParlamentoBENEDICTUS XIV PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM HIEROGLYPHICIS NOTIS ELEGANTER INSCULPTUM | AEGYPTO IN POTESTATEM POPULI ROMANI REDACTA | AB IMP(eratore) CAESARE AUGUSTO ROMAM ADVECTUM | ET STARTO LAPIDE REGULISQUE ES AERE INCLUSIS || AD DEPREHENDENDAS SOLIS UMBRAS | DIERUMQUE AC NOCTIUM MAGNITUDINEM | IN CAMPO MARTIO ERECTUM ET SOLI DICATUM | TEMPORIS ET BARBAROR(um) INJURIA CONFRACTU(m) JACENTEMQ(ue) | TERRA AC AEDIFICIIS OBRUTUM || MAGNA IMPENSA ATQUE ARTIFICIO ERUIT | PUBLICOQ(ue) REI LITERARIAE BONO PROPINQUU(m) IN LOCU(m) TRANSTULIT | ET NE ANTIQUAE SEDIS OBELISCI MEMORIA | VETUSTATE EXOLESCERET | MONUMENTUM PONI JUSSIT || ANNO REP(aratae) SAL(utis) MDCCXLVIII PONTIF(icatus) IXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.114/115(A. Trébuchon): Papst Benedikt XIV. | hat den mit hieroglyphischen Zeichen elegant behauenen Obelisken, | der, nachdem Ägypten unter die Gewalt des römischen Volkes gekommen war, | nach seiner Einschiffung durch Imperator Caesar Augustus nach Rom, | nach Verlegung eines Steinpflasters sowie der Einlassung von bronzenen Linien, || zur Erfassung der Schatten der Sonne | und der Dauer der Tage und Nächte | auf dem Marsfeld aufgerichtet und der Sonne geweiht, | (dann aber) durch die Unbilden der Zeit und der Barbaren zerbrochen und nach seinem Zerfall | von Erde und Häusern überdeckt worden war, || unter großem Aufwand und mit Geschick ausgegraben | und zum Vorteil der gelehrten Studien an einen nahen Ort übergeführt | und, damit die Erinnerung an die alte Stelle des Obelisken | durch die lange Zeit nicht zugrunde gehe , | ein Denkmal setzen lassen, || im Jahre des wiedererlangten Heils 1748, seines Pontifikats 9.Papst Benedikt XIV.: 1740-1758
Auf der Basis des Obelisken; nord- und südwärts436.61aPiazza del PopoloIMP(erator) CAESAR DIVI F(ilius) | AUGUSTUS | PONTIFEX MAXIMUS | IMP(erator) XII CO(n)S(ul) XI TRIB(unicia) POT(estate) XIV | AEGVPTO (!) IN POTESTATEM || POPULI ROMANI REDACTA | SOLI DONUM DEDITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.129(A. Trébuchon): Imperator Caesar, | des Vergöttlichten Sohn, | Augustus, | Pontifex Maximus, | zwölffacher Imperator, elffacher Konsul, vierzehnfacher Träger der tribunizischen Gewalt, hat [diesen Obelisken], | da Ägypten der Herrschaft || des römischen Volkes zugeführt worden war, | der Sonne als Gabe vermacht.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts1589436.61bPiazza del PopoloSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM HUNC | A CAES(are) AUG(usto) SOLI | IN CIRCO MAX(imo) RITU | DICATUM IMPIO || MISERANDA RUINA | FRACTUM OBRUTUMQ(ue) | ERUI TRANSFERRI | FORMAE SUAE REDDI | CRUCIQ(ue) INVICTISS(imae) | DEDICARI IUSSIT | A(nno) MDLXXIX PONT(ificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.130(A. Trébuchon): Papst Sixtus V. | hat diesen Obelisken, | der von Caesar Augustus im Circus maximus der Sonne nach den Bräuchen | der Ungläubigen geweiht, || der in einem kläglichen Sturz | zerbrochen und zugeschüttet war, | ausgraben, überführen, | in seine eigentliche Gestalt wiederherstellen | und dem unbezwingbaren Kreuz | weihen lassen, | im Jahre 1589, seines Pontifikats 4.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts436.61cPiazza del PopoloANTE SACRAM | ILLIUS AEDEM | AUGUSTIOR | LAETIORQ(ue) SURGO | CUIUS EX UTERO || VIRGINALI | AUG(usto) IMPERANTE | SOL IUSTITIAE | EXORTUS ESTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.131(A. Trébuchon): Vor dem heiligen | Gotteshaus derer | erhebe ich mich | erhabener und seliger, | aus deren jungfräulichem || Mutterschoß | unter der Herrschaft des Augustus | die Sonne der Gerechtigkeit | aufgegangen ist.
Auf der Basis des Obelisken; ostwärts, Signantur436.61dPiazza del Popolo[EQUES DOMINICUS FONTANA] ARCHITECT(us) EREXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.131, Anm.(A. Trébuchon): [Der Ritter Domenico Fontana], Architekt, hat (es) errichtet.
Auf der inneren Attika436.62Porta del PopoloFELICI FAUSTOQ(ue) INGRESSUI | ANNO DOM(ini) MDCLVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.132(A. Trébuchon): Zur glücklichen und glückbringenden Einkehr, | im Jahre des Herrn 1655.
Auf der äußeren Attika; in der Mitte1561/26436.63aPorta del PopoloPIUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) | PORTAM HANC AMPLI- | TUDINEM EXTULIT | VIAM FLAMINIAM | STRAVIT ANNO IIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.133(A. Trébuchon): Papst Pius IV. | ließ das Tor zu dieser| Pracht kommen, | die Via Flaminia | pflastern, im Jahre 3.Papst Pius IV.: 1559-1565
Auf der äußeren Attika; links436.63bPorta del PopoloANNO MDCCCLXXIX | RESTITUTAE LIBERTATIS X | TURRIBUS UTRINQUE DELETIS | FRONS PRODUCTA INSTAURATAVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.134(A. Trébuchon): Im Jahre 1869, | der wiederhergestellten Unabhängigkeit 10., | ist, nachdem die Türme an beiden Seiten zerstört waren, | die Front verbreitert, erneuert worden.
Auf der äußeren Attika; rechts436.63cPorta del PopoloS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | URBE ITALIAE VINDICATA | INCOLIS FELICITER AUCTIS | GEMINOS FORNICES CONDIDITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.134(L. Wirtz): Senat und Volk von Rom | haben nach Zurückgewinnung der Stadt für Italien | und glücklicher Vermehrung der Bewohner | die beiden (seitlichen) Bögen erbaut.
An den Flügelbauten beiderseits des Tores; rechts436.64aPorta del PopoloPIUS VII PONT(ifex) MAX(imus) | FORI AREAM | PER HEMYCICLOS (!) PORREXIT | ET GEMINO FONTE EXORNAVIT | UT AEDIFICIIS BINIS UTRIMQUE || UNA PARITER EXSTRUCTIS | PRINCIPEM URBIS ADITUM | NOVO CULTU NOBILITARET | PONT(ificatus) ANNO XXIVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.135(L. Wirtz): Papst Pius VII. | hat das Areal des Platzes | durch die Halbkreise erweitert | und mit doppeltem Brunnen verziert, | um, nachdem die beiden Gebäude auf beiden Seiten || zusammen und zugleich erbaut worden waren, | den Hauptzugang zur Stadt | mit neuer Zierde zu veredeln. | Im 24. Jahre seines Pontifikats.Papst Vius VII.: 1800-1823
An den Flügelbauten beiderseits des Tores; links436.64bPorta del PopoloPIUS VII PONT(ifex) MAX(imus) | AEDEM HANC | QUAE IN FORI PROSPECTUM | EXCITATA EST | ARTIFICUM OPERIBUS || PUBLICE SPECTANDIS DESTINAVIT | ATQUE OMNI CULTU INSTRUI IUSSIT | PONT(ificatus) ANNO XXIVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.136(L. Wirtz): Papst Pius VII. | hat dieses Gebäude, | welches im Sichtfeld des Platzes errichtet worden ist, | den Werken der Künstler, || dass sie öffentlich betrachtet werden, bestimmt | und ließ es mit aller Zier ausstatten | im 24. Jahre seines Pontifikats.Papst Vius VII.: 1800-1823
Tiberpegel von 1530, im Winkel zwischen Porta del Popolo und Caserma Giacomo Acqua436.65aPiazza del PopoloSEPTIMUS AURATU(m) CLEMENS GESTABAT HETRUSCUS | SORTE PEDUM HUC SALIIT QUOM VAGUS USQU(ue) TYBER | QUIPPE MEMOR CA(m)PI QUE(m) NO(n) COLUERE PRIORES | AMNIBUS EPOTIS IN NOVA TECTA RUIT | UTQ(ue) FORET SPACII IMPLACABILIS ULTOR AEDE(m)PTI || ET CELEREM BACCHUM SUSTULIT ATQ(ue) LARES | RESTAGNAVIT VIII ID(us) OCTOB(ris) AN(no) | MDXXXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.138Papst Clemens VII.: 1523-1534
Tiberpegel von 1598, im Winkel zwischen Porta del Popolo und Caserma Giacomo Acqua1598436.65bPiazza del PopoloSUBIECTUM UT AUDAX INDICEM FLUVIUS SUI | TETIGIT SIBI AEQUUS PROXIMO AT DEPRESSIOR | FONTE IMUS INQUIT ALTIUS VINCI HAUD DECET | FAMAM AUCUPABOR OMNIUM CAELO FRUAE | PROPINQUIORE ET S(a)ECULO TRADAR NOVO || MEMINISSE QUA(n)TUM VIETA NO(n) AETAS POTEST | NOTAS QUIRINE HIC IMPRIME HIC TYPERIS FUI | (Abb.: Hand, die auf die Wellen des Tibers verweist, darauf ein Schiff) | EX(undavit) IX KAL(endas) IANUAR(ii) CIↃ IↃ XCVIIII | CLEMENTIS VIII P(ontificis) M(aximi) ANNO VIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.139Papst Clemens VIII.: 1592-1605
An der Front des Frauengefängnisses oben1735436.7Piazza di Porta Portese Nr. 1CLEMENS XII | COERCENDAE MULIERUM LICENTIAE | ET | CRIMINIBUS VINDICANDIS | ANNO MDCCXXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.239(L. Wirtz): Clemens XII. | zur Züchtigung der Zügellosigkeit der Frauen | und | zur Bestrafung der Verbrechen. | Im Jahre 1735.Papst Clemens XII.: 1730-1740
An der Front über dem Balkon1929437aPiazza del Porto di Ripetta Nr. 1QUO LOCO AD MAUSOLEUM AUGUSTI | CLEMENS XI | FLUVIALEM PORTUM EXTRUXERAT | EIUS LOCI DECORI ATQUE AMOENITATI | AEDIBUS EXCITATIS ET VETERE PONTE RESTITUTO || PRIVATO SUMPTU PROVISUM | A(nno) D(omini) MCMXXIX | GIACOMO MARESCALCHI BELLI FECIT
An der Front auf dem Architrav über dem Erdgeschoss, links und rechts des Balkons1929437bPiazza del Porto di Ripetta Nr. 1SALUTATE EAM DICENTES | PAX HUIC DOMUI
Über dem Eingang437.1Palazzo della Sapienza INITIUM | SAPIENTIAE | TIMOR DOMINI | SYSTUS V PONT(ifex) MAX(imus) A(nno) IIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.76(L. Wirtz): Der Anfang | der Weisheit | ist die Furcht vor dem Herrn. | Papst Systus V., im zweiten Jahre (seines Pontifikats). ||Papst Sixtus bzw. Xystus V. (1585-90)
An der Front der Kirche S. Ivo alla Sapienza1660437.2Palazzo della Sapienza ALEXANDRO VII PONT(ifici) MAX(imo) | OB AEDEM SAPIENTIAE | TOTO AMBITU PERFECTAM | ET BIBLIOTHECA | HORTOQUE MEDICO INSTRUCTAM || SACRI CONSISTORII ADVOCATI | POSS (posuerunt) MDCLXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.77(L. Wirtz): Zu Ehren Papst Alexanders VII. | haben, aufgrund des Tempels der Weisheit, | der nun in vollem Unfang vollendet ist, | und mit Bibliothek und medizinischem Garten ausgestattet ist, || die Advokaten des Heiligen Konsistoriums (dies) | gesetzt. 1660.Papst Alexander VII.: 1655-67
Auf der Basis des Obelisken vor dem Pantheon; west- und ostwärts gleichlautend1711437.3Piazza della RotondaCLEMENS XI | PONT(ifex) MAX(imus) | FONTIS ET FORI | ORNAMENTO | ANNO SAL(utis) || MDCCXI | PONTIF(icatus) XIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.83(L. Wirtz): Papst Clemens XI. | zu des Brunnens und des Platzes | Zierde | im Jahre des Heils || 1711, | dem 11. seines Pontifikats.Papst Clemens XI.: 1700-21
An der Front des Hauses Nr. 14, über dem früheren McDonald’s1822-23437.4Piazza della RotondaPIUS P(ontifex) M(aximus) AN(no) PONTIFICATUS SUI XXIII | AREAM ANTE PANTHEON M(arci) AGRIPPAE | IGNOBILIBUS TABERNIS OCCUPATAM | DEMOLITIONE PROVIDENTISSIMA | AB INVISA DEFORMITATE VINDICAVIT || ET IN LIBERUM LOCI PROSPECTUM PATERE IUSSITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.84(L. Wirtz): Papst Pius ließ im 23. Jahre seines Pontifikats | den Platz vor dem Pantheon des Marcus Agrippa, | der durch bescheidene Buden besetzt war, | durch höchst vorsichtige Entfernung derselben | von der hässlichen Ungestalt befreien || und zum freien Ausblick auf den Platz öffnen.Papst Pius VII.: 1800-23
An der Front der Kirche1579438Piazza di S. Salvatore in LauroA B{Ω} | UT LUPUS IN MARTIS CAMPO MANSUETIOR AGNO | VIRGINEAS POPULO FAUCE MINISTRAT AQUAS | SIC QUOQUE PERSPICUAM CUI VIRGO PRAESIDET UNDAM | MITIOR HIC HOEDO FUNDIT AB ORE LEO || EXEMPLO PLACIDOS REDDIT UTROSQUE SUO | MDLXXVIIII
An der Häuserfront Piazza Trilussa 33 / Via del Politeama 2438.0aPiazza TrilussaFONS CANIT AMNIS VASTO GURGITE FLUIT HEIC DIES IUCUNDISSIMI PROCEDANTVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.246(L. Wirtz): Die Quelle klingt, der Fluss fließt in ungeheurem Wirbel; die Tage hier mögen aufs angenehmste fortschreiten.
An der Häuserfront Piazza Trilussa 33 / Via del Politeama 2438.0bPiazza TrilussaSAPIENS AEDIFICAT DOMUM SUAM INSIPIENS EXTRUCTAM QUOQUE MANIBUS DESTRUETVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.246(L. Wirtz): Der Weise baut sein Haus, der Törichte wird selbst das bereits errichtete mit seinen Händen zerstören.
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; nordwestwärts438.1aPiazza di Spagna AVE | GRATIA PLENA | DOMINUS TECUM | BENEDICTA TU | IN MULIERIBUS || LUC(as) I 28Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.150(L. Wirtz): Sei gegrüßt, | (Maria) voll der Gnade, | der Herr ist mit dir, | gebenedeite du | unter den Frauen. || Lukas 1,28.
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; südostwärts1857/58438.1bPiazza di Spagna MARIAE VIRGINI | GENETRICI DEI | IPSA ORIGINE | AB OMNI LABE IMMUNI | PIUS VIII P(ontifex) M(aximus) || INSIGNIS PRAECONII | FIDE CONFIRMATA | DECRETO Q(uod) D(atum) E(st) VI EID(us) DEC(embris) | A(nno) MDCCCLIIII | PONEND(am) CURAVIT || AERE CATH(olici) ORB(is) CONLATO | AN(no) SAC(ri) PRINCIP(atus) XIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.151(L. Wirtz): Der Jungfrau Maria, | Mutter Gottes, | durch ihre Herkunft selbst | frei von jeder Befleckung, | ließ Papst Pius VIII. || nach Festigung seines Glaubes | an die beispiellose Verkündung | durch ein Dekret, das ausgegeben wurde am 8. Dezember | im Jahre 1854 | (diese Säule) errichten, || nachdem Geld in der katholischen Welt gesammelt worden war, | im 12. Jahre seines heiligen Prinzipats.Papst Pius IX.: 1846-1878
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; an der Ecke438.1cPiazza di Spagna INIMICITIAS PONAM | INTER TE | ET MULIEREM | GEN(esis) III 15Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.152(L. Wirtz): Ich werde Feindschaft säen | zwischen dich | und die Frau | Genesis 3,15.
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; an der Ecke438.1dPiazza di Spagna PORTA HAEC | CLAUSA ERIT | EZECH(iel) XLIV 2Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.152(L. Wirtz): Dieses Tor | wird verschlossen bleiben | Ezechiel 44,2.
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; an der Ecke438.1ePiazza di Spagna ECCE VIRGO | CONCIPIET | IS(aia) VII 14Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.152(L. Wirtz): Siehe da, eine Jungfrau | wird empfangen | Jesaja 7,14.
Auf der Basis der Colonna dell’ Immacolata Concezione; an der Ecke438.1fPiazza di Spagna SANCTIFICAVIT | TABERNACULUM | SUUM ALTISSIMUS | PS(alterium) XLV 4Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.152(L. Wirtz): Es heiligte | sein Zelt | der Höchste | Psalm 45,4.
An der Front des Palazzo di Propaganda Fide an der Südseite des Platzes438.2Piazza di Spagna COLLEGIUM | URBANUM | DE PROPAGANDA | FIDEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.153(L. Wirtz): Collegium | Urbanum | zur Verbreitung des Glaubens.
An der Front?439Piazza della Trinità dei Monti Nr. 18PURIOR HIC AER LATE HIC PROSPECTUS IN URBEM(L. Wirtz): Hier ist reiner die Luft, weithin der Blick in die Stadt hier.
Auf der Basis des Obelisken; westwärts1789439.1aPiazza della Trinità dei MontiPIUS VI PONT(ifex) MAX(imus) | OBELISCUM SALLUSTIANUM | QUEM PROLAPSIONE DIFFRACTUM | SUPERIOR AETAS | IACENTEM RELIQUERAT || COLLI HORTULORUM | IN SUBSIDENTEM VIARUM | PROSPECTU IMPOSITUM | TROPAEO | CRUCIS PRAEFIXO || TRINITATI AUGUSTAE | DEDICAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.144/145(L. Wirtz): Papst Pius VI. | hat den Sallustianischen Obelisken, | den zerbrochen im Sturz | ein vorheriges Zeitalter hat liegen lassen, || auf den «Hügel der Gärtchen» | in der darunterliegenden Straßen | Blickpunkt gesetzt | und nach Anbringung eines Kreuzes als Siegeszeichen || der erhabenen Dreifaltigkeit | gewidmet.Papst Pius VI.: 1775-1799
Auf der Basis des Obelisken; nord- und südwärts439.1bPiazza della Trinità dei MontiIII EIDUS | APRIL(is) | ANNO MDCC | LXXXVIIII | SACRI || PRINCIPATUS | EIUS | ANNO XVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.144/145(L. Wirtz): Am 11. | April | im Jahre 17 | 88, | im 15. seines heiligen Prinzipats.
Auf den 4 vor dem Palazzo del Viminale mit je 2 Adlern und einem fünfzackigen Stern bekrönten Pflöcken439.2Piazza del ViminaleITALIAE DUCIS AUSPICIO | NOSTROS AD FINES PERGE | VICTRIX HINC PROCUL EVOLA | AUDAX PER ORBEM CLAMITANSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.201(L. Wirtz): Unter Oberbefehl des Führers Italiens, | begib dich zu unseren Grenzen | und flieg, als Siegerin, weit fort von hier, | kühn durch den Erdkreis schreiend!
An der Stadtmauer rechts, Papst Pius VI., Holzstapelplatz1780440aPiazzale FlaminioPIUS SEXTUS P(ontifex) M(aximus) | NE QUID LIGNIS PERICULI SIT | A LATRONIBUS AB INCENDIIS | AB IMPERVIO AERIS MEATU | PRECIBUS MERCATORUM ET FABRUM LIGNARIORUM || BENIGNISSIME INDULGENS | EX ADVERSO VETERIS AREAE LIGNIS | EXPONENDIS A CLEMENTE XII EXCITATAE | NOVAM EMPTA AD ID VINEA | MURO CIRCUMS(a)EPTAM INSTRUI IUSSIT || GUILLIELMUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalis) PALLOTTA | PROPRAEF(ectus) AERARII APOST(olici) | F(aciendam) C(uravit) | A(nno) MDCCLXXX(L. Wirtz): Papst Pius der Sechste ließ, | damit den Hölzern keine Gefahr bestehe | durch Diebe, Brände | und gehinderte Luftzufuhr, | den Bitten der Händler und Schreiner || gütigst folgend, | gegenüber des alten Areals, das zur Auslegung der Hölzer | von Clemens XII. errichtet wurde, | ein neues Areal – durch Erwerb eines Weinbergs – | mit einer Mauer umzäunen und einrichten. || Guilielmo Pallotta, Kardinal der Heiligen Römischen Kirche, | Propräfekt des apostolischen Staatsschatzes, | war für die Durchführung zuständig | im Jahre 1780.
An der Stadtmauer rechts unter der Inschrift für Papst Pius VI., Holzstapelplatz, die Inschrift wiederangebracht1906440bPiazzale FlaminioS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | QUI TRASFERITA | DALL’ ESTREMITÀ DI QUESTA VIA | PROSSIMA AL TEVERE | MCMVI
An der Stadtmauer links, Papst Benedikt XIV., Stadtmauer1752441Piazzale FlaminioBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) | MURORUM URBIS A PORTA OSTIENSI | AD FLAMINIAM PORTAM | VETUSTATE FATISCENTIUM | REFECTIONEM ANNO MDCCIL INCOEPTAM || ANNO MDCCLII ABSOLVIT(L. Wirtz): Papst Benedikt XIV. | ließ die Instandsetzung der Mauer, die von der Porta Ostiensis | bis zur Porta Flaminia | aufgrund ihres Alters im Verfall war, | begonnen im Jahre 1749, || im Jahre 1752 vollenden.
An den Propyläen der Villa Borghese, auf den äusseren Architraven, links und rechts fortlaufend, Camillo Borghese1830442aPiazzale FlaminioCAMIL(lus) BURGHESIUS PR VILLAM SUAM SUBURBANAM | IN AMPLIOREM FORMAM ORNATIOREMQ(ue) REDEGIT(L. Wirtz): Fürst Camillo Borghese ließ seine nahe der Stadt gelegene Villa | in eine ansehnlichere und elegantere Form bringen.
An den Propyläen der Villa Borghese, auf den inneren Architraven, links und rechts fortlaufend, Camillo Borghese1830442bPiazzale FlaminioPROPYLAEA PYLONA ARCUM PONTESQ(ue) EXTRUXIT | SIGNIS ET MONUM(entis) OMNIGEN(is) DITAVIT A(nno) MDCCCXXX(L. Wirtz): Er (Camillo Borghese) ließ die Propyläen, den Pfeiler, den Bogen und die Brücken errichten, | ließ es mit Statuen und Monumenten aller Art bereichern im Jahre 1830.
Am Grabmal des Eurysakes, auf der rückwärtigen Schmalseite zur Porta Maggiore hin?443aPiazzale LabicanoEST HOC MONIMENTUM MARCEI VERGILEI EURYSACIS | PISTORIS REDEMPTORIS APPARET(oris)(L. Wirtz): Dies ist das Grabmahl des Marcus Vergilius Eurysaces, | Bäcker, Lieferant, Unterbeamter.
Am Grabmal des Eurysakes, auf der linken und rechten Breitseite?443bPiazzale LabicanoEST HOC MONIMENTUM MARCI VERGILI EURYSAC[is – – | – – monimentu]M MARCEI VERGILEI EURYSACIS PISTORIS REDEMPTORIS APPARET(oris)(L. Wirtz): Dies ist das Grabmal des Marcus Vergilius Eurysaces | Das Grabmahl des Marcus Vergilius Eurysaces, Bäcker, Lieferant, Unterbeamter.
Auf der Attika des antiken Bogens, auf der Nordseite, Papst Sixtus V.?444Piazzale Sisto VSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | VIAS UTRASQ(ue) ET AD S(anctam) MARIAM | MAIOREM ET AD S(anctam) MARIAM | ANGELORUM AD POPULI | COMMODITATEM ET DEVOTIONEM || LONGAS LATASQ(ue) | SUA IMPENSA STRAVIT | ANN(o) [ — — ](L. Wirtz): Papst Sixtus V. | ließ beide Wege, sowohl zur Santa Maria | Maggiore als auch zur Santa Maria | degli Angeli, für des Volkes | Annehmlichkeit und Gottergebenheit || lang und breit | auf eigene Kosten ebnen | im Jahre [ — — ].
Auf der Attika des antiken Bogens, auf der Südseite, Kaiser Augustus?445Piazzale Sisto VIMP(erator) CAESAR DIVI IULI(i) F(ilius) AUGUSTUS | PONTIFEX MAXIMUS CO(n)S(ul) XII | TRIBUNIC(ia) POTESTAT(e) XIX IMP(erator) XIII | RIVOS AQUARUM OMNIUM REFECIT(L. Wirtz): Imperator Caesar Augustus, Sohn des göttlichen Iulius, | Pontifex Maximus, zwölfmaliger Konsul, | neunzehnfach mit der tribunizischen Gewalt ausgestattet, dreizehnmaliger Imperator, | ließ die Kanäle aller Aquädukte instandsetzen.
Über dem Eingang, König Alfons XII.1876446S. Pietro in MontorioSUB PATRONATU | REGUM HISPANIARUM | ALPHONSO XII REGNANTE | ANNO DOMINI MDCCCLXXVI(L. Wirtz): Unter der Patronage | des Königs von Spanien, | unter der Herrschaft von Alfons XII., | im Jahre des Herrn 1876.
am Treppenaufgang vor dem Eingang, Papst Clemens XI., Marienbild1714447S. Pietro in MontorioSACRA DEIPARAE IMAGO FILIUM | LIBELLUMQUE GESTANTIS | MIRACULIS IN DIES SINGULOS MAGIS MAGISQUE CLARESCENS | E COLLIS CLIVO HANC IN ECCLESIAM IUSSU ATQUE PECUNIA | CLEMENTIS PAPAE XI FELICITER REGNANTIS || SOLEMNITER TRANSLATA FUIT | QUINTO IDUS AUGUSTI MDCC XIV | ET AD MEMORIAM POSTERITATIS | ANTONIUS FRANCISCUS SANVITALIS | EIUSDEM S(ancti) PETRI IN MONTE AUREO PRESBYTER CARD(inalis) || REM GESTAM HOC IN LAPIDE INSCRIBENDAM | CURAVIT
An den Deckenbalken im Mittelschiff rechts, Kardinal Nikolaus von Kues1465448S. Pietro in VincoliNICOLAUS DE CHUSA CARDINALIS SANCTI P- | ETRI AD VINCULA ANNO DOMINI MCCCCLXV(L. Wirtz): Nikolaus von Kues, Kardinal von San | Pietro in Vincoli, im Jahre des Herrn 1465.
An der Decke und in der Confessio, an der Decke hinten, mit den unversehrten Ketten?449aS. Pietro in VincoliDIRUPISTI | DOMINE(L. Wirtz): Du zerrissest, Herr.
An der Decke und in der Confessio, an der Decke vorn, mit den zerrissenen Ketten?449bS. Pietro in VincoliCECIDERUNT | IN PRAECLARIS(L. Wirtz): Sie (die Messschnur) fiel auf prächtiges Land.
An der Decke und in der Confessio, in der Confessio, über dem Reliquienschrein?449cS. Pietro in VincoliMISIT DOMINUS ANGELUM SUUM ET ERIPUIT ME DE MANU HERODIS(L. Wirtz): Der Herr sandte seinen Engel und entriss mich der Hand des Herodes.
An der Eingangswand links, Grabinschrift für Ioannes Ciottus1563450S. Pietro in VincoliD(eo) O(ptimo M(aximo) | IOANNI CIOTTO SENEN(si) QUI CUM EIUS ANIMI | MAGNITUDINEM URBS UNA NON CAPERET | TERRAR(um) ORBE LONGE LATEQ(ue) PERAGRATO | TOTUM HUNC UNIVERSUM AMBITUM || PRO PATRIA SIBI CONSTITUIT | AMICI VIRO LABORIOSISS(imo) ATQ(ue) AMABILISS(imo) | M(onumentum) P(osuerunt) | VIXIT ANN(is) LXXVII MENS(ibus) IIII DIEBUS XXVI | OBIIT MDLXIII
An der Eingangswand in der Mitte, Kardinal Giuliano della Rovere1765451S. Pietro in VincoliBASILICA S(ancti) PETRI AD VINCULA | VETUSTATE AC RELLIGIONE INSIGNIS | EUDOXIAE AUG(ustae) XISTI III HADRIANI I RR (Romanorum) PP (pontificum) | ET IULIANI CARD(inalis) A RUVERE | EXIMIA PIETATE INSTAURATA RESTIT(uta) AMPLIATA || NOVO PAVIMENTO ATQ(ue) ELEGANTIORI CULTU | ITERUM EXORNATA | ANNO MDCCLXV
Im Mittelschiff links hinten, Grabinschrift für Antonio Pollaiuolo1498452S. Pietro in VincoliANTONIUS PULLARIUS PATRIA FLORENTI- | NUS PICTOR INSIGN(is) QUI DUOR(um) PONT(ificum) | XYSTI ET INNOCENTI(i) AEREA MONIMENT(a) MIRO | OPIFIC(io) EXPRESSIT RE FAMIL(iari) COMPOSITA | EX TEST(amento) HIC SE CUM PETRO FRATRE CONDI || VOLUIT VIX(it) ANN(os) LXXII OBI(i)T ANNO SAL(utis) MIID(L. Wirtz): Antonio Pollaiuolo, dem Vaterlande nach | Florentiner, berühmter Maler, der der beiden Päpste | Xystus und Innozenz bronzene Statuen durch wundersame | Kunstfertigkeit abbildete, hat nach Ordnung seines Vermögens | gemäß dem Testament hier mit seinem Bruder Piero bestattet || werden wollen. Er lebte 72 Jahre, starb im Jahre des Heils 1498.
Im linken Seitenschiff, Grabinschrift für Kardinal Cynthius Aldobrandini1707453aS. Pietro in VincoliCINTHIO ALDOBRANDINO S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALI | CLEMENTI VIII PONT(ifici) MAXIMO | SANGUINE AC VIRTUTIBUS CONIUNCTO | LITTERATORUM FAUTORI BENEFICENTISSIMO | PER PROSPERA ET ADVERSA SEMPER INVICTO || IO(annes) BAPT(ista) PANPHILIUS ALDOBRANDINUS | MELDULAE PRINCEPS ET SARSINAE DUX | MATERNI GENERIS MEMOR | NE DIUTIUS IN OBSCURO PRAECLARI CINERES | IACERENT || IN HANC TEMPLI LUCEM TRANSFERRI IUSSIT | ANNO SAL(utis) HUMANAE MDCCVII(L. Wirtz): Für Cinzio Aldobrandini, Kardinal der Heiligen Römischen Kirche, | Papst Clemens VIII. | durch Blut und Tugenden verbunden, | wohltätigster Förderer der Literatur, | durch Glück wie Unglück immer unbesiegt, || ließ Giovanni Battista Pamphilj Aldobrandini, | Fürst von Meldola und Herzog von Sarsina, | der Familie mütterlicherseits eingedenk, | damit nicht länger die Asche eines Hochberühmten im Verborgenen | läge, || sie in das Licht dieser Kirche bringen | im Jahre des Heils der Menschheit 1707.
Im linken Seitenschiff, am Boden vor der Grabinschrift für Kardinal Cynthius Aldobrandini1707453bS. Pietro in VincoliOSSA CYNTHII TIT(ularis) S(ancti) PETRI AD VINCULA | PRESB(yteri) CARDINALIS ALDOBRANDINI | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) MAIORIS POENITENTIARII | OBIIT KALEND(is) IANUARII | ANNO SAL(utis) MDCX(L. Wirtz): Die Knochen des Cinzio Aldobrandini, Titularbischof von S. Pietro in Vincoli, | Presbyterkardinal, | der Heiligen Römischen Kirche Kardinalgroßpönitentiar. | Er starb am 1. Januar | im Jahre des Heils 1510.
Im linken Seitenschiff hinten an der Wand, am Grab des Nikolaus von Kues; auf vier Sieten um die Grabplatte umlaufendlat1465453.1aS. Pietro in VincoliNICOLAUS DE CUSA TREVEREN(sis) | SANTI PETRI AD VINC(u)LA CARDINALIS BRIXINEN(sis) EP(iscop)US TUDERTI OBIIT MCCCCLXIIII | XI AUGUSTI OB DEVOCIONEM | CATHENARUM SANCTI PETRI HIC SEPELIRI VOLUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.60/61(L. Wirtz): Nikolaus von Kusa aus (dem Bistum) Trier, | Kardinal von S. Pietro in Vincoli, Bischof von Brixen. Er starb in Todi 1464, | am 11. August; aufgrund seiner Verehrung der Ketten des Heiligen Petrus wollte er hier bestattet werden.Nikolaus von Kues (1401-1464)
Im linken Seitenschiff hinten an der Wand, am Grab des Nikolaus von Kues; unter dem Bild des Toten auf der Plattelat1465453.1bS. Pietro in VincoliDILEXIT DEUM TI- | MUIT ET VENERA- | TUS EST AC ILLI | SOLI SERVIVIT | PROMMISIO RETRI- || BUCIONIS NON FE- | FELLIT EUM | VIXIT ANNIS LXIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.60/61(L. Wirtz): Er liebte Gott, fürchtete und verehrte ihn, und diente ihm | allein. | Das Versprechen der Ver- || geltung täuschte ihn nicht. | Er lebte 63 Jahre.Nikolaus von Kues (1401-1464)
Im linken Seitenschiff hinten an der Wand, am Grab des Nikolaus von Kues; über dem Relief mit dem Apostel Petrus, einem Engel und dem anbetenden Nikolaus zur Linken Plattelat1465453.1cS. Pietro in VincoliQUI IACET ANTE TUAS NICOLAUS PETRE CATHENAS | HOC OPUS EREXIT CETERA MARMOR HABET | M° CCCC° LXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.60/61(L. Wirtz): Der, o Petrus, hier liegt, Nikolaus, vor deinen Ketten, | baute dies Kunstwerk auf, marmorner Stein hat den Rest. | 1465.Nikolaus von Kues (1401-1464)
Im rechten Seitenschiff in der Mitte, Konzil von Ephesos431454aS. Pietro in VincoliCEDE PRIUS NOMEN NOVITATI CEDE VETUSTAS | REGIA LAETANTER VOTA DICARE LIBET | HAEC PETRI PAULIQUE SIMUL NUNC NOMINE SIGNO | XYSTUS APOSTOLICAE SEDIS HONORE FRUENS | UNUM QUAESO PARES UNUM DUO SUMITE MUNUS || UNUS HONOR CELEBRET QUOS HABET UNA FIDES | PRESBYTERI TAMEN HIC LABOR EST ET CURA PHILIPPI | POSTQUAM EPHESI XPS VICIT UTRIQUE POLO | PRAEMIA DISCIPULUS MERUIT VINCENTE MAGISTRO | HANC PALMAM FIDEI RETTULIT INDE SENEX || POSITA POST EPHESINAM SYNODUM IN OCCIDENTALI PARTE | ECCLESIAE S(ancti) PETRI AD VINCULA
Im rechten Seitenschiff in der Mitte, nechts neben der Konzil von Ephesos-Inschrift1931454bS. Pietro in VincoliQUAE INSCRIPTIO POSITA FUIT | POSTQUAM PHILIPPUS HUIUS TITULI PRESBYTER | A(nno) D(omini) CCCCXXXI REDUX AB EPHESINA SYNODO | CUI CUM CETERIS LEGATIS CAELESTINI P(ontificis) M(aximi) INTERFUERAT | VINDICATA DEIPARAE DIGNITATE || ECCLESIAM SUAM INSTAURAVERAT | EAM VITIO TEMPORUM OBLITERATAM DIRUTAM | ALOISIUS CAPOTOSTI | EIUSDEM TITULI PRESB(yter) CARD(inalis) | CUM SYNODI SOLLEMNIA IN ANNUM SAECULAREM XV || ROMAE EXULTANTE POPULO CELEBRARENTUR | OB SUUM IN B(eatam) VIRGINEM AMOREM | RENOVANDAM CURAVIT | A(nno) D(omini) MCMXXXI
Am Triumphbogen oben, Decke, die Decke wiederhergestellt1706, 1917, 1992455S. Pietro in VincoliCLEMENTE XI PONTIFICE MAXIMO | MARCELLUS CARD(inalis) DURANTIUS S(ancti) PETRI AD VINCULA TIT(ularis) RELIGIOSA MAGNANIMITATE | SPLENDIDAQUE COLORUM ELEGANTIA ELABORATUM LAQUEARE DECORA VIT | AC MUNIFICENTISSIMUS PRINCEPS JOAN(nes) BAPT(ista) PAMPHILIUS UT EXIMIAM PIETATEM | ERGA APOSTOLORUM PRINCIPEM URBI PATEFACERET NOVA CONTIGNATIONE || AUGUSTAM EUDOXIANAM BASILICAM EXORNAVIT MDCCVI | REN(ovatum) A(nno) D(omini) MCMXVII REST(auratum) A(nno) D(omini) MCMXCII
In der Vorhalle links, Papst Urban VIII., Pestepidemie1630456S. Pietro in VincoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | URBANI OCTAVI PONTIFICIS OPTIMI MAX(imi) | DIUTURNAE MEMORIAE | QUOD INGRUENTIS EPIDIMIAE CAUSA ECCL(esi)AM | HANC S(ancti) PETRI AD VINCULA || ET VETUSTISSIMAM IN EA SITAM S(ancti) SEBASTIANI IMAGINEM | PESTILITATIS OLIM AB URBE EXPULTRICEM | PATRIARCHALI S(ancti) LAURENTII EXTRA MUROS | UNI EX SEPTEM ECCLESIIS | SUFFECERIT || CANONICI REGULARES S(ancti) SALVATORIS EX ANIMO POSUERE | DIE IX MENSIS IULII ANNO MDCXXX
In der Vorhalle rechts, Papst Urban VIII., Becher1630457S. Pietro in VincoliD(eo) O(ptimo) M(aximo) | URBANO VIII PONT(ifici) MAX(imo) | LAUDIVIO CARD(inale) ZACCHIA | BASILICAE S(ancti) PETRI AD VINCULA TITULARI | QUOD || S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) HONORI MARTYRIS SEBASTIANI PESTILITATIS OLIM DEPULSORI | CALICEM SOLEMNI MORE QUOT ANNIS INFERENDUM IN BASILICAM | KAL(endis) AUG(usti) DONANDUMQ(ue) DECREVERIT | CANONICI REGULARES GRATO LIBENTIQ(ue) ANIMO PP (posuerunt) | A(nno) R(eparatae) S(alutis) MDCXXX || (links:) DD VINCENTIO MUTO | IACOBO PHILONARDO | VALERIO DE SANCTA CRUCE | (mittig:) CONSS | (rechts:) IULIO MILETO PRIORE(L. Wirtz): Gott, dem besten, dem größten! | Für Papst Urban VIII. | und Kardinal Laudivio Zacchia, | Titularbischof der Kirche S. Pietro in Vincoli. | Da || Senat und Volk von Rom zu Ehren des Märtyrers Sebastian, dem einstigen Beseitiger der Pest, | einen Kelch in feierlicher Gewohnheit alljährlich in die Kirche zu bringen | am 1. August und diesen zu spenden beschlossen, | ließen die Regularkanoniker (dies) mit dankbarem und willigem Herzen anbringen | im Jahre des wiedererlangten Heils 1630. || (links:) Unter dem Konsulat der Herren Vincenzo Muto, | Jacopo Filonardo, | und Valerio di Santa Croce, | unter dem Priorat des Giulio Mileto.
An der Brüstung in der Mitte, Benedetto Senator?458Ponte Cestio[B]ENEDICTUS ALM(a)E | URBIS SUMM(us) SENATO- | R RESTAURAVIT HUN- | C PONTEM FERE DIRU- | TUM(L. Wirtz): Benedikt, der holden | Stadt höchster Senator, | stellte diese | beinahe zerstörte Brücke wieder her.
An den Brückenbögen, auf beiden Seiten gleichlautend?459aPonte FabricioL(ucius) FABRICIUS C(aii) F(ilius) CUR(ator) VIAR(um) | FACIUNDUM COERAVIT(L. Wirtz): Lucius Fabricius, Sohn des Gaius, Wärter der Straßen, | ließ (dies) errichten.
An den Brückenbögen, am Mittelbogen beidseits gleichlautend, Tiberaufwärts?459bPonte FabricioIDEMQUE PROBAVIT(L. Wirtz): und genehmigte ebenfalls
An den Brückenbögen, am Mittelbogen beidseits gleichlautend, Tiberabwärts?459cPonte FabricioEIDEMQUE PROBAVEIT(L. Wirtz): und genehmigte ebenfalls
An den Brückenbögen, an dem Seitenbogen am linken Ufer in kleinerer Type darunter, Tiberaufwärts?459dPonte FabricioQ(uintus) LEPIDUS M(arci) F(ilius) M(arcus) LOLLIUS M(arci) F(ilius) CO(n)S(ules) EX S(enatus) C(onsulto) PROBAVERUNT(L. Wirtz): Die Konsuln Quintus Lepidus, Sohn des Marcus, und Marcus Lollius, Sohn des Marcus, genehmigten (dies) nach Senatsbeschluss.
An den Brückenbögen, an dem Seitenbogen am linken Ufer in kleinerer Type darunter, Tiberabwärts?459ePonte FabricioM(arcus) LOLLIUS M(arci) F(ilius) Q(uintus) LEPI[DUS M(arci) F(ilius) CO(n)S(ules)] EX S(enatus) C(onsulto) PROBAVERUNT(L. Wirtz): Die Konsuln Marcus Lollius, Sohn des Marcus, und Quintus Lepidus, Sohn des Marcus, genehmigten (dies) nach Senatsbeschluss.
An der Brüstung auf der Seite der Insel, Papst Innozenz XI.1679460Ponte FabricioINNOCENTIUS XI PONT(ifex) MAX(imus) | DUOS UNO IN PONTE FABRICIUM AC CESTIUM | SENIO LABENTES ONERE LABORANTES | IN PRISTINUM DECUS AC PUBLICUM COMMODUM | FIRMIORE LATERE AC DURIORE VESTIGIO || FULTOS STRATOSQUE RESTITUIT | ANNO MDCLXXIX | PONT(ificatus) SUI III(L. Wirtz): Papst Innozenz XI. | ließ die beiden Brücken, die eine bilden, Fabricius und Cestius, | verfallen durch das hohe Alter und leidend am Gewicht, | zur früheren Würde und zum allgemeinen Wohl, | durch stärkere Seiten und härteren Boden || gestützt und gepflastert, wiederherstellen | im Jahre 1679, | seinem dritten Amtsjahr.
Am linken Tiberufer; rechts460.1aPonte SistoXYSTUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) | AD UTILITATEM P(opuli) RO(mani) PEREGRNAEQUE MULTI- | TUDINIS AD IUBIL(a)EUM VENTURAE PONTEM | HUNC QUEM MERITO RUPTUM VOCABANT A FUN- | DAMENTIS MAGNA CURA ET IMPENSA RESTI- || TUIT XYSTUMQUE SUO DE NOMINE APPELLARI | VOLUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.242(L. Wirtz): Papst Xystus IV. | hat zum Nutzen des Römischen Volkes und der Pilgermasse, | die zum Jubiläum kommt, | diese Brücke, | welche verdientermaßen «Die Gebrochene» genannt wurde, von | Grund auf mit großer Sorgfalt und Kosten wieder- || hergestellt und gewollt, dass sie nach ihm «Ponte Sisto» genannt werde.Papst Sixtus IV.: 1471-1484
Am linken Tiberufer; linkslat1475460.1bPonte SistoMCCCCLXXV | QUI TRANSIS XYSTI QUARTI BENEFICIO | DEUM ROGA UT PONTIFICEM OPTIMUM MAXI. | MUM DIUNOBIS SALVET AC SOSPITET BENE | VALE QUISQUIS ES UBI HAEC PRECATUS || FUERISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.243(L. Wirtz): 1475 | Der du passierst dank Xystus dem Vierten, | bitte Gott, dass er diesen wunderbaren Papst | uns lange erhalte und wohl behüte; | lebe wohl, wer du auch bist, sobald du dies gebetet || hast.Papst Sixtus IV.: 1471-1484. Die Ponte Sisto ist eine steinerne Straßenbrücke in der Altstadt von Rom mit einer Länge von 105 m und einer Breite von 20 m. Sie wurde 1473 bis 1479 erbaut und führt über den Tiber.
Über dem östlichen Bogen auf dem Architrav; beiderseits gleichlautend1933461Porta Angelica(links:) NELL’ ANNO | MCMXXXIII XI E(ra) F(ascista) | (rechts:) FU APERTO | QUESTO SECONDO FORNICEVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.289(L. Wirtz): Im Jahre | 1933, dem 11. der Faschistischen Ära, | wurde | dieser zweite Bogen eröffnet.
Über dem westlichen Bogen auf der Attika, auf der Seite des Petersplatzes, Papst Urban VIII.1630462aPorta AngelicaURBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | DEDUCTUM IN ARCEM LATENTI FORNICE | TRANSITUM | A VATICANO RUINAM MINANTEM | CONSTABILIVIT TECTOQUE MUNIVIT || ANNO MDCXXX PONT(ificatus) VIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.290(L. Wirtz): Papst Urban VIII. | hat den durch ein verstecktes Gewölbe geführten | Durchgang zur Burg | vom Vatikan her, der mit Einsturz drohte, | stabilisiert und mit einem Dache befestigt || im Jahre 1630, dem 8. seines Pontifikats.Papst Urban VIII.: 1623-1644
Über dem westlichen Bogen auf der Attika, auf der Seite der Via di Porta Angelica, Papst Urban VIII.1634462bPorta AngelicaURBANUS VIII PONT(ifex) MAX(imus) | GEMINAS HASCE INSCRIPTIONES | QUAE OLIM A S(ancto) LEONE IV | IN LEONIANAE URBIS MUNIMENTIS | POSITAE FUERANT || EX OBSCURIORIBUS LOCIS | HUC TRANSTULIT | ANNO SALUTIS MDCXXXIV | PONT(ificatus) XII(L. Wirtz): Papst Urban VIII. | ließ diese Zwillingsinschriften, | die einst vom Heiligen Leo IV. | in der Befestigung der Leoninischen Stadt | platziert waren, || von ihrem versteckten Standort | hierher schaffen | im Jahre des Heils 1634, dem 12. seines Pontifikats.
Auf dem Architrav, über dem westlichen Bogen; auf der Seite des Petersplatzes462.1aPorta AngelicaPIUS III MEDICES PONTIFEX MAX(imus) VIAM ANGELICAM | TRIBUS MILLIBUS PASSUUM AD CASSIAM DUXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.289(L. Wirtz): Papst Pius III. [sic!] de’ Medici ließ die Via Angelica | über drei Meilen zur (Via) Cassia führen.Papst Pius IV.: 1559-1565
Auf dem Architrav, über dem westlichen Bogen; auf der Seite der Via di Porta Angelica462.1bPorta AngelicaPIUS IIII MEDICES PONTIFEX MAX(imus) PORTAM | ANGELICAM IUXSTA CASSIAM APERUITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.289(L. Wirtz): Papst Pius IV. de’ Medici ließ die Porta | Angelica neben der (Porta) Cassia öffnen.Papst Pius IV.: 1559-1565
Auf der Attika, Kaiser Claudius, Vespasian und Titus?463Porta MaggioreTI(berius) CLAUDIUS DRUSI F(ilius) CAISAR AUGUSTUS GERMANICUS PONTIF(ex) MAXIM(us) | TRIBUNICIA POTESTATE XII CO(n)S(ul) V IMPERATOR XXVII PATER PATRIAE | AQUAS CLAUDIAM EX FONTIBUS QUI VOCABANTUR CAERULEUS ET CURTIUS A MILLIARIO XXXXV | ITEM ANIENEM NOVAM A MILLIARIO LXII SUA IMPENSA IN URBEM PERDUCENDAS CURAVIT | IMP(erator) CAESAR VESPASIANUS AUGUST(us) PONTIF(ex) MAX(imus) TRIB(unicia) POT(estate) II IMP(erator) VI CO(n)S(ul) III DESIG(natus) IIII P(ater) P(atriae) || AQUAS CURTIAM ET CAERULEAM PERDUCTAS A DIVO CLAUDIO ET POSTEA INTERMISSAS DILAPSASQUE | PER ANNOS NOVEM SUA IMPENSA URBI RESTITUIT | IMP(erator) T(itus) CAESAR DIVI F(ilius) VESPASIANUS AUGUSTUS PONTIFEX MAXIMUS TRIBUNIC(ia) | POTESTATE X IMPERATOR XVII PATER PATRIAE CENSOR CO(n)S(ul) VIII | AQUAS CURTIAM ET CAERULEAM PERDUCTAS A DIVO CLAUDIO ET POSTEA || A DIVO VESPASIANO PATRE SUO URBI RESTITUTAS CUM A CAPITE AQUARUM A SOLO VETUSTATE DILAPSAE ESSENT NOVA FORMA REDUCENDAS SUA IMPENSA CURAVIT(L. Wirtz): Tiberius Claudius, Sohn des Drusus, Caesar Augustus Germanicus, Pontifex Maximus, | zwölfmal mit der tribunizischen Gewalt ausgestattet, fünfmaliger Konsul, siebenzwanzigmaliger Imperator, Pater Patriae, | ließ die Aqua Claudia aus den Quellen, die Caeruleus und Curtius genannt wurden, vom 45. Meilenstein | sowie den Anio Novus vom 62. Meilenstein auf eigene Kosten in die Stadt führen. | Imperator Kaiser Vespanian Augustus Pontifex Maximus, zweimal mit der tribunizischen Gewalt ausgestattet, sechsmaliger Imperator, dreimaliger Konsul, viermal zum Konsul gewählt, Pater Patriae, || ließ die Aqua Curtia und Caerulea, vom göttlichen Claudius hergeführt und später unterbrochen und verfallen, | über neun Jahre auf eigene Kosten für die Stadt wiederherstellen. | Imperator Kaiser Titus, Sohn des göttlichen (Vespasian), Vespasian Augustus, Pontifex Maximus, zehnmal mit der tribunizischen | Gewalt ausgestattet, siebzehnmaliger Imperator, Pater Patriae, Censor, achtmaliger Konsul, | ließ die Aqua Curtia und Caerulea, die vom göttlichen Claudius hergeführt und später || vom göttlichen Vespanian, seinem Vater, für die Stadt wiederhergestellt worden waren, nachdem sie sich an der Quelle von Grund auf durch ihr hohes Alter aufgelöst hatten, in neuer Gestalt und auf eigene Kosten wieder herführen.
An der Piazza di Porta Maggiore, rechts des Tores vor der Acqua Marcia1923464Porta MaggioreSOCIETA DELL’ AQUA PIA ANTICA MARCIA MCMXXIII | ROMAM PERDUCTA A Q(uinto) MARCIO PRAET(ore) | TRIBUS ANNIS POST CARTHAGINEM DELETAM | RESTITUTA PAUCIS DIEBUS ANTE QUAM | URBS ITALIAE VINDICARETUR NUNC IUXTA || VETEREM DUCTUM QUINTO POST EVERSUM | AUSTRIACUM IMPERIUM ANNO AUCTA COPIA | PROFLUIT URBIS DECORI SALUBRITATI ET | INCREMENTO PERPETUO ITALIAE LAETIS | COMES ADDITA REBUS(L. Wirtz): «Società dell’ Aqua Pia Antica Marcia» (Gesellschaft der Acqua Pia Antica Marcia) 1923. | Nach Rom geführt vom Praetor Quintus Marcius, | drei Jahre nach der Zerstörung Karthagos, | wiederhergestellt wenige Tage bevor | die (Haupt-)Stadt Italiens befreit wurde, jetzt neben || der antiken Leitung, im fünften Jahre nach Vernichtung | des Österreichischen Reiches. In größerer Fülle | fließt sie hervor, zur Zierde der Stadt, Gesundheit und | stetigem Wachstum, eine Partnerin verbunden mit dem glücklichen Zustand Italiens.
Am Piazzale Labicano, links des Tores, unter der spätantiken Inschrift, Papst Gregor XVI.?465Porta MaggioreIUSSU GREGORII XVI PONT(ificis) MAX(imi) | LAXATIS SPATIIS AREAE HUIUS | INSCRIPTIO PORTAE ARCADI(i) ATQUE HONORI(i) | HEIC COLLOCATA EST | FUNDAMENTA SUO IN LOCO RESTANT || SIGNATA LAPIDE | MEMORIAE MONUMENTI PERENNANDAE(L. Wirtz): Auf Befehl Papst Gregors XVI., | nach Ausweitung dieser Fläche, | ist die Inschrift der Porta des Arcadius und des Honorius | hierhin versetzt worden. | Das Fundament bleibt an seinem Ort, || bezeichnet durch einen Stein, | zur Verewigung der Erinnerung an das Monument.
Am Piazzale Labicano, links des Tores oben, Papst Gregor XVI., die Inschrift hier wiederaufgestellt 19161840/41466aPorta MaggioreGREGORIUS XVI PONT(ifex) MAX(imus) | ANNO SACRI PRINCIPATUS EIUS X | GEMINUM ARCUM DUCTUS AQUAE CLAUDIAE | MONUMENTUM VETERIS ARTIS PRAESTANTISSIMUM | DEIECTIS INGRATIS MOLITIONIBUS || QUAS POSTERIOR AETAS CIRCUM SUPRAQUE CONSTRUXERAT | PRISTINAE DIGNITATI RESTITUIT | SEPULCRUM EURYSACIS IN LUCEM INDE PROLATUM | MURO CLUSIT AD TUITIONEM VETUSTATIS | PER IAC(obum) IUSTINIANIUM S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARD(inalem) || PRAEF(ectum) DEC CUR UR (?)(L. Wirtz): Papst Gregor XVI. | hat, im 10. Jahre seines heiligen Prinzipats, | den Doppelbogen des Aquäduktes Aqua Claudia, | vorzüglichstes Denkmal antiker Baukunst, | nach Abbau unwillkommener Zurüstungen, || die eine spätere Epoche herum- und darübergebaut hatte, | zur alten Würde zurückgeführt. | Das Grabmal des Eurysaces, das daraus ans Licht befördert wurde, | ließ er mit einer Mauer umschließen zur Sicherstellung des alten Baus, | durch Giacomo Giustiniani, Kardinal der Heiligen Römischen Kirche, || Präfekt … (?)
Am Piazzale Labicano, links des Tores unten, Papst Gregor XVI., die Inschrift hier wiederaufgestellt 1916ita1840/41466bPorta MaggioreS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | QUI TRASFERITA | DALLA VICINA PORTA PRENESTINA | RESTITUENDO ALL’ ANTICA FORMA | I FORNICI DI CLAUDIO || MCMXVI(L. Gerke): Der Senat und das Volk von Rom. Hierher versetzt von der benachbarten Porta Praenestina, als man die Bögen des Claudius in ihrer ursprünglichen Form wiederherstellte. 1916.
An 1157 renovierten Teil des aurelianischen Mauerring bei der Porta Metronia angebracht; nebenan eine weitere Inschrift von 15791157466.1Porta MetroniaR[…]SAGL | ANNO MCLVII INCARNT | DNI NRI IHV XRI SPQR HEC MENIA | VETUSTATE DILAPSA RESTAURA || VIT SENATORES SAASO IOHS DE AL | BERICO ROIERI BUCCACANE PINZO | FILIPPO IOHS DE PARENZO PETRUS DS | ET SALVI CENCIO DE ANSOINO | RAINALDO ROMANO || NICOLA MANNETTOVgl. Forcella (1879), S.25 Nr. 1(L. Wirtz): Regio Sant’Angelo. | Im Jahre 1157 der Inkarnation | unseres Herrn Jesus Christus hat der Senat und das Volk von Rom | diese Mauer, | durch ihr Alter verfallen, instandgesetzt. || Die Senatoren Sasso, Johannes de Alberico, | Roieri Buccane, Pinzo, | Filippo, Johannes de Parenzo, Petrus Diotosalvi, | Cencio d’Ansoino, | Rainaldo Romano, || und Nicola Mannetto.Hochmittelalter; Zeit der römischen Kommune (13 Jahre nach Gründung der Kommune 1143/44); Pontifikat von Hadrian IV
Im Innenhof, über dem inneren Torbogen unter dem Marienbild1936467Porta PiaHAEC BEATAE VIRGINIS IMAGO | ANNO SALUTIS MDCCCLXII DEPICTA | TEMPORIS INIURIIS DECOLORATA | NITENTI OPERE MUSIVO RENOVATA | PULCHRIOR URBI PLAUDENTI APPARUIT || DIE VIII MENSIS DECEMBRIS MCMXXXVI | STUDIUM VATICANUM ARTIS MUSIVAE PERFECIT(L. Wirtz): Dieses Bildnis der Heiligen Jungfrau, | gemalt im Jahre des Heils 1862, | durch Unrecht der Zeit entfärbt | und durch glänzende Musivarbeit erneuert, | zeigte sich der Stadt (wieder) schöner || am 8. Dezember 1936. | Das vatikanische Studio für Musivkunst vollendete (das Werk).
Im Innenhof, über dem äusseren Torbogen auf der Attika, Papst Pius IX.1861468Porta PiaPIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | ANNO CHR(istiano) MDCCCLXI | STATIONE PRAESIDIARIORUM PORTICIBUS DIAETIS | IN IPSO URBIS ADITU A SOLO EXSTRUCTIS | PORTAM NOVO OPERE CULTUQUE EXORNAVIT || PORTAM NOVO OPERE CULTUQUE EXORNAVIT(L. Wirtz): Papst Pius IX. | hat im christlichen Jahre 1861, | nachdem er Wachposten, Säulengängen und Wohnungen | mitten im Zugang zur Stadt von Grund auf errichtete, | das Tor durch neues Werk und Ausstattung geschmückt.
Auf der Aussenseite auf der Attika, Papst Gregor XIII.1574469Porta S. GiovanniGREGORIUS XIII PONT(ifex) MAX(imus) | PUBLICAE UTILITATI ET | URBIS ORNAMENTO VIAM | CAMPANAM CONSTRAVIT | PORTAM EXSTRUXIT || ANNO MDLXXIIII | PONT(ificatus) III(L. Wirtz): Papst Gregor XIII. | hat, zum Gemeinwohl und | Zierde der Stadt die Via | Campana gepflastert | und das Tor erbaut || im Jahre des Herrn 1574, dem 3. Jahre seines Pontifikats.
Auf der Aussenseite zwischen den Bögen links des Tores, Papst Pius IX.,1850470Porta S. GiovanniPIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | VIAM IN IPSO URBIS ADITU | PRAVE SUBSIDENTEM | MURIS ET CREPIDINIBUS | COMMODIUS HINC INDE REFECTIS || AD PORTAE COELIMONTANAE LIMEN | ERIGI STERNIQUE IUSSIT | AN(no) MDCCCL | SACR(i) PRINC(ipatus) EIUS V | (Name eines Magistraten)(L. Wirtz): Papst Piux IX | ließ den Weg, der direkt am Zugang zur Stadt sich ungeschickt senkte, | nach angemessenerer Instandsetzung durch Mauern und Podeste beiderseits, || bis zur Grenze der Porta Caelimontana | errichten und pflastern | im Jahre des Heils 1850, | dem 5. Jahre seines heiligen Prinzipats. | (Name eines Magistraten)
Auf der Aussenseite auf der Attika, Papst Pius IX.1854471aPorta S. PancrazioPORTAM PRAESIDIO URBIS IN IANICULI VERTICE | AB URBANO VIII PONT(ifice) MAX(imo) EXSTRUCTAM COMMUNITAM | BELLI IMPETU AN(no) CHRIST(iano) MDCCCIL DISIECTAM | PIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | TABERNA PRAESIDIARIIS EXCIPIENDIS || DIAETA VECTIGALIBUS EXIGENDIS | AUXIT RESTITUIT(L. Wirtz): Das Tor, zum Schutze der Stadt auf dem Gipfel des Gianicolo | von Papst Urban VIII. errichtet und befestigt, | durch Kriegsangriff im christlichen Jahre 1849 zertrümmert, | ließ Papst Pius IX. | als Wohnstätte der Wachgarnison || und Halle zur Einnahme von Zoll | vergrößern und instandsetzen.
Auf der Aussenseite auf dem Architrav, Papst Pius IX.1854471bPorta S. PancrazioANNO DOMINI MDCCCLIV PONTIFICATUS VIII | (Name eines Magistraten)(L. Wirtz): Im Jahre des Herrn 1854, dem 8. seines Pontifikats | (Name eines Magistraten)
Auf der Innenseite auf dem Architrav, Papst Pius IX.1855/56471cPorta S. PancrazioPIUS IX PONTIFEX MAXIMUS SACRI PRINCIPATUS ANNO X(L. Wirtz): Papst Pius IX. im 10. Jahre seines heiligen Prinzipats.
Auf der Aussenseite rechts des Tores, Papst Benedikt XIV., Stadtmauer1749472Porta S. PaoloBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) | MOENIUM URBIS A PORTA OSTIENSI | AD FLAMINIAM PORTAM | VETUSTATE FATISCENTIUM | INSTAURATIONEM INCOEPIT || ANNO MDCCIL(L. Wirtz): Papst Benedikt XIV. | ließ die Restauration der Stadtmauern von der Porta San Paolo | bis zur Porta del Popolo, | die aufgrund ihres hohen Alters im Verfall waren, | beginnen || im Jahre 1749.
Auf der Innenseite an der Mauer, Weidegrund1720473Porta S. PaoloTESTACIAE CAMPUS | PUBLICO USUI AD PASCUA DEPASCENDA | A SACRO | S(enatu) P(opulo) Q(ue) R(omano) | IUXTA URBIS STATUTA || DESTINATUS | NE AB ALIQUO SIBI ADDICERETUR | HIC POSUERE | ANNO SALUTIS MDCCXX || (Namen von Magistraten)(L. Wirtz): Das Feld des Testaccio (wurde) | zum allgemeinen Nutzen als Weideplatz | vom heiligen | Senat und Volk von Rom | nach den Statuten der Stadt || bestimmt. | Damit niemand es sich aneinige, | errichteten sie hier (diese Inschrift) | im Jahre des Heils 1720. || (Namen von Magistraten)
Auf der inneren, westlichen Seite, über dem Tor473.1aPorta PiaPIUS IV PONT(ifex) MAX(imus) | PORTAM PIAM | SUBLATA NOMENTANA EXSTRUXIT | VIAM PIAM | AEQUATA ALTA SEMPER DUXITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.161(L. Wirtz): Papst Pius IV. | ließ die Porta Pia | nach Entfernung der (Porta) Nomentana errichten | und die Via Pia | durch Einebnung der Alta Semita erbauen.Papst Pius IV.: 1559-1565
Auf der inneren, westlichen Seite, am Turm473.1bPorta PiaPIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | TURRIM DIU IMPERFECTAM FULMINE TACTAM | REPARAVIT ABSOLVIT AN(no) MDCCCLIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.162(L. Wirtz): Papst Pius IX. | ließ den Turm, lange unvollendet und von einem Blitz getroffen, | reparieren und vollenden im Jahre 1853.Papst Pius IX.: 1846-1878
Am äußeren, östlichen Torbogen; auf der Attika1868/69473.2aPorta PiaHIEROMARTYRIBUS MAGNIS ALEXANDRO PONT(ifici) MAX(imo) AGNETI VIRG(ini) | QUORUM TROPAEIS VIA NOMENTANA NOBILITATUR | PIUS IX PONTIFEX MAXIMUS ANNO SACRI PRINC(ipatus) XXIII | PORTAM PIAM NOVIS OPERIBUS COMMUNITAM EXORNATAM DEDICAVIT | DECESSORI INVICTO SOSPITATRICI SUAE || (Name eines Magirstaten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.163(L. Wirtz): Den großen heiligen Märtyrern, Papst Alexander und Jungfrau Agnes, | durch deren Siegeszeichen die Via Nomentana geadelt wird, | weihte Papst Pius IX. im 23. Jahre seines heiligen Prinzipats | die Porta Pia, durch neue Bauten befestigt und geschmückt, | seinem ungeschlagenen Vorgänger und seiner Behüterin. || (Name eines Magistraten)Papst Pius IX.: 1846-1878
Am äußeren, östlichen Torbogen; über den Statuen der Agnes und des Alexander473.2bPorta PiaORNAT ET FOVET | REGIT ET TUETURVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.163(L. Wirtz): Sie schmückt und plegt, | er herrscht und beschützt.
An der Front rechts, Fische?474aPorticus der OctaviaCAPITA PISCIUM | HOC MARMOREO SCHEMATE LONGITUDINE | MAJORUM USQUE AD PRIMAS PINNAS | INCLUSIVE CONSERVATORIBUS | DANTO(L. Wirtz) (Alle) Fischköpfe, | die in der Länge größer sind als diese Marmorfigur, | sind bis zu den ersten Flossen | einschließlich den Conservatori zu übergeben.
An der Front, Fische, an der Via del Foro Piscario, Nr. 34, rechts der Porticus der Octavia, über dem Eingang?474bPorticus der OctaviaLOCUS ORATIONIS | VENDITORUM PISCIUM(L. Wirtz) Gebetsort | der Fischverkäufer.
Unter dem Apsismosaik, Papst Paschalis I.?475S. PrassedeEMICAT AULA PIAE VARIIS DECORATA METALLIS | PRAXEDIS D(omi)NO SUPER AETHRA PLACENTIS HONORE | PONTIFICIS SUMMI STUDIO PASCHALIS ALUMNI | SEDIS APOSTOLICAE PASSIM QUI CORPORA CONDENS | PLURIMA S(an)C(t)ORUM SUBTER HAEC MOENIA PONIT || FRETUS UT HIS LIMEN MEREATUR ADIRE POLORUM(L. Wirtz): Glänzend hervor sticht der Saal, geschmückt mit vielen Metallen, | ehrend die fromme Praxedis, dem Herrn im Himmel gefallend, | durch den Eifer des höchsten Papsts Paschalis, ein Zögling | des apostolischen Stuhls, der überall viele Gebeine | Heiliger barg und unter den Mauern bestattet, || fest vertrauend, dass er hierdurch den Himmel verdient hat.
An der Eingangswand rechts, für die heilige Praxedis1688476S. PrassedeQUEM PIA PRAXEDES | COLLEGIT IN URBE CRUOREM | FUSUM A MARTYRIBUS | FUDIT IN HUNC PUTEUM | UT QUA PATRICIO FUERAT || DE SANGUINE CLARA | ESSET COLLECTO | SANGUINE CLARA MAGIS | D LEO STROZZI PROC(urato)r GEN(era)LIS | CONGREGAT(io)nis VALLIS UMBROSAE || ORNAVIT ANNO MDCLXXXVIII(L. Wirtz): Das Blut, das die fromme Praxedis | in Rom hat gesammelt, | das von den Märtyrern floss, | goss sie in dieses Gefäß; | dass sie, die durch ihr adliges Blut schon glänzend gewesen, | umso glänzender ward | durch das Sammeln des Bluts. | Herr Leo Strozzi, Oberverwalter | der Kongretation der Vallombrosaner || schmückte dies im Jahre 1688.
Im linken Seitenschiff vorn, Grabinschrift für Daniel Sersalis1662477S. PrassedeD(eo) O(ptimo) M(aximo) | DON DANIEL SERSALIS ABBAS GENERALIS | CONGREGATIONIS VALLIS UMBROSAE SILVESTRINAE | INTER UMBRAS SACRAE VALLIS EDOCTUS | OMNIA UMBRAM ET NIHIL ESSE || MORTIS MEMOR CANDIDATUS IMMORTALITATIS | VIVENS POSUIT | UT DISCERET E SEPULCHRO | RERUM HUMANARUM VOTIS ABDICATIS | FRACTISQUE AD CINERES MALE AESTUANTIUM || CUPIDITATUM FLUCTIBUS | SIBI MORI DEO VIVERE | MDCLXII(L. Wirtz): Gott, dem besten, dem größten! | Herr Daniel Sersale, oberster Abt | der Kongregation der Vallombrosaner und Silvestriner, | unter den Schatten des heiligen Tales belehrt, | dass alles ein Schatten und ein Nichts ist, || eingedenk des Todes und Bewerber um die Unsterblichkeit, | setzte (dieses Denkmal) zu Lebzeiten, | damit er aus dem Grab lerne, | nach Lossagung von allem Verlangrn nach menschlichen Dingen | und nach Bruch der übel wogenden Wellen der Begierde, | für sich zu sterben, für Gott zu leben. | 1662.
Im rechten Seitenschiff, links der Zeno-Kapelle, Kardinal Giovanni Colonna1635478S. PrassedeIOANNI TIT(ulari) S(anctae) PRAXEDIS | CARDINALI COLUMNAE | QUOD APOSTOLICUS LEGATUS IN ORIENTE | AN(no) SAL(utis) MCCXXIII | COLUMNAM CHRISTI DOMINI POENIS || ET SANGUINE CONSECRATAM | HIEROSOLIMIS ROMAM ASPORTAVERIT | PATRIAMQ(ue) SPOLIIS ORIENTIS NOBILEM | TROPHAEO CHRISTI PATIENTIAE | AMPLIFICA VERIT || FRANCISCUS COLUMNA | CARBONIANI ET RUBIANI PRINCEPS | NE GENTILIS SUI DE CHRISTIANA REP(ublica) | DEQ(ue) COLUMNENSI GENTE | CUI VETUS COGNOMENTUM SACRATIUS FECIT || EGREGIE MERITI MEMORIA ABOLERETUR | HOC AD POSTEROS MONUMENTUM | POSUIT | AN(no) DOM(ini) MDCXXXV(L. Wirtz): Dem Giovanni Colonna, Titularkardinal von Santa Prassede ließ, | da er als apostolischer Legat im Osten | im Jahre des Heils 1223 | die Säule des Herrn Christus, durch Pein || und Blut geheiligt, | von Jerusalem nach Rom gebracht hat | und das durch Beute aus dem Osten geadelte Vaterland | durch die Trophäe der Duldsamkeit Christi | bereichert hat, || Francesco Colonna, | Fürst von Carbognano und Roviano, | damit nicht seines Verwandten Andenken, der sich um den christlichen Staat | und die Familie der Colonna, | deren alten Familiennamen er heiliger machte, || außerordentlich verdient gemacht hat, verschwinde, | dieses Denkmal der Nachwelt | errichten | im Jahre des Herrn 1635.
Vor dem Treppenabgang in die Krypta am Boden, Pico della Mirandola1743479S. PrassedeCOR HEIC ASSERVATUR | LUDOVICI S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) CARDINALIS | PICO DE MIRANDULA | EPISCOPI (unleserl.: Portuensis) | OBIIT (unleserl.: MDCCXLIII)(L. Wirtz): Hier wird das Herz aufbewahrt | des Lodovico, der Heiligen Römischen Kirche Kardinal, | Pico della Mirandola, | Bischof von Portus, | der 1743 starb.
Über dem Eingang in die Zeno-Kapelle auf dem Architrav, Papst Paschalis I.?480S. PrassedePASCHALIS PRAESULIS OPUS DECOR FULGIT IN AULA | QUOD PIA OPTULIT VOTA STUDUIT REDDERE D(omin)O(L. Wirtz): Werk des Prälaten Paschalis. Die Zierde glänzt in der Halle. | Was er als fromme Gelübde darbot, eiferte er dem Herrn zurückzugeben.
Am Pfeiler schräg gegenüber der Zeno-Kapelle im rechten Seitenschiff vorn480.1S. PrassedeD(eo) O(ptimo) M(aximo) | IHS (Iesus) MARIA | IO(anni) BAPTISTAE SANCTONIO | EPISCOPO TRICARICENSI | SIXTI V PONT(ificis) MAX(imi) || IN INITIO PONTIFICATUS | DOMUS PRAEFECTO | AC DEINDE EIUSDEM | APUD HELVETIOS NUNTIO | IO(annes) ANTONIUS SANCTONIUS || TARENTIUS | EPISCOPUS POLICASTREN(sis) | PATRUO MAGNO | OBIIT DIE XXIX FEBRUARII | ANNI BISSEXTILIS MDLXXXXII || SUAE AETATIS CLIMA(c)TERICIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.202/203(L. Wirtz): Gott, dem Besten, dem Größten! | Jesus und Maria! | Dem Giovanni Battista Santonio, Bischof von Tricario, | des Papstes Sixtus V. || zu Beginn dessen Pontifikats | Maestro di Casa, | und dann desselben Papstes | Nuntius bei den Schweizern, | (errichtete diesen Stein) Giovanni Antonio Santonio || aus Tarent, | Bischof von Policastro, | seinem großen Onkel. | Er starb am 29. Februar | des Schaltjahres 1592, || des klimakterischen Jahres seines Lebens.
In der Zeno-Kapelle an der Eingangswand1775481S. PrassedeARAM A PASCHALE I DEIPARAE VIRGINI | HOC NOMINE | S(ancta) MARIA LIBERA NOS A POENIS INFERNI | SACRO CHRISMATE DEDICATAM | AC FRACTIS TEMPORUM VETUSTATE RELIQUIARUM SIGILLIS || A DIDACO COLUMBANIO ABATE ITERUM CONSECRATAM | AMOTA OB SACELLI RESTAURATIONEM MENSA A STIPITE | CAROLUS VICTORIUS AMADEUS | S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PRESBYTER CARD(inalis) TITULI S(anctae) PRAXEDIS A LANCEIS | SOLEMNI RITU TERTIO CONSECRAVIT || SEPT(imum) ID(us) SEPTEMB(ris) AN(no) IUB(ilaei) MDCCLXXV
An der Gebäudefront hinter der Kirche oben?482S. PudenzianaIN REPUBLICA NIHIL TUMULTUARIUM(L. Wirtz): Im Staat nichts Übereiltes.
Im Mittelschiff hinten am Boden, Märtyrer?483S. PudenzianaIN HAC SANCTA ANTIQUISSIMA ECCLESIA | T(i)T(ulari) S(ancti) PASTORIS A S(ancto) PIO PAPA DEDICATA | OLIM DOMO S(ancti) PUDENTIS SENATORIS | ET HOSPITIO SANCTORUM APOSTOLORUM | TRIA MILLIA BEATORUM MARTYRUM || CORPORA REQUIESCUNT QUAE SANCTAE | CHRISTI VIRGINES PUDENTIANA ET | PRAXEDES SUIS MANIBUS SEPELIEBANT
Im linken Seitenschiff an der Wand, Grabinschrift für Onorato Caetani1592484S. PudenzianaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | HIC IACET | HONORATUS CAETANUS | DUX SERMONETAE ET | EQUES VELLERIS AUREI || QUI IN NAUPACTEA VICTORIA | CONTRA TURCHAS | FUIT IN CLASSE PONTIFICIA | UNIVERSI PEDITATUS | CAPITANEUS GENERALIS || ORATE DEUM PRO EO | OBIIT DIE NONA NOVEMBRIS | MDLXXXXII | ANNUM AGENS QUINQUAGESIMUM
An der Salita di Montecavallo oberhalb der Via della Dataria1866484.1QuirinalPIO IX PONTIFICE MAXIMO | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | UT ADITUS AD COLLEM QUIRINALEM | COMMODIOR PATEFIERET | ANTIQUIS SUBSTRUCTIONIBUS EGESTIS || AQUARIIS FISTULIS CUNICULO COLLECTIS | CLIVO SUBACTO ADSTRUCTOQUE AGGERE | VIAM NOBILIOREM APERUIT STRAVIT | ANNO MDCCCLXVI SACRI PRINC(ipatus) XX | (Namen von Magistraten)Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.172Papst Pius IX.: 1846-1878
Über den Eingängen an der Piazza del Quirinale und am Anfang der Via del Quirinale, Papst Paul V.1615485QuirinalspalastPAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | AN(no) SAL(utis) MDCXV PONTIF(icatus) XI(L. Wirtz): Papst Paul V. | (errichtete dies) im Jahre des Heils 1615, dem 11. seines Pontifikats.
Über dem Eingang an der Via del Quirinale gegenüber der Kirche S. Andrea del Quirinale, Papst Clemens XII.1732486QuirinalspalastCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) | AEDES AB ALEXANDRO VII EXCITATAS | AB INNOCENTIO XIII ULTERIUS DUCTAS | CONTINUATA OPERIS STRUCTURA AUXIT ORNAVIT PERFECIT | ANNO DOMINI MDCCXXXII PONT(ificatus) II(L. Wirtz): Papst Clemens XII. | hat das von Alexander VII. errichtete Gebäude, | das von Innozenz XIII. weitergeführt wurde, | durch Fortführung des Bauwerks erweitert, geschmückt, vollendet | im Jahre des Herrn 1732, dem 2. seines Pontifikats.
Am Glockenturm, Papst Innozenz XIII.1723487QuirinalspalastINNOCENTIUS XIII | PON(tifex) MAX(imus) | ANNO SALV(ationis) MDCCXXIII | PONT(ificatus) II(L. Wirtz): Papst | Innozenz XIII. | im Jahre der Rettung 1723, | dem 2. seines Pontifikats.
An der Front des Palazzo della Consulta, Papst Clemens XII.1734488QuirinalsplatzCLEMENS XII PONT(ifex) MAX(imus) | ADMINISTRIS | PONTIFICIAE DITIONIS NEGOCIIS CONSULTANDIS | ATQUE A BREVIORIBUS EPISTOLIS | LEVIS ARMATURAE ET THORACATORUM EQUITUM TURMIS || A FUNDAMENTIS EXSTRUXIT | ANNO SAL(utis) MDCCXXXIV PONT(ificatus) V(L. Wirtz): Papst Clemens XII. | hat (dieses Gebäude) den Leitern | des Beratergremiums für päpstliche Angelegenheiten (Sacra Consulta) | und der Apostolischen Signatur | sowie der leichtbewaffneten Garde und der Panzerreiterschwadron || von Grund auf errichtet | im Jahre des Heils 1734, dem 5. seines Pontifikats.
An der Front der Scuderia del Quirinale, Papst Clemens XII.1730489QuirinalsplatzCLEMENS XII P(ontifex) M(aximus) | PALATII QUIRINALIS EQUILE | AB INNOCENTIO XIII | COEPTUM ABSOLVIT | ANNO DOMINI MDCCXXX || PONTIF(icatus) I(L. Wirtz): Papst Clemens XII. | ließ den Pferdestall des Quirinalpalastes, | von Innozenz XIII. | begonnen, vollenden | im Jahre des Herrn 1730, || dem 1. seines Pontifikats.
Auf den Basen der Dioskuren; auf der linken und rechten Basis vorn489.1aQuirinalsplatzOPUS PHIDIAE | OPUS PRAXITELISVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.173(L. Wirtz): Werk des Phidias. | Werk des Praxiteles.
Auf den Basen der Dioskuren; auf der linken Basis seitlich1589489.1bQuirinalsplatzXYSTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | COLOSSEA HAEC SIGNA TEMPORIS VI DEFORMATA | RESTITUIT | VETERIBUSQUE REPOSITIS INSCRIPTIONIBUS | E PROXIMIS CONSTANTINIANIS THERMIS || IN QUIRINALEM AAREAM TRANSTULIT | ANNO SALUTIS MDLXXXIX | PONTIFICATUS QUARTOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.173(L. Wirtz): Papst Xystus V. | hat diese kolossalen Statuen, entstellt durch die Gewalt der Zeit, | restauriert | und nach Wiederanbringung der alten Inschriften | aus den benachbarten Konstantinischen Thermen || auf den Quirinalsplatz gebracht | im Jahre des Heils 1549, | dem 4. seines Pontifikats.Papst Xystus V.: 1585-1590
Auf den Basen der Dioskuren; auf der Rückseite der Basen(1543-1607)489.1cQuirinalsplatzEQUES DOMINICUS | FONTANA ARCHITECT(us) | INSTAURABATVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.173, Anm.(L. Wirtz): Ritter Domenico | Fontana, Architekt, | restaurierte (diese Statuen).
Auf der Basis des Obelisken; nordwärts489.2aQuirinalsplatzPIUS VI PONT(ifex) MAX(imus) | SIGNIS ET BASIBUS | QUAE XYSTUS V AEQUATA IN FRONTEM | CONSTITUERAT || FAUSTA MOLITIONE | ET OPERE INTACTO IN LATERA AVERSIS | OBELISCUM C(aii) CAESARIS AUGUSTI | GEMINUM EIUS QUI IN EXQUILIIS STAT | E MAUSOLEI RUDERIBUS TRANSLATUM || AREAE QUIRINALI EXORNANDAE | INTERMEDIUM STATUI | LACUM ET SALIENTES RESTITUI IUSSITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.174(L. Wirtz): Papst Pius VI. | ließ, nachdem die Statuen und Basen, | die Xystus V. auf gleiche Weise frontal ausgerichtet | errichtet hatte, || durch günstige Verschiebung | und unter Intaktbleiben des Werkes seitlich abgewinkelt wurden, | den Obelisk des Gaius Caesar Augustus, | Zwilling desjenigen, der auf dem Esquilin steht, | überführt aus den Ruinen des Mausoleums, || zur Dekoration des Quirinalsplatzes | in der Mitte aufstellen | sowie Becken und Springbrunnen instandsetzen.Papst Pius VI.: 1775-1799
Auf der Basis des Obelisken; west- und ostwärts489.2bQuirinalsplatz(W:) XII KAL(endas) OCT(obris) | ANNO | MDCCLXXVI | (O:) ANNO XII | SACRI PRINCIPATUS || EIUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.175(L. Wirtz): (W:) Am 20. September | im Jahre | 1726, | (O:) dem 12. Jahre | seines heiligen Prinzipats.
Auf der Basis des Obelisken; südwärts489.2cQuirinalsplatzSALVE | OPTIME PRINCEPS | SALVE | PARENS POPULI ROMANI | VOTISQUE VIVE NOSTRIS || VIVE URBI TUAE | VIVE | ORBI CHRISTIANO | CUI TE DEUS | MAXIMUM RECTOREM || DEDITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.175(L. Wirtz): Sei gegrüßt, | trefflichster Fürst, | sei gegrüßt, Vater des Römischen Volkes, | und lebe durch unsere Gebete, || lebe für deine Stadt, | lebe | für den christlichen Erdkreis, | dem Gott dich | als größten Lenker || schenkte.
Auf dem Sockel des Obelisken, auf der Südseite489.3aQuirinalsplatzME QUONDAM AEGYPTI DESECTUM E CAUTIBUS UNDAS | VIS QUEM PER MEDIAS ROMULA TRANSTULERAT | UT STAREM AUGUST MOLES MIRANDA SEPULCR | CAESAREUM TIBERIS QUA NEMUS ADULERET | IAM FRUSTRA EVERSUM FRACTUMQUE INFESTA VETESTAS || NISA EST AGGESTIS VONDERE RUDERIBUS | NAM PIUS IN LUCEM REVOCAT SARTUMQUE QUIRINI | SUBLIMEM IN COLLIS VERTICE STARE IUBET | INTER ALESANDRI MEDIUS QUI MAXIMA SIGNA | TESTABOR SEXTI GRANDIA FACTA PIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.176/177Papst Pius VI.: 1775-1799
Auf dem Sockel des Obelisken, über dem Brunnen1818489.3bQuirinalsplatzPIUS VII PONT(ifex) MAX(imus) | QUOD ABSOLVENDUM SUPERERAT | ADDITO CRATERE EXCITATO SALIENTE | SYMPLEGMA CONSUMMAVIT | A(nno) D(omini) MDCCCXVIII PONTIF(icatus) XIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.178(L. Wirtz): Papst Pius VII. | hat, was noch der Vollendung harrte, | durch Beifügung eines Beckens und Anlegung eines Springbrunnens | die Komposition perfektioniert | im Jahre des Herrn 1818, dem 19. seines Pontifikats.Papst Pius VII.: 1800-1823
Über dem Brunnen auf dem Largo S. Rocco rechts der Kirche, Papst Clemens XIV.1774490S. RoccoBENEFICENTIA | CLEMENTIS XIIII PONT(ificis) MAX(imi) | AQUA VIRGO | ANN(o) CIƆ IƆ CCLXXIIII(L. Wirtz): Durch Wohltätigkeit | von Papst Clemens XIV. | Aqua Virgo. | Im Jahre 1774.
An der Front, links, Papst Gregor XVI.1834491aS. RoccoSEDENTE | GREGORIO XVI P(ontifice) M(aximo) | FRONS TEMPLI | B(eato) ROCHO | PESTE INFECTIS || OPIFERO | DICATI | IOSEPHI VITELLI | AERE LEGATO | A FUNDAMENTIS || ERECTA ABSOLUTA | A(nno) D(omini) MDCCCXXXIIII(L. Wirtz): Während des Pontifikats | Papst Gregors XVI. | ist die Front der Kirche, dem Heiligen Rochus, | Helfer || der Pestkranken, | geweiht, | durch das Erbe | des Giuseppe Vitelli | von Grund auf | errichtet und vollendet worden | im Jahre des Herrn 1834.
An der Front, rechts, Papst Gregor XVI.1834491bS. RoccoNE DIRA ATTINGAT | MORTALIA CORPORA | PESTIS | SORDIDA NE FOEDENT | IMMORTALES ANIMOS || CRIMINA | PRECIBUS AGE TUIS | INCLITE ROCHE(L. Wirtz): Dass nicht die schreckliche Pest | die menschlichen Körper ereile, | dass nicht schmutzige Schandtaten | die unsterblichen Seelen entstellen, | dafür sorge mit deinem Gebet, | ruhmreicher Rochus.
An der Eingangswand links, Papst Pius XI.1936492S. SabinaPIO XI PONTIFICE MAXIMO | CUM IN COENOBIO HUIC BASILICAE CONTINENS | GENERALICIA FF (fratrum) PRAEDICATORUM DOMUS | P(atri) MARTINO STANISLAO GILLET MAGISTRO GENERALI | ANNO D(omini) MCMXXXVI REDDITA FELICITER FUERIT || TEMPLI HUIUS PAVIMENTUM CONSTRATUM FUIT | LACUNAR CONTABULATUM ORNATUQUE EXPOLITUM | ABSIS MARMORIBUS DECORATA | SCHOLA CANTORUM LIGNEIS AUCTA SUBSELLIIS | CUM GEMINIS PLUTEIS RESTITUTA || ORGANA INSTRUCTA SACRARIUM CONDITUM | AMPLISQUE IUXTA BASILICAM CONCLAVIBUS ADDITIS | APTIOR TABULARIO ET BIBLIOTHECAE SEDES COMPARATA | ANTONIO MUÑOZ OPERUM CURATORE(A. Trébuchon): Dem Papst Pius XI. | Als im Kloster das dieser Basilika angrenzende | Mutterhaus (des Ordens) der Predigerbrüder | unter der Leitung von Pater Martin Stanislaus Gillet, dem Generalmeister, | im Jahr des Herrn 1936 segenreich wiederhergestellt wurde, || wurde der Boden dieses Tempels gelegt, | die Decke getäfelt und schmuckreich abgeglättet, | die Apsis mit Marmor verkleidet, | die Chorschule um hölzerne Bänke erweitert | und mit doppelten Schutzbrettern wiederhergestellt, || die Orgeln eingebaut, das Heiligtum eingerichtet | und neben der Basilika Zimmer hinzugefügt, | ein geeigneterer Standort für das Archiv und die Bibliothek bereitet | unter der Aufsicht von Antonio Muñoz, dem Leiter der Werke.
An der Eingangswand in der Mitte492.1S. SabinaCULMEN APOSTOLICUM CUM CAELESTINUS HABERET | PRIMUS ET IN TOTO FULGERET EPISCOPUS ORBE | HAEC QUAE MIRARIS FUNDAVIT PRESBYTER URBIS | ILLYRICA DE GENTE PETRUS VIR NOMINE TANTO | DIGNUS AB EXORTU CRHISTI (!) NUTRITUS IN AULA || PAUPERIBUS LOCUPLES SIBI PAUPER QUI BONA VITAE | PRAESENTIS FUGIENS MERUIT SPERARE FUTURAMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.235(A. Trébuchon): Als Caelestinus der Erste den Gipfel der Apostel ausfüllte, | Glänzte er auch im ganzen Erdkreis als Bischof. Gegründet, | Was du bewunderst, hat ein Priester der Stadt, namens Petrus; | Würdig ward seines Namens der Mann illyrischen Stammes. | Nach der Geburt da ernährte man ihn am Hofe Christi; || Reich für die Armen, seinerselbst arm, des jetzigen Güter | Meidend, verdiente er sich die Hoffnung auf künftiges Leben.
Im Mittelschiff am Boden, Grabinschrift für Muñoz da Zamora1300493S. SabinaHIC IACET FRATER MUNIO | ZAMORENSIS NACIONE HYSPANUS QUONDAM ORDINIS FRATRUM PR(a)EDICATORUM MAGISTER SEPTI- | MUS QUI OBIIT SEPTIMA DI- | E MENSIS MARTII ANNO DOMINI MILLESIMO TRECENTESIMO POIITIFICATUS (!) D(omi)NI BONIFACII P(a)P(ae) VIII ANNO VI(A. Trébuchon): Hier ruht Bruder Muñoz | aus Zamora, dem Volksstamme nach ein Spanier, einst Magister des Predigerordens, der siebte, der starb am siebten Tag | im Monat März, im Jahr des Herrn tausenddreihundert, im sechsten Jahr des Pontifikats von Papst Bonifaz VIII.
Im linken Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Caesar Delphinus1566494S. SabinaD(eo) O(ptimo) M(aximo) | CAESARI DELPHINO | PARMEN(si) MEDICO PHILO- | SOPHO IN O(mn)I SCIENTIA | PERITISS(i)MO FERDINAN- || DI IMP(eratoris) ET POSTMODUM | PII V PONT(ificis) OPT(imi) MAX(imi) | FAMILIARI ANN(os) AGENTI | LXXII | IASON ET TIBERIUS || FILII ETIA(m) MEDICI | PATRI B(ene) M(erito) ROM(a)E DE- | FU(n)CTO FACIUN(dum) CURA(ve)- | RUNT IX KAL(endas) | AUGUSTI || MDLXVI(A. Trébuchon): Gott, dem besten, dem größten. | Caesar Delphinus, | einem Arzt aus Parma, einem Philo- | sophen, in jeder Wissenschaft | sehr erfahren, | des göttlichen Imperators Ferdinands und später des Pius V., | des besten, größten Papstes, | Vertrauter, der an Jahren lebte | 72, | ließen Jason und Tiberius, || seine Söhne, ebenfalls Ärzte, | ihrem wohlverdienten Vater | nach seinem Ableben in Rom (dies) errichten, | am 9. Tag vor den Kalenden | des August || 1566.
Im linken Seitenschiff vorn links, Grabinschriften für Ignazio und Giuseppe Cianti1669495aS. SabinaUNI TRINO SACR(um) | IGNATIO CIANTI ROM(ano) | EPISC(opo) S(ancti) ANGELI LOMB(ardensis) | IOSEPHI EPISC(opi) MARSIC(ensis) FR(atri) GERM(ano) | IN ORDINE DOMINICANO COLLEGAE || IN ARENA SAPIENTIAE COMMILITONI | CUIUS | EXTAT C(a)EREMONIALE ORD(inis) PRAEDIC(atorum) | ALIIS VERO SCRIPTIS DOCTISS(imis) | SAEVITIES DOLOR ARTICULARIUM || QUIBUSCUM PERPETUO CONFLIXIT | LUCEM INVIDIT | SED COMPENSAVIT EXPRESSIS | SUMMAE PATIENTIAE EXEMPLIS | PRUDENTIAE QUOQUE SINGULARI || RELIQUIT CAMPUM IN PRAEFECTU
Im linken Seitenschiff vorn rechts, Grabinschriften für Ignazio und Giuseppe Cianti1669495bS. SabinaTRINUNI SACRUM | IOSEPHO CIANTI ROM(ano) | EPISC(opo) MARSICEN(si) QUI | GENTILITIUM SPLENDOREM | COLLATIS DE SUO FULGORIBUS || CUMULAVIT | IN SACRO ORDINE DOMINIC(anorum) | PUBLI(cus) PHILOS(ophiae) AC THEOL(ogiae) INTERPRES | PRAEDICATOR CHRISTIANAE FIDEI | ROMAE AD HEBRAEOS QUOS || IMMORTALIBUS SINGULARI INVENTO | SCRIPTIS IMPUGNAVIT | IN EPISCOPATU | AEDEM CATHEDR(alem) A FUND(amentis) AMPLIFICANS | IURISDICTIONEMQ(ue) IN SAPONARIOS || ADMIRABILIORE CONSTANTIA | NESCIAS AN PRUDENTIA | IN PRISTINUM VINDICANS | IN AULA | PHILIP(pi) IV REG(is) CATH(olici) NON SEMEL || RES DIFFICILLIMAS ET GRAVISS(imas) | FACILITATE PARI AC FELICITATE | PERTRACTANS | DECESSIT AN(no) AET(atis) SUAE LXVIII | CHRISTI MDCLXX || HABUIT LABORES VIVENS | QUIETEM MORIENS | LEGAVIT LABORES FAMAE | IRREQUIETAE IMMORTALI
Im linken Seitenschiff vorn unten, Grabinschriften für Ignazio und Giuseppe Cianti1669495cS. SabinaLAURENTIUS CIANTES | GERMANIS FRATRIBUS | DESIDERATISSIMIS | POS(uit) | A(nno) D(omini) MDCLXIX(L. Wirtz): Lorenzo ließ den | leiblichen Brüder Cianti, | die sehnlichst vermisst werden, | (dies) errichten | im Jahre 1669.
Im linken Seitenschiff vorn, Grabinschriften für Lucia ab Auro und Guronus Bertanus1567, 1572496S. SabinaMDLXVII | ORATE PRO ME | D(eo) O(ptimo) M(aximo) | LUCIAE AB AURO OMNIB(us) CORPORIS ET ANIMI BONIS | ORNATISSIMAE ET SUPRA SEXUM ET SUPRA SAECULUM || INGENIOSAE ATQ(ue) ERUDITAE GURONUS BERTANUS | MARITUS CONTRA VOTUM SUPERSTES P(osuit) | VIXIT A(nnos) XLVI OBIIT K(a)L(endis) IAN(uarii) MDLXVII | GURONUM BERTANUM VIRUM INTEGERRIMUM SUMMOR(um) | PONT(ificum) IUSSU MULTIS AD POTENTISS(imos) PRINCIPES LEGATIONIB(us) || SUMMA CUM LAUDE PERFUNCTUM HOC TUMULO | HERCULES OCTAVIUS ET IULIUS FILII CONDIDERE | UT CUM QUA CONIUNCTISSIME VIXIT | CUM EADEM MORTUUS CONQUIESCAT | VIXIT A(nnos) LXXIII OBIIT IV K(a)L(endas) DECEMB(ris) MDLXXII
Im linken Seitenschiff in der Mitte, Grabinschrift für Kardinal Pietro Bertani1567497S. SabinaMDLXVII | D(eo) O(ptimo) M(aximo) | PETRI BERTANI MUTINEN(sis) CARD(inalis) CORPUS | HEIC SITUM EST QUI CUM ADULESCENS IN D(omini) | DOMINICI FAMILIAM NOMEN DEDISSET DOC- || TRINAE ET VIRTUTIS ERGO FACTUS EST EPISC(opus) | FANEN(sis) TUM A PAULO III NUNTIUS MISSUS AD | KAROLUM V DUOBUS MEMORIAE NOSTRAE PRUDEN- | TISS(imis) PRINCIPIBUS INCREDIBILITER SATISFECIT | A IULIO III IN CARDINALIUM COLEGIUM (!) ADIECTUS || SUB PAULO IIII MORTALITATEM IMMORTALITATE | MUTAVIT BENE PRECARE QUISQUIS ES ITA TIBI | QUOQ(ue) ALII BENE PRECENTUR VIXIT A(nnos) LVI M(enses) II D(ies) IV | OBIIT ANNO SALUTIS MDLVIII | GURONUS FRATER FRATRI VITA CARIORI P(osuit)
Im rechten Seitenschiff vorn, auf dem Sarkophag, Grabinschrift für Kardinal Auxias de Podiolat1483498aS. SabinaUT MORIENS VIVERET | VIXIT UT MORITURUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.236(L. Wirtz): Damit er sterbend leben würde, | lebte er wie einer, der sterben wird.Kardinal Auxias von Polio: Gesandter mehrerer spanischer Könige, dann Papst Sixtus’ IV.
Im rechten Seitenschiff vorn, unten, Grabinschrift für Kardinal Auxias de Podio1483498bS. SabinaAUSI(a)E VALENTINO PATRIA SETABEN(si) CARD(inali) MONTIS REGALIS NOBILI PO- | DIORUM FAMILIA ORTO VIT(a)E SANCTIMONIA SACRARUM LITTER(arum) COGNI- | TIONE ET OMNI VIRTUTUM GENERE EXORNATO QUI VARIIS HISPANOR(um) RE- | GUM LEGATIONIBUS FUNCTUS URBEM PRUDENTER GUBERNAVIT EXINDE | A XYSTO IIII PONT(ifice) MAX(imo) IN SACRUM COLLEGIUM ASCRIPTUS THUSCO FER- || VENTE BELLO IN GERMANIAM LEGATUS APOST(olicae) SEDIS PROFECTUS EST C(a)E- | SAREM ALLOQUIO DEMULXIT NATIONEM IN TURCOS ANIMAVIT REDIENS | DIV(AUSI(a)E VALENTINO PATRIA SETABEN(si) CARD(inali) MONTIS REGALIS NOBILI PO- | DIORUM FAMILIA ORTO VIT(a)E SANCTIMONIA SACRARUM LITTER(arum) COGNI- | TIONE ET OMNI VIRTUTUM GENERE EXORNATO QUI VARIIS HISPANOR(um) RE- | GUM LEGATIONIBUS FUNCTUS URBEM PRUDENTER GUBERNAVIT EXINDE | A XYSTO IIII PONT(ifice) MAX(imo) IN SACRUM COLLEGIUM ASCRIPTUS THUSCO FER- || VENTE BELLO IN GERMANIAM LEGATUS APOST(olicae) SEDIS PROFECTUS EST C(a)E- | SAREM ALLOQUIO DEMULXIT NATIONEM IN TURCOS ANIMAVIT REDIENS | DIV(a)E SABIN(a)E TITULI SUI AEDEM SACERDOTIBUS ET AEDIFICIO AUXIT | COMPOSITIS POSTREMO REBUS FAMILIARIBUS MORTALITATEM EXUIT | ANNO (a)ETATIS LX SALUTIS CHRISTIAN(a)E MCCCCLXXXIII VII IDUS SEP- || TEMBR(is) PAR VIT(a)E RELIGIOSUS EXITUS PECUNIAM EGENIS ALIMENTUM | AMICI TESTAMENTARII INTEGRA FIDE DISTRIBUI CURAVERUNT
Im rechten Seitenschiff hinten, Sixtus V.1586/87499S. SabinaSIXTUS V PONT(ifex) MAX(imus) | ECCLESIAM HANC INTERMEDIO PARIETE | RUINOSOQ(ue) TECTORIO SUBLATIS | PAVIMENTO STRATO GRADIBUS | ERECTIS PICTURIS AD PIETATEM || ACCOM(m)ODATIS ALTARIQ(ue) UNA CUM | SACRIS MARTIIRUM ALEXANDRI | PAPAE EVENTII THEODOLI SABINAE ET | SERAPHIAE RELIQUIIS OBS STATIO- | NARIAS PONTIFICIASQ(ue) MISSAS CELE- || BRANDAS TRANSLATO IN HANC | FORMAM RESTITUIT | ANNO PONTIFICATUS II
In der Vorhalle links, Papst Johannes XXIII.1960500S. SabinaIN HOC SABINAE PERVETUSTO TITULO | LAETANIAS GREGORIUS I INSTITUIT | SIXTUS V RENOVAVIT | CLEMENS XIII CELEBRAVIT | IOANNES XXIII || PLEBEM SUAM DOCENS | FELICITER RESTITUIT | VI NON(as) MARTIAS | MDCCCCLX(A. Trébuchon): An diesem überaus alten Kreuz der (S.) Sabina | richtete Gregor I. Litaneien ein, | Sixtus V. erneuerte es, | Clemens XIII. beging es festlich, | Johannes XXIII., || sein Volk unterweisend, | hat es segenreich neu instandgesetzt, | am 1. März | 1960.
In der Vorhalle links, auf der Basis der Statue der seligen Rosa von Lima, Papst Clemens IX.1668501S. SabinaTIBI ROSA | O EMPYREI PARADISI NOVUM | EX ORBE NOVO INCREMENTUM | TIBI PERENNET | HOC PEGMA HONORIS AD || POSTERITATIS MEMORIAM | QUOD CLEMENS IX PONT(ifex) MAX(imus) | DUM ANNO MDCLXVIII SUB | HIS TECTIS PER DIES ALIQUOT | MORARI DIGNATUS EST || BEATARUM COELITUM ALBO | TE | SOLEMNITER ADSCRIBENDAM | SANXERIT PRID(ie) ID(us) FEBRUARII
In der Vorhalle des rechten Seitenschiffs1726502S. SabinaHAS SACRAS AEDES | QUAS OLIM | SSMUS (sanctissimus) VIR DOMINICUS PRAED(icato)RUM ORD(inis) PARENS | AC SPLENDIDISSIMA EIUSDEM ORD(inis) LUMINA | RAYMUNDUS DE PENNAFORT THOMAS DE AQUINO || HYACINTHUS ET CESLAUS ODROANTII FRATRES | PIUS V PONTIFEX OPTIMUS MAXIMUS | ALIIQUE QUAM PLURIMI | MANSIONE ET EXEMPLIS | CLARIORES REDDIDERUNT || CLEMENS IX ANNUO SACRARU(m) EXERCITATIONU(m) SECESSU | ET | BENEDICTUS XIII PIENTISSIMO RELIGIONIS TYROCINIO | AC SOLEMNI SUB DIE XIII FEBR(uarii) ANNO MDCLXIX | EMISSA PROFESSIONE || NOVO SPLENDORE CUMULARUNT | PRIOR ET FRATRES | UT TANTUM LOCI HUIUS DECUS POSTERIS TRANSMITTERENT | INDICEM LAPIDEM POSUERE | AN(no) MDCCXXVI || KAL(endis) MARTII
An der Aussenapsis, in der Mitte, Papst Benedikt XIV.1743503SS. Salvatore della Scala SantaBENEDICTUS XIV P(ontifex) M(aximus) | ANTIQUISSIMUM EX VERMICULATO OPERE | MONIMENTUM | IN OCCIDENTALI APSIDE | LATERANENSIS COENACULI || A LEONE III | SACRO COGENDO SENATUI | ALIISQUE SOLEMNIBUS PERAGENDIS | EXTRUCTI | QUOD AD TEMPLI AREAM LAXANDAM || CLEMENS XII | INTEGRUM LOCO MOVERI | ET AD PROXIMUM S(ancti) LAURENTII ORATORIUM | COLLOCARI IUSSERAT | VEL ARTIFICUM IMPERITIA || VEL REI DIFFICULTATE | DIFFRACTUM AC PENITUS DISIECTUM | NE ILLUSTRE ADEO | PONTIFICIAE MAIESTATIS AUTHORITATISQUE | ARGUMENTUM || LITERARIAE REIPUBLICAE DAMNO INTERIRET | AD FIDEM EXEMPLI | IPSIUS CLEMENTIS PROVIDENTIA | STANTIBUS ADHUC PARIETINIS | ACCURATE COLORIBUS EXPRESSI || ET SIMILLIMAE IN VATICANO CODICE | VETERIS PICTURAE | NOVA APSIDE | A FUNDAMENTIS EXCITATA | ERUDITORUM VIRORUM VOTIS OCCURRENS || URBI AETERNAE | RESTITUIT | ANNO CIƆ IƆ CCXLIII | PONT(ificatus) SUI III
An der Aussenapsis, unter dem Mosaik, „Docete omnes gentes …“?504SS. Salvatore della Scala SantaDOCETE OMNES GENTES VAPTIZANTES (!) EOS IN NOMINE PATRIS ET FILII ET SPIRITUS SCS (!) ET ECCE EGO VOVISCUM (!) SUM OMNIBUS DIEBUS USQUE AD CONSUM(m)ATIONEM S(a)ECULI(L. Wirtz): Lehrt alle Völker und tauft sie im Namen des Vaters, des Sohnes und des Heiligen Geistes und sieh da, ich bin mit euch auf alle Tage bis zur Vollendung der Zeit.
An der Aussenapsis, rechts der Nische, Kardinal Francesco Barberini1625505SS. Salvatore della Scala SantaFRANCISCUS | S(anctae) AGATHAE DIAC(onus) CARDINALIS | BARBERINUS | TRICLINII A LEONE III ROM(ano) PONTIFICE CONSTRUCTI | A LEONE IV SUCCESSORE || SEXAGESIMO POST ANNO REPARATI | NOSTRA TANDEM AETATE P(a)ENE DIRUTI | PARTEM HANC ILLUSTRIOREM | IN QUA | UTRAQUE IMPERII ROMANI TRANSLATIO || REDDITAQUE URBI PAX PUBLICA CONTINETUR | PARIETIBUS HINC INDE SUFFULSIT | CAMERAE MUSIVUM RESTAURAVIT | LABANSQUE OLIM DEXTERUM APSIDIS EMBLEMA | ANTIQUARIORUM DILIGENTIA COLORIBUS EXCEPTUM || PENITUS DEINDE COLLAPSUM | AD PRISCUM EXEMPLUM | SUMMA FIDE EX MUSIVO RESTITUIT | ANNO IUBIL(a)EI MDCXXV
An der Aussenapsis, links der Nische, Papst Leo III.?506SS. Salvatore della Scala SantaLEO PAPA TERTIUS | FECIT IN PATRIARCHIO LATERANENSI | TRICLINIUM | MAIUS SUPER OMNIA TRICLINIA | NOMINIS SUI MAGNITUDINE DECORATUM || PONENS IN EO FUNDAMENTA FIRMISSIMA | ET IN CIRCUITU LAMINIS MARMOREIS ORNAVIT | ATQUE MARMORIBUS IN EXEMPLIS STRAVIT | ET DIVERSIS COLUMNIS | TAM PORPHYRETICIS || QUAMQUE ALBIS ET SCULPTIS | CUM VASIS ET LILIIS SIMUL POSITIS | DECORA VIT | CAMERAM CUM APSIDA DE MUSIVO | ET ALIAS DUAS APSIDAS || DIVERSAS HISTORIAS PINGENS | MARMORUM INCRUSTATIONE PARITER IN CIRCUITU | DECORA VIT | EX ANASTASIO BIBLIOTHECARIO(A. Trébuchon): Papst Leo der Dritte | ließ im Lateranischen Palast errichten | ein größeres | Speisezimmer oberhalb aller Speisezimmer, durch die Größe seines Namens verherrlicht, || er ließ in ihm außerordentlich standhafte Grundfesten aufstellen | und ihn in dem Rundgang mit Marmorplatten schmücken | und in Mustern mit Marmorsteinen bedecken | und mit gegenüber gelegenen Säulen, sowohl marmorrote | wie auch marmorweiße und eingemeißelte, | zugleich mit aufgestellten Gefäßen und Lilien | das Zimmer | schmücken, als er die Apsis im Mosaik | und zwei weitere Apsiden, || einander gegenübergestellte Erzählungen malen lassend, | in gleicher Weise mit Marmorüberzug im Rundgang | schmücken ließ. | Gemäß dem Bibliothekar Anastasio.
An der Aussenapsis, unter dem Mosaik, Papst Pius XI.1933/34507SS. Salvatore della Scala SantaPIUS XI P(ontifex) M(aximus) AN(no) A PERACTA REDEMPTIONE UNDEVICIENS SAECULARI RESTAURAVIT(A. Trébuchon): Papst Pius XI. ließ (es) im neunzehnten Jahrhundert nach der Erlösung wiederherstellen.
An der Aussenwand der Cappella Sancta oberhalb der Scala, unter dem Gekreuzigten?508SS. Salvatore della Scala SantaVULNERATUS EST | PROPTER INIQUITATES NOSTRAS | ATTRITUS EST PROPTER | SCELERA NOSTRA(A. Trébuchon): Verletzt ist er | durch unsere Ungerechtigkeiten, | zerrüttet durch | unsere Sünden.
An der Front über den Eingängen1853509SS. Salvatore della Scala SantaANNO DOMINI MDCCCLIII INSTAURAVIT PERFECIT(A. Trébuchon): Im Jahre des Herrn 1853 ließ (er) in Stand setzen und vollenden.
An der Front auf dem Architrav1589509.1SS. Salvatore della Scala SantaSIXTUS V FECIT SANCTIORIQ(ue) LOCO SCALAM SNCTAM POSUIT A(nno) MDLXXXIX P(ontificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.228(A. Trébuchon): Sixtus V. ließ es errichten und die Heilige Treppe in dieser heiligeren Stätte aufstellen im Jahre 1589, im 4. seines Pontifikats.Papst Sixtus V.: 1585-1590
Über dem Altar der Cappella Sancta Sanctorum509.2SS. Salvatore della Scala SantaNON EST IN TOTO SANCTIOR ORBE LOCUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.229(A. Trébuchon): Gibt’s auf Erden nicht, keinen heilig’ren Ort.
In der Vorhalle an der rechten Wand, Papst Pius IX.?510SS. Salvatore della Scala SantaPIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | NOMINE EXEMPLOQ(ue) PIETATIS ADSERTOR ET CULTOR | LOCUM TOTIUS ORBIS SACRATISSIMUM | ET SCALAM D(omini) N(ostri) IESU VESTIGIIS SANCTAM | SINGULARI RELIGIONE RESPICIENS || ACCESSUM EOR(um) PER GRADUS AB UTROQUE LATERE INSTAURAVIT | ATRIUM CANCELLIS AMOTIS PARIETE SUBSTRUCTO OBDUCENDUM | FRONTEM ET CONCLAVIA NOVORUM ADIECTIONE PERF(icienda) ET ORN(anda) CUR(avit) | QUODQ(ue) ADEUNTIUM MISERICORDIAE INVITAMENTO ESSET | SYMPLEGMATA STATUIT E MARMORE LAUDATI OPERIS || IDEM CONTINENTES AEDES A SOLO EXSTRUI IUSSIT | EASQ(ue) CLERICIS EXCALCIATIS A CHRISTI PASSIONE ADDIXIT | UTI SALUTARIS MONUMENTI CUSTODIA | CUM MINISTERIO SACRORUM APUD IPSOS PERPETUA SIET | HARUM RERUM FIDES SAXO CONSIGNATA EST || QUO MEMORABILIS PROVIDENTIAE MUNIFICENTIAEQ(ue) LAUS | CONVENIS EX OMNI PLAGA CHRISTICOLIS PATENS | ETIAM AD POSTEROS PROROGETUR
In der Vorhalle, auf den Basen der Statuen links und rechts der Scala Santa, links, zu einem „Ecce homo“?511aSS. Salvatore della Scala SantaHAEC EST | HORA VESTRA | ET POTESTAS | TENEBRARUM(A. Trébuchon): Das ist | eure (letzte) Stunde | und das Walten | der Finsternis.
In der Vorhalle, auf den Basen der Statuen links und rechts der Scala Santa, rechts, zu einem „Judaskuss“?511bSS. Salvatore della Scala SantaOSCULO | FILIUM HOMINIS | TRADIS(A. Trébuchon): Mit einem Kuss | verrätst du | des Menschen Sohn.
An der Eingangswand rechts, Grabinschrift für den Senator Nestor?512aS. SebastianoHIC SITUS EST NESTOR FIDENS REMEARE SEPULTOS | LAETIOR IN CAELUM SUPERAMQ(ue) UT SURGAT AD AURAM | INMACULATA PIAE CONSERVANS FOEDERA MENTIS | CONCILIO SPLENDENS PRUDENS ET IN URBE SENATOR | INLUSTRES MERITO CEPIT VENERANDUS HONORES || SUBLIMISQ(ue) COMES NOTUS VIRTUTIBUS AULAE | VIVIDUS ANNONAM REXIT C[ — — ]
An der Eingangswand links, ein Fragment der originalen Platte, Grabinschrift für den Senator Nestor?512bS. Sebastiano[ — — ]OR FIDENS REMEARE SEPULTOS LAETIOR I[ — — ] | [ — — ]Q(ue) U(t) SURGAT AD AURAM INMACULATA[ — — ] | [ — — ]OEDERA MENTIS CONCILIO SPLENDENS PR[ — — ] | [ — — ] SENATOR INLUSTRES MERITO CEPIT VE[ — — ] | [ — — ] ES SUBLIMISQ(ue) COMES NOTUS [ — — ] || [ — — ] AE VIVIDUS ANNONAM REXIT C[ — — ]
An der Eingangswand über dem Eingang, Kardinal Scipio Borghese1612513S. SebastianoSCIPIO CARDINALIS BURGHESIUS | MAIOR POENITENTIARIUS | HUIUS ECCLESIAE COMMENDATARIUS | PAULI V PONTIFICIS MAXIMI | NEPOS || INCLYTI MARTYRIS ECCLESIAEQ(ue) DEFENSORIS | BASILICAM VETUSTATE COLLABENTEM | RESTITUIT AUXIT ORNAVIT | ANNO DOMINI MDCXII(A. Trébuchon): Kardinal Scipione Borghese,| Großpönitentiar, | Kommendatar dieser Kirche, | des Papstes Paul V. | Neffe, || ließ des ruhmhaften Märtyrers und Kirchenbeschützers | Basilika, die in ihrer Baufälligkeit zusammenfiel, | wiederherstellen, erweitern, schmücken, | im Jahre des Herrn 1612.
An der Front, Kardinal Scipio Borghese1612514S. SebastianoSCIPIO CARD(inalis) BURGHESIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) MAIOR POENITENTIARIUS AN(no) DOM(ini) MDCXII(A. Trébuchon): Kardinal Scipione Borghese, der Heiligen Römischen Kirche Großpönitentiar, im Jahre des Herrn 1612.
In der halbrunden Nische links, am Altar des Sebastian?515S. SebastianoS(ancto) SEBASTIANO | CHRISTI MILITI ET MARTYRI | ECCLESIAE DEFENSORI | PROPULSORI PESTILITATIS(A. Trébuchon): Dem heiligen Sebastian, Kämpfer Christi und Märtyrer, | Wehrmann der Kirche, | Vertreiber von Seuchen.
In der halbrunden Nische links, Kardinal Francesco Barberini1672516S. SebastianoGENTILITIA IN D(ominum) SEBASTIANUM | PIETATE AC | PONTIFICIA URBANI VIII | ILLUSTRIOREM TANTI MARTYRIS | SEPULCRO CULTUM PRIDEM || EXOPTANTIS RELIGIONE COMMOTUS | FRANCISCUS BARBERINUS CARD(inalis) S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) | VICECANCELL(arius) EPISC(opus) OSTIENSIS | ABBAS COMMENDATARIUS SERVATO | LAQUEARI ET TEMPLO || DIE VIII MAII | AN(no) MDCLXXII RITE CONSECRATO | ANTIQUUM MARTYRIUM HAC | DECENTIORE FORMA ORNATUM ET | PLATONIA INSTRUCTUM AD MAIOREM || SANCTI VENERATIONEM | RESTITUIT
An der linken Wand hinten, Grabinschrift Papst Damasus’ I. für den Märtyrer Eutychius?517S. SebastianoEUTYCHIUS MARTYR CRUDELIA IUSSA TYRANNI | CARNIFICUMQ(ue) VIAS PARITER TUNC MILLE NOCENDI | VINCERE QUOD POTUIT MONSTRAVIT GLORIA CHRISTI | CARCERIS INLUVIEM SEQUITUR NOVA POENA PER ARTUS | TESTARUM FRAGMENTA PARANT NE SOMNUS ADIRET || BISSENI TRANSIERE DIES ALIMENTA NEGANTUR | MITTITUR IN BARATHRUM SANCTUS LAVAT OMNIA SANGUIS | VULNERA QUAE INTULERAT MORTIS METUENDA POTESTAS | NOCTE SOPORIFERA TURBANT INSOMNIA MENTEM | OSTENDIT LATEBRA INSONTIS QUAE MEMBRA TENERET || QUAERITUR INVENTUS COLITUR FOVET OMNIA PR(a)ESTAT | EXPRESSIT DAMASUS MERITUM VENERARE SEPULCHRUM
An der linken Wand über der ersten Tür, Hieronymus, Katakomben?518S. SebastianoDUM ESSEM ROMAE PUER ET LIBERALIBUS STUDIIS ERUDIRER SOLEBAM CUM CAETERIS | EIUSDEM AETATIS ET PRAEPOSITI DIEBUS DOMINICIS SEPULCRA APOSTOLORUM ET | MART(yrum) CIRCU(m)IRE CREBROQ(ue) CRYPTAS INGREDI QUAE IN TERRARUM PROFONDA DEFOSSAE | EX UTRAQ(ue) PARTE INGREDIENTIUM PER PARIETES HABENT CORPORA SEPULTOR(um) | ET ITA OBSCURA SUNT OMNIA UT PROPEMODUM ILLUD PROPHETICUM COMPLEATUR || DESCENDANT AD INFERNUM VIVENTES | ET RARO DESUPER LUMEN ADMISSUM HORROREM TEMPERET TENEBRARUM | UT NON TAM FENESTRAM QUAM FORAMEN DIMISSI LUMINIS PUTES | RURSUMQ(ue) PEDETENTIM ACCEDITUR ET CAECA NOCTE CIRCUNDATIS | ILLUD VERGILIANUM PROPONITUR || HORROR UBIQUE ANIMOS SIMUL IPSA SILENTIA TERRENT | D(ominus) HIERON(ymus) IN EZECH(ielem) CAP(itulo) XL(O. Achilles): Als ich ein Junge war und in Rom in den freien Künsten unterwiesen wurde, pflegte ich mit anderen | gleichen Alters und (gleichen) Vorhabens an den Sonntagen die Gräber der Apostel und | Märtyrer zu durchwandern und oft die Grüfte zu betreten, die tief in die Erde gegraben wurden. | Auf beiden Seiten enthalten sie beim Betreten in den Wänden die Leiber der Begrabenen | und da sie alle finster sind, wird jenes prophetische (Diktum) beinahe erfüllt: || „Sie müssen als Lebende in die Unterwelt hinabsteigen“ (Ps 55(54).16). | Das Licht, nur selten von oben eingelassen, könnte den Schrecken der Schatten lindern, | so dass man meinen könnte, dass es nicht so sehr ein Fenster, als vielmehr ein Loch von herabgelassenem Licht ist. | Und man schreitet abermals Schritt für Schritt voran und, von finsterer Nacht umgeben, stellt man sich dieses vergilianische [Bild] vor: || „Schauder ergreift überall den Geist, selbst die Stille erschreckt sie.“ (Verg. Aen. 2.755) | Der Herr Hieronymus (in seinem Kommentar) zu Ezechiel.
An der linken Wand über der zweiten Tür, „… Peccatorum remissio“?519aS. SebastianoIN ISTO LOCO P(ro)MISSIO VERA EST | ET PECCATORUM REMISSIO SPLEN- | DOR ET LUX PERPETUA ET SINE FINE | L(a)ETITIA QUA(m) MERUIT XPI (Christi) MAR- | TIR SEBASTIANUS(A. Trébuchon): An dieser Stelle ist das Heilsversprechen wahrhaftig | und der Ablass der Sünden. Glanz | und ewiges Licht und grenzenlose | Heiterkeit, um die sich verdient gemacht hat Sebastian, Christi Märtyrer.
An der linken Wand über der zweiten Tür, „… Peccatorum remissio“, dazu auf einer Tafel links darunter?519bS. Sebastiano[ — — ] | IN ALTARI IN QUO CORPUS DIVI SEBASTIANI | CHRISTI ATHLETAE IACET CELEBRANS SUMMUS PONTIFEX | S(anctus) GREGORIUS MAGNUS VIDIT ANGELUM DEI CANDIDIOREM | NIVE SIBI IN TREMENDO SACRIFICIO MINISTRANTEM || AC DICENTEM: HIC EST LOCUS SACRATISSIMUS IN QUO EST | DIVINA PROMISSIO ET OMNIUM PECCATORUM REMISSIO | SPLENDOR ET LUX PERPETUA ET SINE FINE LAETITIA | QUAM CHRISTI MARTYR SEBASTIANUS HABERE PROMERUIT | ITA SEVERANUS TOM(o) I PAG(ina) 450 AC ETIAM ANTIQUISSIMAE || LAPIDEAE TESTANTUR TABULAE(A. Trébuchon): [ — — ] | im Altarsaal, in dem der Körper des göttlichen Sebastian, | des Athleta Christi, liegt, erblickte im festlichen Begehen der heilige Papst | Gregor der Große einen Engel Gottes, der, weißer | als Schnee, für ihn in einem erschreckenden Messopfer den Dienst erfüllte || und sprach: Dies ist der allergeheiligste Ort, an dem statthaben | die himmlische Verheißung und der Ablass aller Sünden, | Glanz und das ewige Licht und grenzenlose Heiterkeit, | die Sebastian, Märtyrer Christi, verdienstvoll erlangt hat. | Gemäß Severano im 1. Band, Seite 450, wie auch die allerältesten || Steintafeln bezeugen.
Im rechten Seitenschiff hinten, über der Nische, Grabinschrift Papst Damasus’ I. für die Apostel Petrus und Paulus?520S. SebastianoHIC HABITASSE PRIUS SANCTOS COGNOSCERE DEBES | NOMINA QUISQUE PETRI PARITER PAULIQUE REQUIRIS | DISCIPULOS ORIENS MISIT QUOD SPONTE FATEMUR | SANGUINIS OB MERITUM CHRISTUMQUE PER ASTRA SECUTI | AETHERIOS PETIERE SINUS REGNAQUE PIORUM || ROMA SUOS POTIUS MERUIT DEFENDERE CIVES | HAEC DAMASUS VESTRAS REFERAT NOVA SIDERA LAUDES(A. Trébuchon): Hier der Heiligen Wohnort bist du zu erkennen verpflichtet | Wer du auch immer suchst nach den Namen Petrus und Paulus | Jünger schickte der Osten, was wir sehr gerne gestehen | Durch des Blutes Verdienst und, die Christus sternwärts so folgten, | Strebten nach Gestaden im Himmel, dem Reiche der Frommen || Eher hat Rom es also verdient, seine Bürger zu schützen | Damasus künde dies, euren Lobpreis, ihr neuen Gestirne.
Im rechten Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Altobellus de Ense1615521aS. SebastianoDEO | ALTOBELLUS DE ENSE | DOMO MONTISCORVINI | ACERNEN(sis) MEDICUS | XXXV IAM ANNIS || URBIS INCOLAS | CORPORUMQ(ue) MORBOS | CURANDO | MORTEM TOLLI | NON POSSE EXPERTUS || SEPULCHRUM SIBI | HOC LOCO | APUD PESTILENTIAE | DEPULSOREM | S(anctum) SEBASTIANUM || VIVENS ELEGIT | AN(no) CHRISTI MDCXV | AETATIS L(A. Trébuchon): Für Gott. | Altobello d’Ense, | dem Hause nach aus Montecorvino, | Arzt aus Acerno, | hat, dadurch, dass er bereits 35 Jahre lang || die Bewohner der Stadt | und die Krankheiten des Körpers | geheilt hatte | wohlwissend, dass man den Tod | nicht aufheben kann, || sich sein Grab | an dieser Stelle | bei dem Abwender | der Seuche, | dem heiligen Sebastian || zu Lebzeiten ausgewählt, | im Jahre Christi 1615, | seines Alters 50.
Im rechten Seitenschiff hinten, Grabinschrift für Altobellus de Ense, unter dem Porträtkopf1615521bS. SebastianoNEMO ME LACRYMIS DECORET NEC FUNERA FLETU | VIVITE FELICES ANIMAE MORS OMNIBUS INSTAT(A. Trébuchon): Keine Träne soll mich benetzen, kein Weinen das Grabmal. | Glücklich lebet, ihr Seelen. Der Tod ist allen beschieden.
im rechten Seitenschiff über der zweiten Tür, Katakomben?522S. SebastianoVISITET HIC PIA MENS S(an)CTORUM BUSTA FREQUENTER | IN C(h)RISTO QUORUM GLORIA PERPES ERIT | HIC EST CEMETERIU(m) BEATI CHALIXTI PAP(a)E ET MARTIRIS INCLITI QUICU(m)QUE | ILLUD CO(n)TRICTUS ET CO(n)FESSUS INGRESSUS FUERIT PLENAM REMISSIONE(m) | OMNIU(m) PEC(ca)TORU(m) SUORU(m) OBTINEBIT PER MERITA GLORIOSA CENTU(m) SEPTUA- || GINTA QUATUOR MILIU(m) S(an)CTORU(m) MARTIRU(m) QUORU(m) IBI CORPORA IN PACE | SEPULTA SU(n)T UNA CU(m) QUADRAGINTA SEX SUM(m)IS PONTIFICIBUS BEATIS | QUI OMNES EX MAGNA TRIBULATIONE VENERU(n)T ET UT HEREDES IN DOMO | DOMINI FIERE(n)T MORTIS SUPPLICIUM PRO C(h)RISTI NOMINE PERTULERUNT(A. Trébuchon): Häufig beschaut hier die fromme Seele der Heiligen Gräber, | deren Herrlichkeit allzeit in Christus weilt. | Hier ist der Friedhof des seligen Kalixtus, des Papstes und weitbekannten Märtyrers. Wer auch immer | zerknirscht und nach der Beichte jenen (Friedhof) betritt, wird den vollständigen Ablass | aller seiner Sünden erhalten, durch die glorreichen Verdienste hundertvier- || und siebzigtausend heiliger Märtyrer, deren Körper in Frieden | beigesetzt wurden zusammen mit sechsundvierzig seligen Päpsten, | die allesamt aus großer Drangsal kamen | und, damit sie Erben im Hause | des Herren würden, die Todesstrafe im Namen Christi ertragen haben.
An der Via Appia Antica, auf der Basis der Säule, Papst Pius IX.1852523S. Sebastiano(nordwärts:) PIUS IX | PONT(ifex) MAX(imus) | AN(no) MDCCCLII | SACR(i) PRINC(ipatus) | EIUS VII || (ostwärts:) IN | HONOREM | SEBASTIANI | XP (Christi) MARTYRIS | INVICTI || (südwärts:) QUUM | VIA APPIA | HINC BOVILLAS | USQUE | RESTITUEBATUR(A. Trébuchon): (nordwärts:) Papst | Pius IX | im Jahre 1852, | seines heiligen Prinzipats | 7. || (ostwärts:) In | ehrfürchtigem Gedenken an | Sebastian, | Christi Märtyrer, | den Unbesiegten. || (südwärts:) Als die Via Appia | von hier bis nach Bovillae | soweit | wiederhergestellt wurde.
An der Front, Papst Clemens VIII.1598524SenatorenpalastCLEMENTI VIII PONT(ifici) MAX(imo) | POST GALLIAE REGNUM RECONCILIATO REGE | HENRICO IV CONSTITUTUM | PANNONIAM ARMIS AUXILIARIBUS SERVATAM | STRIGONIUM A TURCAR(um) TYRANNIDE VINDICATUM || RUTHENOS ET AEGYPTIOS RO(manae) EC(clesiae) RESTITUTOS | PACEM COMPOSITIS REGUM MAXIMOR(um) DISCORDIIS | CHRISTIANAE REIP(ublicae) REDDITAM | FERRARIAM PETRI ALDOBRANDINI CARD(inalis) DUCTU | FERRO INCRUENTO RECEPTAM || SANCTISSIMAQ(ue) PRAESENTIA CONSTABILITAM | OPTATO REDITU IN URBEM PUB(licae) HILARITATIS | SECURITATISQ(ue) REDUCTORI | MART(inus) CAPELLETTUS OPTIMO PRINCIPI | REATINUS DEVOTUS || SENATOR MDXCVIII(A. Trébuchon): Dem Papst Clemens VIII. | Nachdem das Königreich Frankreich durch den wiederhergestellten König | Heinrich IV. gegründet, | Pannonien durch Hilfstruppen gerettet, | Gran von der Herrschaft der Türken befreit, || die Ruthener und Ägypter der Römischen Kirche wieder zugeführt, | der Friede durch die beigelegten Streitigkeiten der größten Könige | dem Christenstaat zurückgegeben, | Ferraria unter der Führung von Pietro Aldobrandini | mit unblutigem Eisen wieder eingenommen || und durch die allerheiligste Anwesenheit (wieder) standhaft wurde, | hat durch dessen ersehnte Rückkehr in die Stadt (Rom) dem Wiederhersteller | von öffentlicher Sorglosigkeit und Sicherheit | Martino Capelletti (diese Inschrift geweiht), | dem besten Fürsten, | ein aus Reate stammender, ergebener || Senator (im Jahre 1598).
An der linken Seite über dem Eingang, Papst Sixtus IV.?525SenatorenpalastXYSTUS QUARTUS PONT(ifex) MAX(imus) URBIS RESTAURATOR(A. Trébuchon): Xystus der Vierte, Papst, Erneuerer der Stadt.
An der linken Seite hinter der Säule mit der Wölfin, Papst Innozenz XII.1692526SenatorenpalastINNOCENT(ius) XII PON(tifex) MAX(imus) | DUM IN ROMAM DE THESAURO SUO | NOVA E[T] VETERA PROFERT | ROMA CAPITOLIUM VETUSTATE CONFECTUM | IMPETRAT INSTAURANDUM || UT ANTIQUIS DUM NOVA CONGLUTINAT | TANTO PONTIFICI RESPONDERET | NOVA ET VETERA SERVAVI TIBI | (Namen von Magistraten) | AN(no) DOM(ini) MDCXCII(A. Trébuchon): Während Papst Innozenz XII. | von seiner Schatzkammer nach Rom | Neues und Altes gebracht, | hat Rom durchgesetzt, dass das baufällige Kapitol | instandgesetzt werde, || damit, während er Neues mit Altem verbindet, | es einem so bedeutenden Papst entspräche. | Neues und Altes habe ich dir bewahrt. | (Namen von Magistraten) | Im Jahre des Herrn 1692.
An der linken Seite rechts oben, Tholosanus1546527SenatorenpalastNIC(olaus) THOLOSANUS COLL | CIFLO V I DOC ET EQ(ues) | SUB PAU(lo) III P(ontifice) M(aximo) SENA(toris) | OFF(icio) FUNGEBATUR | AN(no) 1544 ET IS45 (1545) ET 46(A. Trébuchon): Amtsgenosse Nikolaos aus Toulouse Sifleau V., | Doktor und Ritter, hat | unter Papst Paul III. das Senatorenamt bekleidet, | im Jahre 1544 und 1545 und -46.
Am Turm, Papst Gregor XIII.?528SenatorenpalastGREGORIUS XIII PONT(ifex) MAX(imus) | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus)(A. Trébuchon): Papst Gregor XIII. | Der Senat und das Volk von Rom.
In der Vorhalle an der rechten Wand, Grabinschrift Papst Damasus’ I. für den Märtyrer Tarsicius?529S. SilvestroPAR MERITUM QUICUMQUE LEGIS COGNOSCE DUORUM | QUIS DAMASUS RECTOR TITULOS POST PRAEMIA REDDIT | IUDAICUS POPULUS STEPHANUM MELIORA PONENTEM | PERCULERAT SAXIS TULERAT QUI EX HOSTE TROPAEUM | MARTYRIUM PRIMUS RAPUIT LEVITA FIDELIS || TARSICIUM SANCTUM CHRISTI SACRAMENTA GERENTEM | CUM MALE SANA MANUS PETERET VULGARE PROFANIS | IPSE ANIMAM POTIUS VOLUIT DIMITTERE CAESUS | PRODERE QUAM CANIBUS RABIDIS COELESTIA MEMBRA | EX ANTIQUIS MANUSCRIPTIS(A. Trébuchon): Gleiches Verdienst, wer auch immer das liest, erkenne in beiden, | denen Rektor Damasus dem Lohne nach Inschriften zuteilt. | Jüdisches Volk erschlug, dem Stephanus Besseres mahnte, | ihn mit Steinen. Als erster, der dem Gegner genommen den Preis des | Sieges, errang ein treuer Levit sodann das Martyrium. || Heilszeichen Christi trug der geheil’gte Tarsicius, die die | unverständige Hand nun ganz zu entweihen bedrängte. | So sein Leben dafür erschlagen verlieren, das zog er gar vor, als | preiszugeben himmlische Glieder den raffenden Hunden. | Den altehrwürdigen Handschriften entnommen.
Auf der Südostseite der Basis, über dem Eingang529.11TrajansäuleSENATUS POPULUSQUE ROMANUS | IMP(eratori) CAESARI DIVI NERVAE F(ilio) NERVAE | TRAIANO AUG(usto) GERM(anico) DACICO POTIF(ici) | MAXIMO TRIBU(unicia) POT(estate) XVII IMP(eratori) VI CO(n)S(uli) VI P(atri) P(atriae) | AD DECLARANDUM QUANTAE ALTITUDINIS || MONS ET LOCUS TAN[TIS OPER]IBUS SIT EGESTUSVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.40(A. Trébuchon): Der Senat und das Volk von Rom | dem Imperator Caesar Nerva, Sohn des göttlichen Nerva, | Traian Augustus Germanicus Dacius, dem Pontifex | Maximus, siebzehnmal mit der tribunizischen Gewalt bedacht, dem sechsmaligen Imperator, dem sechsmaligen Konsul, dem Vater des Vaterlandes, | damit deutlich werde, ein Berg und Platz von welcher Höhe || für so große Bauvorhaben abgetragen wurde.Weihung der Trajansäule 113 n. Chr.
Auf dem Kapitell umlaufend1587-88529.12TrajansäuleSIXTUS V | B(eato) PETRO | APOST(olo) | PON(tificatus) A(nno) IIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.41(A. Trébuchon): Sixtus V. | dem seligen Apostel | Petrus | im 3. Jahr seines Pontifikats.1587-88 drittes Jahr seines Pontifikates (1585-90)
An der Front1570529.2SS. Trinità dei MontiS(anctae) TRINITATI REGNUM GALLIAE MUNIFICENTIA ET PIOR(um) ELEMOSYNIS ADIUTA MINIMOR(um) SODALITAS STRUXIT AC D(onum) D(edit) ANNO D(omini) MDLXXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.142(A. Trébuchon): Der heiligen Dreifaltigkeit hat die Bruderschaft der Mindesten mit Hilfe der Förderung der Könige Frankreichs und der Almosen der Gläubigen (es) errichtet und als Geschenk vermacht im Jahre des Herrn 1570.
An den Portalen des Tunnels unter dem Quirinal; am Westportal, links an der Front1905529.3aTraforo Umberto IS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | PERFOSSO COLLE | VIAM APERUIT | FORNICEM | EXORNAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.179(A. Trébuchon): Der Senat und das Volk von Rom | hat unter Aushöhlung des Hügels | den Weg eröffnet, | den Torbogen | ausgeschmückt.Umberto I.: König von Italien 1878-1900
An den Portalen des Tunnels unter dem Quirinal; am Westportal, rechts an der Front1905529.3bTraforo Umberto IS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | HUBERTO I | REGI OPTIMO | DICAVIT | AN(no) MDCCCCVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.179(A. Trébuchon): Der Senat und das Volk von Rom | hat (den Tunnel) Umberto I., | dem besten König, | gewidmet | im Jahre 1905.Umberto I.: König von Italien 1878-1900
An den Portalen des Tunnels unter dem Quirinal; am Ostportal, an der Wölbung1905529.3cTraforo Umberto IS(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) CIVIUM COMMODITATI URBIS ORNAMENTO MDCCCCVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.179(A. Trébuchon): Der Senat und das Volk von Rom zur Annehmlichkeit der Bürger und zum Schmuck der Stadt 1905.Umberto I.: König von Italien 1878-1900
Am Treppenaufgang1816529.4SS. Trinità dei MontiLUDOVICUS XVIII EXOPTATUS GALL(iae) REX | TEMPLUM SS (Sanctissimae) TRINITATIS IN PINCIO | RESTITUIT | CURAM AGENTE COMITE BLACAS DE ALPIBUS || REGIS LEGATO | AD | PIUM VII PONTIFICEM MAXIMUM | ANN(o) SAL(utis) MDCCCXVI Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.143(A. Trébuchon): Ludwig XVIII., der Herbeigewünschte, König Frankreichs | hat den Tempel der allerheiligsten Dreifaltigkeit auf dem Pinchio | wiederhergestellt | unter sorgsamem Beistand von Comte Blacas des Alpes, | dem Gesandten des Königs || bei | Papst Pius VII., | im Jahre des Heils 1816.Papst Vius VII:: 1800-1823
Auf dem oberen Absatz1725529.51Spanische Treppe (Scalinta della Trinità dei Monti)D(eo) O(ptimo) M(aximo) | SEDENTE BENEDICTO XIII | PONT(ifice) MAX(imo) | LUDOVICO XV | IN GALLIIS REGNANTE || EIUSQ(ue) APUD SANCTAM SEDEM | NEGOTIIS PRAEPOSITO | MELCHIORE S(anctae) R(omanae) ECCLESIAE | CARDINALI DE POLIGNAC | ARCHIEPISCOPO AUSCITANO || AD SACRAE AEDIS ALMAEQUE URBIS | ORNAMENTUM | AC CIVIUM COMMODUM | MARMOREA SCALA | DIGNO TANTIS AUSPICIIS OPERE || ABSOLUTA | ANNO DOMINI MDCCXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.146/147(A. Trébuchon): Gott, dem Besten, dem Größten. | Während Papst Benedikt XIII. | (auf dem Heiligen Stuhl) saß, | Ludwig XV. | in Frankreich herrschte || und für dessen Geschäfte am Heiligen Stuhl als Vorstand zuständig war | Melchior de Polignac, der Heiligen Römischen Kirche | Kardinal und | Erzbischof von Auch, || da wurde zum Schmuck | des heiligen Hauses und der holden Stadt | und zur Annehmlichkeit der Bürger | die marmorne Treppe | in einer Ausführung, die sich so zahlreicher glücklicher Vorzeihen würdig erzeigte, || abgeschlossen | im Jahre des Herrn 1725.Papst Benedikt XIII.: 1724-1730
Auf dem unteren Absatz529.52Spanische Treppe (Scalinta della Trinità dei Monti)D(eo) O(ptimo) M(aximo) | MAGNIFICAM HANC SPECTATOR QUAM MIRARIS SCALAM | UT COMMODUM AC ORNAMENTUM NON EXIGUUM | REGIO COENOBIO IPSIQ(ue) URBI ALLATURAM | ANIMO CONCEPIT LEGATAQ(ue) SUPREMIS IN TABULIS PECUNIA || UNDE SUMPTUS SUPPEDITARENTUR CONSTRUI MANDAVIT | NOBILIS GALLUS STEPHANUS GUEFFIER | QUI REGIO IN MINISTERIO DIU PLURES APUD PONTIFICES | ALIOSQUE SUBLIMES PRINCIPES EGREGIE VERSATUS | ROMAE VIVERE DESIIT XXX IUNII MDCLXI || OPUS AUTEM VARIO RERUM INTERVENTU | PRIMUM SUB CLEMENTE XI | CUM MULTI PROPONERENTUR MODULI ET FORMAE | IN DELIBERATIONE (!) POSITUM | DEINDE SUB INNOCENTIO XIII STABILITUM || ET R(everendi) P(atris) BERTRANDI MONSINAT TOLOSATIS | ORD(inis) MINIMORUM S(ancti) FRANCISCI DE PAULA CORRECTPORIS GEN(era)LIS | FIDEI CURAEQ(ue) COMMISSUM AC INCHOATUM | TANDEM BENEDICTO XIII FELICITER SEDENTE | CONFECTUM ABSOLUTUMQUE EST || ANNO IUBIL(a)EI MDCCXXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.148/149(A. Trébuchon): Gott, dem Besten, dem Größten. | Diesen großartigen Treppengang, den du, Betrachter, bestaunst, | damit er Annehmlichkeit und nicht unwesentliche Zier | dem königlichen Kloster und sogar der Stadt selbst bereiten werde, | hat im Geiste erdacht und mit der testamentlich festgelegten Geldsumme, || wovon die Kosten gedeckt werden sollten, den Bau in Auftrag gegeben | der edle Franzose Étienne Gouffier, der einige Zeit im königlichen Dienst mit mehreren Päpsten und weiteren bedeutenden Fürsten erlesenen Umgang pflegte, | daraufhin in Rom sein Leben verlor am 30. Juni 1661. || Der Bau wurde aber wegen des Dazwischentretens verschiedener Begebenheiten | zunächst unter Clemens XI., | als zahlreiche Maße und Formen vorgeschlagen wurden, | nach Gutdünken abgewogen, | dann unter Innozenz XIII. verstärkt, || und der Treue und Umsicht des ehrwürdigen Paters Bertrand Monsinat von Toulouse, | Generalkorrektor des Ordens der Mindesten des heiligen Franz von Paola, | anvertraut und eingeleitet | und schließlich, während Benedikt XIII. glücklich (auf dem Heiligen Stuhl) saß, | beendet und abgeschlossen || im Jubeljahre 1725.
Am Eingang des Campo Santo Teutonico am Boden, Friedrich1903530VatikanFRIDERICO TEUTONICO | QUI TEMPORE EUGENII IV P(ontificis) M(aximi) | QU(u)M CAMPO CLAUSO NON EXSISTENTE | CORPORA FIDELIUM FUISSENT A LUPIS EXHUMATA | COEMETERIUM PROPRIIS SUMPTIBUS MURO CINXIT || DOMUNCULAM AD CUSTODIAM CONSTRUXIT | OMNIA BONA SUA IN USUM ET FABRICAM CAMPI DEDICAVIT | VIRO DE CONNATIONALIBUS BENEMERENTI | CURATORES LOCI PII HANC MEMORIAM PP (posuerunt) A(nno) D(omini) MDCCCCIII(A. Trébuchon): Friedrich, dem Deutschen, | der zur Zeit Papst Eugens IV., | als in Ermangelung eines geschlossenen Hofes | die Leiber der Gläubigen vom Wolfsrudel aus der Erde gezerrt wurden, | auf eigene Kosten die Grabstätte mit einer Mauer umschließen und || ein Häuschen für die Wache erbauen ließ, | seine gesamten Güter dem Nutzen und der Erbauung der Grabstätte gewidmet, | dem um die Mitglieder seines Geschlechts verdienstlichen Mann | haben die gottgefälligen Verwalter der Stätte dieses Denkmal aufgestellt, im Jahre des Herrn 1903.
Über dem Eingang des Campo Santo Teutonico, Papst Pius VI.1778/79531VatikanPIUS SEXTUS P(ontifex) M(aximus) | TEUTONUM ET FLANDROR(um) | COEMETERIUM | IN ELEGANTIOREM CULTUM | RESTITUIT A(nno) PONTIF(icatus) IV(A. Trébuchon): Papst Pius VI. ließ | den Kirchhof | der Deutschen und Flamen | in schönere Form | wiederherstellen, im 4. Jahre seines Pontifikats.
Beim Ehrenhof der Schweizergarde, im Durchgang zum Ulmenhoflat / ger1506, 1906532VatikanXI KALENDAS FEBR(uarias) MDVI | IULIO II PONTIFICE MAXIMO | COHORS HELVETIORUM N(umerus) CL | V(iro) N(obili) GASPAR DE SILINEN PRAEF(ecto) | IN PONTIFICUM ROMANORUM TUTELAM || ET SACRAE DOMUS PONT(ificiae) SECURITATEM | VOCATA | STATIONEM HANC PRIMUM OCCUPAVIT | XI KAL(endas) FEBR(uarias) MCMVI | PIO X PONTIFICATUM SUMMUM GERENTE || LEOPOLDUS MEYER DE SCHAUENSEE | PRAEFECTUS NUMERI HELVETICI | ET COHORS PRAESIDIARIORUM UNIVERSA | STATIONEM EANDEM | QUARTO A DEDICATIONE SAECULO || MEMORI TITULO | EXORNARUNT | Am 11. Tag vor den Kalenden des Februar (am 22. Januar) 1506 | hat, während Julius II Papst war, | die Kohorte der Helvetier, an Zahl 150 Mann stark, || die unter dem edlen Herrn Caspar von Silenen als Kommandanten | zum Schutz der römischen Päpste | und zur Sicherheit des heiligen päpstlichen Palastes | berufen war, | dieses Wachquartier erstmals bezogen. || Am 11. Tag vor den Kalenden des Februar (am 22. Januar) 1906, | haben, während Pius X. das höchste Bischofsamt führte, | Leopold Meyer von Schauensee, | Kommandant der Schweizergarde, | und die gesamte Kohorte der Gardisten || ebendieses Quartier | im vierten Jahrhundert nach seiner Einweihung | mit dieser Gedenkinschrift | ausgeschmückt.
Im Ehrenhof der Schweizergarde2006533VatikanD(eo) O(ptimo) M(aximo) | BENEDICTI PP (Papae) XVI | PONTIFICATUS ANNO PRIMO | COHORS HELVETIORUM | QUINQUE SAECULA COMMEMORAVIT || EX QUO APOSTOLICAE SEDI | STRENUE INSERVIRE COEPERAT | FIDELITATIS SIMUL RENOVANS PROPOSITUM | EX CIVITATE VATICANA XI KAL(endas) FEBR(uarias) MMVI(A. Trébuchon): Gott (geweiht), dem Besten und Größten. | Im ersten Jahr des Pontifikats | von Papst Benedikt XVI. | hat die Schweizergarde | die fünf Jahrhunderte ins Gedächtnis zurückgerufen, || seitdem sie dem Apostolischen Stuhl | entschlossen zu dienen begann | und zugleich ihren Entschluss zur Treue erneuerte, | aus der Vatikanstadt am 22. Januar 2006.
Im Ehrenhof der Schweizergarde, am Schweizertor, Papst Alexander VI.1492534VatikanALEXANDER VI PONT(ifex) MAX(imus) | CALISTI III PONT(ificis) MAX(imi) NEPOS | NATIONE HISPANUS PATRIA | VALENTINUS GENTE BORGIA | PORTAS ET PROPUGNACULA || A VATICANO AD HADRIANI | MOLEM VETUSTATE CONFE- | CTA TUTIORA RESTITUIT | AN(no) SALUTIS MCCCCLXXXXII(A. Trébuchon): Papst Alexander VI., | Enkel von Papst Calixt III., | Spanier gemäß dem Volksstamm, Valencianer | gemäß dem Geburtsort, Borgia nach der Familie, | hat Tore und Bollwerke, die || vom Vatikan bis zur Engels- | burg altersbedingt zer- | fielen, in sichererem Stand wiederhergestellt, | im Jahre des Heils 1492.
Im Ehrenhof der Schweizergarde, am Gardedenkmal1527535VatikanMILITIBUS HELVETIORUM CUSTODIAE PALATINAE | QUI SUMMUM DEFENDENTES PONTIFICEM PRIDIE | NONAS MAIAS A(nno) MDXXVII GLORIOSE CECIDERUNT | PATRIA MEMOR(A. Trébuchon): Den Soldaten der Schweizergarde am Palast, | die als Schutz für den Papst | am 6. Mai im Jahre 1527 ruhmvoll gefallen sind. | Ihrer gedenkt das Vaterland.
An der Piazza dei Protomartiri Romani, über dem Durchgang zur Piazza S. Marta, Papst Pius VI.1780536VatikanQUOD | PRO VATICANI TEMPLI | MAIESTATE | VOTA PUBLICA | FLAGITABANT || PIUS SEXTUS PONT(ifex) MAX(imus) | COEPIT PERFECITQUE | ANNO DOM(ini) MDCCXXC | PONTIFICAT(us) VI(A. Trébuchon): Weil | der Wille der Allgemeinheit | auf die Majestät | des Petersdoms | drängte, || ließ Papst Pius VI. (den Bau) | beginnen und vollenden, | im Jahre des Herren 1780, | im 6. seines Pontifikats.
Am Grabmonument der Caecilia Metella?537Via Appia AnticaCAECILIAE | Q(uinti) CRETICI F(iliae) | METELLAE CRASSI(A. Trébuchon): An Caecilia Metella, | Tochter von Quintus Creticus, | (Gattin) von Crassus.
An der Front, Papst Julius II.1512538Via del Banco di S. Spirito Nr. 27IULIO II PONT(ifici) OPT(imo) MAX(imo) QUOD FINIB(us) | DITIONIS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PROLATIS ITALIAQ(ue) | LIBERATA URBEM ROMAM OCCUPAT(a)E | SIMILIOREM QUAM DIVIS(a)E PATEFACTIS | DIMENSISQ(ue) VIIS PRO MAIESTATE || IMPERII ORNAVIT | (Namen zweier Magistraten) | F(aciendum) C(uraverunt) MDXII(A. Trébuchon): Julius II., dem besten Papst, weil er nach der Ausweitung | des Herrschaftsgebiets der heiligen römischen Kirche und der Befreiung | Italiens die Stadt Rom, die einer überfüllten | näherkam als einer eingeteilten, durch die Erschließung | und Ausmessung der Straßen, gemäß der Majestät|| ihrer Herrschaft ausgeschmückt hat. | (Namen zweier Magistraten) | gaben (diese Widmung) in Auftrag.
Nahe dem westlichen Ende der Via Guilia 1512538.1Via del Banco di S. Spirito Nr. 27-30IULIO II PONT(ifici) MAX(imo) QUOD FINIB(us) | DITIONIS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) PROLATIS ITALIAQ(ue) | LIBERATA URBEM ROMAM OCCUPAT(a)E | SIMILIOREM QUAM DIVIS(a)E PATEFACTIS | DIMENSISQ(ue) VIIS PRO MAIESTATE || IMPERII ORNAVITVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.245, Anm.(A. Trébuchon): Julius II., dem Papst, weil er nach der Ausweitung | des Herrschaftsgebiets der heiligen römischen Kirche und der Befreiung | Italiens die Stadt Rom, die einer überfüllten | näherkam als einer eingeteilten, durch die Erschließung | und Ausmessung der Straßen, gemäß der Hoheit || ihrer Herrschaft ausgeschmückt hat.
Auf dem Architrav der Porticus?539Via Barberini Nr. 3-19MALO MORI QUAM FOEDARI(A. Trébuchon): Ich ziehe vor zu vergehen als entweiht zu werden.
An der Front1931540aVia Barberini Nr. 21-37AD SEDEM PATERNAE DOMUS NOVO APERIENDO ITINERI DISIECTAE ALOISIUS ET JOSEPH FRATRES FERRI AMPLIORES AEDES ORNATIORESQ(ue) EXCITARUNT(A. Trébuchon): An den Sitz des väterlichen Hauses, das durch Bahnen eines neuen Weges zertrümmert wurde, haben die Brüder Luigi und Guiseppe Ferri ein weitläufigeres und ansehnlicheres Haus errichten lassen.
An der Front, über dem Eingang1931540bVia Barberini Nr. 21-37A(nno) D(omini) MCMXXXI(A. Trébuchon): Im Jahre des Herrn 1931.
An der Front, unter dem Marienbild1796541aVia delle Botteghe Oscure Nr. 34 aIHS (Jesus) MA (Maria) | QUAM VENERARIS IMAGO | CUM SEPT(imum) ID(us) IUL(ii) AN(no) CIƆ IƆ CCXCVI | VARIO OCULORUM MOTU PROPITIO ASPECTU | SUPPLICEM POPULUM REFICERET || OMNIUM CORDA SIBI DEMERUIT ET EX CORDE LAUDES | HOC AMOR M(onumentum) P(osuit)(A. Trébuchon): Jesus. Maria. | (Dies) Bildnis, das du verehrst, | hat, da es am 8. Juli im Jahre 1796 | mit abwechselnder Augenbewegung und gnädigem Blick | das demütige Volk erquickte, || sich aller Herzen und Lobgesänge aus tiefem Herzen gewonnen. | Liebe hat dieses Denkmal aufgestellt.
An der Front, unter dem Marienbild, über dem lateinischen Text die italienische Übersetzung1797541bVia delle Botteghe Oscure Nr. 34 aCOL RECITARE LE LITANIE SI ACQUISTANO CC GIORNI | D’ INDULGENZA CONCESSA PER INDULTO PONTIFICIO | EMANATO SOTTO IL DI 29 MARZO 1797 | D’ APPLICARSI ANCORA PER LE | ANIME DEL PURGATORIO(A. Trébuchon): Durch das Beten der Litanei erwirbt man sich einen zweihunderttägigen | Ablass, dem zugesprochen wird durch päpstlichen Indult, | erlassen am Tage des 29. März 1797, weiterhin zu gelten für die | Seelen im Fegefeuer.
An der Front1888541.1Via Cavour Nr. 88-104DIVINA MENS CIVITATEM POPULI ROMANI EGREGIA TEMPERATAQUE REGIONE COLLOCAVIT UT ORBIS TERRARUM IMPERIO POTIRETUR | ANNO DOMINI MDCCCLXXXVIIIVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.200(A. Trébuchon): Der göttliche Geist hat die Stadt des römischen Volkes in eine ausgezeichnete und milde Region gesetzt, damit es die Herrschaft über den Erdkreis erlange, | im Jahre des Herrn 1888.
Über dem Eingang?542Via Cavour Nr. 256HEIC UBI ROMANA FORTUNA PROPE DELETA MAROTIA DEIN SAEVIERE BORGIANI TUENDIS PER GENTES FIDEI PRAECONIBUS ITALICIS RURSUS XTI (Christi) AUSPICIA IUNGUNTUR AC PATRIAE(A. Trébuchon): Hier, wo, als das Schicksal Roms besiegelt zu sein drohte, Marozia und daraufhin die Familie Borgianni wüteten, wurden zum Schutze der unter den Heiden wirkenden Glaubenskünder Italiens die Auspizien Christi und des Vaterlandes zusammengenommen.
Papst Clemens X., an der Front1675543Via della Chiesa Nuova / Via del Governo VecchioCLEMENTE X P(ontifice) M(aximo) | ANNUENTE | ORATORIJ CONGREGATIO | PUBLICAE COMMODITATI | ET FACILIORI || AD ECCLESIAM ACCESSUI | VIAM APERUIT STRAVITQUE | AN(no) IUBIL(a)EI MDCLXXV(A. Trébuchon): Unter der Genehmigung | von Papst Clemens X. | hat die Kongregation des Oratoriums | zur allgemeinen Annehmlichkeit | und zum erleichterten || Zugang zur Kirche | einen Weg gebahnt und gepflastert, | im Jubeljahr 1675.
An der Front, Averardus Serristori1555544Via della Conciliazione Nr. 41 aAVERARDUS SERRISTORI | ORATOR COSIMI MAGNI | DUCIS FLORENTIAE ET | SENARUM APUD PIUM IV | ANNO DOMINI MDLV(A. Trébuchon): Averardo Serristori | Botschafter von Cosimo, dem Groß-| herzog von Florenz und von Siena | bei Pius IV., | im Jahre des Herrn 1555.
An der Attika der Gebäude gegenüber der Engelsburg, links, Papst Pius XII.1950545aVia della Conciliazione, am AnfangADITUS AD MAXIMUM | CHRISTIANORUM TEMPLUM | A(nno) D(omini) MCMXXXVI INCHOATUS | A(nno) D(omini) MCML ABSOLUTUS(A. Trébuchon): Der Zugangsweg zur größten | Christenstätte, | im Jahre des Herrn 1936 begonnen, | im Jahre des Herrn 1950 abgeschlossen.
An der Attika der Gebäude gegenüber der Engelsburg, rechts, Papst Pius XII.1950545bVia della Conciliazione, am AnfangMUNIFICENTIA PII XII P(ontificis) M(aximi) | ANNO S(ancti) IUBILAEI MCML(A. Trébuchon): Dank der Wohltätigkeit des Papstes Pius des XII. | im heiligen Jubeljahr 1950.
An der Front, Johanniter1631546Via Condotti Nr. 67ORDO MILITUM | HOSPITALIS S(ancti) IOANNIS HIEROSOLYMITANI | IACOPUM BOSIUM | SUAE HISTORIAE SCRIPTOREM | ANTONIUM NEPOTEM || IPSIUS RES AGENTEM IN URBE HAERES EX ASSE | HISCE IN AEDIBUS | UBI HABITARUNT VIVENTES | VIVERE IUSSIT IMMORTALES | FR(atre) CAROLO ALDOBRANDINO COMMEND(atore) || ET DICTI ORD(inis) APUD URBANUM VIII ORATORE | ANN(o) MDCXXXI(A. Trébuchon): Der Obhut gewährende Ritterorden | des heiligen Johannes aus Jerusalem, hat | Giacomo Bosio, | dem Verfasser seiner Geschichte, | [und] seinem Enkel Antonio, || der sogar dessen Geschäfte in der Stadt betrieb, |als Alleinerben | in diesem Haus hier, | wo sie zu Lebzeiten wohnten, | unsterblich zu leben genehmigt, | unter Bruder Carlo Aldobrandino als Komtur || und Botschafter der Ordensbelange bei Urban dem VIII., | im Jahre 1631.
An der Front1665546.1Via del Corso Nr. 167ALEXANDER VII PONTIF(ex) MAX(imus) | VIAM LATAM FERIATAE URBIS HIPPODROMUM | QUA INTERIECTIS AEDIFICIIS IMPEDITAM | QUA PROCURRENTIBUS DEFORMATAM | LIBERAM RECTAMQUE REDDIDIT || PUBLICAE COMMODITATI ET ORNAMENTO | ANNO SAL(utis) MDCLXVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.126(A. Trébuchon): Papst Alexander VII. | hat die Breite Straße, die Rennbahn der feiertäglichen Stadt, | wo sie durch dazwischen getretene Gebäude eingeengt, | wo sie durch vorspringende in ihrem Verlauf entstellt war, | erneut frei und geradlinig gemacht, || zur allgemeinen Annehmlichkeit und zum Schmuck, | im Jahre des Heils 1665.Papst Alexander VII.: 1655-1667
An der Front1919547Via del Corso Nr. 226ANNO MCMXVI TEMPORE BELLI INCHOATA FRONS ANNO PACIS MCMXIX PERFECTA(A. Trébuchon): Im Jahre 1916, in der Zeit des Krieges, wurde die Fassade begonnen, im Jahre des Friedens 1919 vollendet.
An der Front1864548Via della Dataria Nr. 21, Palazzo di S. FelicePIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | SQUALENTIBUS AEDIBUS DISIECTIS | AB INCHOATO EXCITAVIT | AN(no) MDCCCLXIV(A. Trébuchon): Papst Pius IX. | hat nach (dem) Abriss baufälliger Häuser | die Erbauung von Grund auf befördert,| im Jahre 1864.
An der Front, Papst Pius IX.1860549Via della Dataria Nr. 94, Palazzo della Dataria ApostolicaPIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) | AEDIFICATIONE PRODUCTA | OPERIBUS AMPLIATIS AUXIT PERFECIT | AN(no) MDCCCLX SACRI PRINC(ipatus) XV(A. Trébuchon): Papst Pius IX. | hat (es) durch die Vorantreiben der Errichtung | und ausgedehnten Bauarbeiten erweitert und vollendet, | im Jahre 1860, dem 15. seines heiligen Prinzipats.
An der Front, Papst Paul V.1615550Via della Dataria Nr. 95, Palazzo della Dataria ApostolicaPAULUS V PONT(ifex) MAX(imus) | DATARIAM APOSTOLICAM IN HIS AEDIBUS | CURIALIUM COMMODITATI COLLOCAVIT | ANNO MDCXV PONTIF(icatus) SUI XI(A. Trébuchon): Papst Paulus V. | hat der Apostolischen Datarie in diesem Haus | zur Annehmlichkeit der Kuriengenossen ihren Sitz gegeben | im Jahre 1615, dem 11. seines Pontifikats.
An der Front, Papst Clemens XIII.1766551Via della Dataria Nr. 96, Palazzo della PanetteriaCLEMENS XIII P(ontifex) M(aximus) | PARTEM HANC AEDIUM FAMILIAE PONTIFICIAE | SUBSTRUCTIONUM VITIO AC VETUSTATE CORRUPTAM | A FUNDAMENTIS RESTITUIT AUXIT | ANNO DOMINI MDCCLXVI PONTIFICATUS VIII(A. Trébuchon): Papst Clemens XIII. | hat diesen Teil des Anwesens des päpstlichen Haushalts, | morsch durch einen Schaden am Unterbau und durch das Alter, | von Grund auf wiederherstellen und erweitern lassen,| im Jahre des Herrn 1766, dem 8. seines Pontifikats.
An der Front?552Via dei Due Macelli Nr. 63ANIMUS OPORTET TUUS TE IUDICET DIVITEM NON HOMINUM SERMO NEQUE POSSESSIONES TUAE(A. Trébuchon): Deine Seele hat dich als reich auszuweisen, nicht die Rede von Menschen oder dein Hab und Gut.
An der Stützmauer unterhalb der Kirche S. Pietro in Montorio1867553Via GaribaldiSAECULO XVIII EXEUNTE | A MARTYRIO PRINCIPIS APOSTOLORUM | S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(omanus) | UT FACILIOR AD JANICULUM ADSCENSUS | COMMEANTIUM COMMODITATI REDDERETUR || AUCTORITATE PII IX PONT(ificis) MAX(imi) | SUMPTIBUSQUE OPERI PERFICIUNDO | EIUS MUNIFICENTIA SUPPEDITATIS | CLIVI ASPERITATE MOLLITA | EXCISO MONTE AGGERIBUSQUE SUFFULTO || BREVI L DIERUM INTERVALLO | VIAM RENOVAVIT PRODUXIT | ANNO MDCCCLXVII | (Namen von Magistraten)(A. Trébuchon): Im ausgehenden 18. Jahrhundert | nach dem Martyrium des Apostelfürsten hat der Senat und das Volk von Rom, | damit der Aufstieg zum Janushügel | zur Annehmlichkeit der Fußgänger müheloser würde, || unter dem Beschluss von Papst Pius IX. und | den zur Fertigstellung des Bauwerks dank seiner Wohltätigkeit verschafften | Geldern | durch Verminderung der unsanften Steigung | und durch Aushöhlung und Abstützung des Felsens mit Wällen || im kurzen Zeitraum von 50 Tagen | die Straße erneuert und vorangetrieben, | im Jahre 1867 | (Namen von Magistraten).
An der Stützmauer unterhalb der Kirche S. Pietro in Montorio, König Philipp III.1605554Via GaribaldiPHILIPPUS III HISPANIARUM REX EXIMIAM | MAIORUM SUORUM MUNIFICENTIAM AC | PIETATEM IMITATUS ET ORATORIS SUI VIRI | CLARISSIMI IOANNIS FERNANDEZ PACECO | MARCHIONIS VILLENAE DILIGENTIA USUS || APOSTOLORUM PRINCIPIS | IN AUREO MONTE MEMORIAE CUI | MAIORES CATHOLICI REGES TEMPLUM HOC | COENOBIUM QUE POSUERANT VIAM REGIO | SUMPTU COMMUNIVIT AREAM AD LIBELLAM || AEQUAVIT AGGEREM AD SUSTINENDAM | AMPLITUDINEM OPERIS EXTRUXIT MONIMENTUM | AVITAE RELIGIONIS ORNAVIT MDCV(A. Trébuchon): Philipp III., König Spaniens, ließ in Nachahmung der Wohltätigkeit seiner Vorfahren und | ihrer Gottesfurcht, mit Hilfe der Gewissenhaftigkeit seines Botschafters, des berühmten Herrn Juan Fernández Pacheco, | Markgraf von Villena, || zur Erinnerung an den Apostelfürsten | auf dem Montorio, dem die früheren Katholischen Könige diese Kirche | und dieses Kloster errichtet hatten, die Straße durch des Königs | Aufkommen befestigen, die Stätte ins Waagerechte || bringen, den Wall zur Unterstützung | des umfassenden Bauwerks errichten und das Denkmal | des väterlichen Glaubens ausschmücken, 1605.
An der Piazza di S. Onofrio, am Fuss des Treppenaufgangs zu der Kirche, Papst Sixtus V. und Clemens VIII.1588, 1600555Via del GianicoloSIXTO | V PONT(ifice) | MAXIMO | APERTA | CLEMEN- || TE VIII | PONT(ifice) | MAXIMO | STRATA ANNO | DOMINI || MDLXXX | VIII ET ANNO | IUBIL(a)EI | MDC | PIORUM || ELEEMO- | SYNIS(A. Trébuchon): Von | Papst | Sixtus | V. | eröffnet, | durch den | Papst Cle- | mens VIII. gepflastert, im Jahre | des Herrn || 158- | 8 und im Jubel- | jahr | 1600 | mit Hilfe der Almosen || der From- | men.
An der Front, Kardinal Stefano Nardini1480556Via del Governo Vecchio Nr. 37/38SALVATORIS LATERANI PIAE | HOSPITALITATI ET MANS- | URAE BONARUM ARTIUM | ACHADEMIAE (!) STE(phanus?) NARDI- | NUS CAR(dinalis) MEDIOL(anensis) HAS AE- || DES SUO AERE POSITAS VIVENS | DONO DEDIT AN(n)O SALUTIS MCCCCLXXX(A. Trébuchon): Der frommen Gastfreundlichkeit | der Kirche San Salvatore im Lateran und | der Achademie [!] | der schönen Künste zur Blei- | be hat der Kardinal Stefano Nar- | dino aus Mailand dieses mit seinem Geld aufgestellte Haus || zu seinen Lebzeiten | als Geschenk vermacht, im Jahre des Heils 1480.
Über dem Eingang der Jugend-«Korrektionsanstalt»1704556.1Via di S. Michele Nr. 25CLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) | PERDITIS ADOLESCENTIBUS CORRIGENDIS | INSTITUENDISQUE | UT QUI INERTES OBERANT | INSTRUCTI REIPUBLICAE SERVIANT || AN(no) SAL(utis) MDCCIV PONT(ificatus) IVVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.238(A. Trébuchon): Papst Clemens XI. | zur Berichtigung der verworfenen Heranwachsenden | und ihrer Erziehung, | damit die in ihrer Trägheit (sonst) schaden, | (einmal) unterwiesen dem Gemeinwesen dienten, || im Jahre des Heils 1704, im 4. seines Pontifikats.Papst Clemens XI.: 1700-1721
An der Front, Sodalitas Teutonum De Anima1893557Via del Monte della Farina Nr. 14-27HEIC UBI IGNOBILES NUPER TABERNAE RUDERA PREMEBANT PORTICUS CN(aei) POMPEII CUI CONTINENS ERAT CURIA C(aii) IUL(ii) CAESARIS NECE INSIGNIS SODALITAS TEUTONUM DE ANIMA NOBILIORES HAS AEDES EXSTRUENDAS CURAVIT ANNO AB URBE CONDITA MMDCXLVI ANNO DOMINI MDCCCXCIII(A. Trébuchon): Hier, wo niedere Läden angrenzten an die Ruinen der Säulenhalle des Gnaeus Pompeius, woneben die durch den Mord an Gaius Iulius Caesar bekannte Kurie lag, hat sich der Sodalizio Teutonico dell’Anima des Baus dieses vornehmeren Hauses angenommen, im Jahre 2646 seit Gründung der Stadt, im Jahre des Herrn 1893.
An der Front, Schola sutorum Germanicorum1898558Via del Monte della Farina Nr. 28-31SCHOLA SUTORUM VERE GERMANICORUM AD TURRIM D H COSSTEBADE DE COSSLIN RESTAURATA AUCTA A(nno) D(omini) MDCCCIIC(A. Trébuchon): Schusterschule, von wahrhaft deutschen Schustern, am Turm von D. H. Köstelbade von Köslin restauriert, erweitert, im Jahre des Herren 1898.
Über dem Eingang, Xenodochium Mariae de Anima?559Via della Pace Nr. 20XENODOCHIUM BEATAE MARIAE DE ANIMA | PAUPERUM PEREGRINORUM GERMANORUM | SUSTENTATIONI EXTRUCTUM(A. Trébuchon): Pilgerhaus von Beata Maria dell’Anima, | den armen Brüdern aus der Fremde | zur Unterstützung errichtet.
An der Front?560Via di S. Pantaleo Nr. 69 a / 70 aSATIS AMPLA QUAE SECURITATE RIDEAT(A. Trébuchon): Es (dieses Haus) ist geräumig genug, dass es von Sorglosigkeit lacht.
An der Front, Giovanni Antonio Alessandro1540561Via di S. Pantaleo Nr. 71/72IO(annes) ANTONIUS ALEXANDER | AURIFEX DOMUM IN- | CENDIO DIRUTAM IN | MELIORE(m) HANC FORMA(m) | RESTITUIT SIBI SUIS Q(ue) || POST(eris) AN(no) MDXL(A. Trébuchon): Giovanni Antonio Alessandro | der Goldschmied | hat das von einem Brand eingerissene Haus | in diese bessere Gestalt | restauriert, für sich || und für seine Nachkommen im Jahre 1540.
An einer Mauer am Anfang der Strasse, Rom / Paris1959562Via ParigiROMA | NOVAM INSIGNEMQUE VIAM | EXIMIIS ANTIQUI AEVI MONUMENTIS CONTINENTEM | LUTETIAE PARISIORUM | GEMINAE VELUTI SORORI || FAUSTISSIME SIBI ANTE TRIENNIUM CONIUNCTAE | STUDIOSA VOLUNTATE NUPER DICATAM | SOLLEMNI RITU PUBLICAE COMMODITATI PATEFECIT | III KAL(endas) MAIAS ANNO DOMINI MDCCCCLVIIII(L. Wirtz): Rom | hat die neue und hervorragende Straße, | die bedeutende Monumente antiken Zeitalters enthält, | und welche der Stadt Paris, | gleichsam ihrer Zwillingsschwester, || mit der sie hochglücklich vor drei Jahren verbunden ward, | mit eiferndem Streben neulich gewidmet wurde, | in feierlichem Ritus zum allgemeinen Nutzen eröffnet | am 29. April im Jahre des Herrn 1959.
Auf der Basis der Säule am Anfang der Strasse, Rom / Paris1959563Via ParigiPRISCI ROMANORUM AEVI COLUMNA | PERENNITATIS AUSPICIUM | AUREA FLUCTUANS NEC UNQUAM DEMERSA NAVIS | PRINCIPIS GALLORUM CIVITATIS INSIGNE | VINCULUM TESTANTUR MUTUAE DILECTIONIS || QUA URBIS RECTORES | III KAL(endas) MAIAS A(nno) D(omini) MDCCCCLVIIII | TITULO GEMINAE SORORIS | LUTETIAE PARISIORUM | HANC STATUERUNT VIAM NUNCUPARI(L. Wirtz): Die Säule der alten Ära der Römer, | Wahrzeichen der Ewigkeit, | und das goldene Schiff, treibend, doch nie untergehend, | Emblem der höchsten Stadt Frankreichs, | bezeugen das Band gegenseitiger Liebe, || mit dem die Bürgermeister | am 29. April 1959 | beschlossen, auf den Namen der Zwillingsschwester, | Paris, | diese Straße zu taufen.
An der Front, Papst Sixtus V., Stützmauer1588564Via dei Penitenzieri Nr. 17IUSSU OPTIMI PRINCIPIS SIXTI V P(ontificis) M(aximi) URBEM | ROMAM PASSIM MAGNIFICENTISSIMIS | OPERIBUS EXORNANTIS | RUPEM MONTIS S(ancti) SP(irit)US IN VIAM PUBLICAM RUENTEM | SAXIS TERRA COENO REPLENTEM FUNDAMENTIS ANTE || A IO(anne) BAPTISTA RUINO BONONIEN(si) | PRAECEPTORE IACTIS | ANT(onius) MELIORIUS PICENUS EP(iscop)US S(ancti) MARCI SUCCESSOR MURO | FIRMISSIMO FULSIT MUNIVIT AEDIFICIIS ORNAVIT | MDLXXXVIIIVgl. Forcella (1875), vol. VI, S. 400, Nr. 1226(L. Wirtz): Auf Geheiß des vortrefflichen Fürsten Papst Sixtus V., der die Stadt | Rom allenthalben mit den prächtigsten | Bauwerken schmückte, | hat den Fels des Berges Santo Spirito, der auf die öffentliche Straße stürzte | und diese mit Gestein, Erde und Schlamm anfüllte, nach vorheriger Grundlegung || unter Leitung von Giovanni Battista Ruino aus Bologna, | Antonio Migliori aus Piceno, Bischof von San Marco, nachfolgend mit | unerschütterlicher Mauer gestützt, befestigt und mit Gebäuden geschmückt | 1588.
An der Front, Papst Pius XI.?565Via dei Penitenzieri / Borgo S. SpiritoAEDES SIXTO V P(ontifice) M(aximo) EXTRUCTAE | MELIORE INSTAURATAE SUNT FORMA | PIO XI P(ontifice) M(aximo) | QUINQUAG(esimum) SACERDOTII ANNUM CELEBRANTE(L. Wirtz): Das durch Papst Sixtus V. errichtete Gebäude | ist in besserer Form restauriert worden | unter Papst Pius XI., | als dieser das 50. Jahr seiner Priesterwürde feierte.
An der Front, Pius IX.1862566Via di Porta Angelica Nr. 28PIUS IX PONTIFEX MAXIMUS | A SOLO EXCITAVIT | AN(no) MDCCCLXII(L. Wirtz): Papst Pius IX. | errichtete dies von Grund auf | im Jahre 1862.
Gedenktafel am Haus Nr. 12 A gegenüber der Kirche S. Andrea della Fratteita566.1Via della Mercede Nr. 12 AQui | visse e morì | Gianlorenzo Bernini | sovrano dell’ arte | al quale si chinarono || riverenti | papi principi populi | VII Dec. MDCCCXCVIII.Vgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.191, Anm.(L. Gerke): Hier | lebte und starb | Gianlorenzo Bernini, | König der Kunst, | vor dem sich beugten || voll Ehrerbietung| Päpste, Fürsten und Völker. | 7. Dezember 1898.Zum 300. Geburtstag des Gian Lorenzo Bernini
An der Front1869566.2Via della Mercede Nr. 48-52OMNIA VANITAS OMNIA VANITAS OMNIA VANITAS | [PER] VARIAS HEIC AETATES ET TEMPORA VITAE AETERNAM AEQUE OMNES TENDIMUS IN PATRIAM | A SOLO | RESTITUTA | AN(no) DOM(ini) || MDCCCLXIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.122(L. Wirtz): Alles Eitelkeit! Alles Eitelkeit! Alles Eitelkeit! | Durch verschiedene Alter hindurch und Zeiten des Lebens | streben wir alle hier gleich | hin zum ewigen Heim. | Von Grund auf | wiedererrichtet | im Jahre des Herrn || 1869.
Über dem Brunnen, oben, Papst Pius IV. und Clemens XI.1565567aVia di Porta Cavalleggeri / Piazza del Sant’ UfficioPIUS IIII PONT(ifex) MAX(imus) | UTILITATI PUBLIC(a)E ET | COM(m)ODITATI EQUITUM | CUSTODI(a)E PONT(ificalis) AN(n)O | SAL(utis) MDLXVVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 105, Nr. 147(L. Wirtz): Papst Pius IV. (errichtete dies) | zum Gemeinwohl und | zum Nutzen der päpstlichen Ritterwache im Jahre | des Heils 1565.
Über dem Brunnen, unten, Papst Pius IV. und Clemens XI.1713567bVia di Porta Cavalleggeri / Piazza del Sant’ UfficioAQUAM UTILITATI PUBLICAE | ET COMMODITATI EQUITUM CUSTODIAE | QUAM PIUS IV PONT(ifex) MAX(imus) | PERDUCENDAM CURAVERAT | QUAEQUE IN USU ESSE DESIERAT || CLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) | RESTITUIT | ANNO SAL(utis) MDCCXIII | PONTIF(icatus) XIIIVgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 113, Nr. 172(L. Wirtz): Zum Gemeinwohl | und Nutzen der Ritterwache | hat das Wasser, welches Papst Pius IV. hierhin führen ließ | und welches nicht mehr in Gebrauch war, || Papst Clemens XI. | wieder hergebracht | im Jahre des Heils 1713, | im 13. Jahr seines Pontifikats.
An der Mauer, Papst Pius IX., Stadtmauer1858568Via di Porta Cavalleggeri / Piazza del Sant’ UfficioMURUM | URBIS LEONIANAE | A NICOLAO V PONT(ifice) MAX(imo) | REFECTUM | PIUS IX PONT(ifex) MAX(imus) || INSTAURAVIT | TUTIOREMQ(ue) REDDIDIT | ANNO MDCCCLVIII | CURANTE IOSEPHO FERRARI PRAEF(ecto) AER(arii)Vgl. Forcella (1879), vol. XIII, S. 46, Nr. 79(L. Wirtz): Die Mauer | der Leoninischen Stadt, | von Papst Nikolaus V. | wiedererrichtet, | ließ Papst Pius IX. || restaurieren | und sicherer machen | im Jahre 1858, | unter Leitung von Giuseppe Ferrari, dem Schatzmeister.
Über dem Eingang?569Via del Portico d’Ottavia Nr. 28ID VELIS QUOD POSSIS(L. Wirtz): Du sollst das wollen, das du (erreichen) kannst!
An der Front1868569.1Via del Pozzetto Nr. 119-124ABSTINE SUSTINE ABSTINE SUSTINE ATTENDE TIBI | PROBATA REBUS ASPERIS FIDENS DEO A(nno) D(omini) MDCCCLXVIII VIRTUS PERENNI LUCTUM MUTAT GAUDIOVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.123(L. Wirtz): Halt dich zurück! Halt aus! Halt dich zurück! Halt aus! Sorge um dich! | Bewährt in rauhen Zeiten und auf Gott gestützt verwandelt Tugend Traurigkeit in ew’ge Freud. Im Jahre des Herrn 1868.
Im Hof dahinter an einer Brunnen1578570aVia dei Prefetti Nr. 17LAC PUERIS LUPA DULCE DEDIT NON SAEVA GEMELLIS | LAC PUERIS LUPA DULCE DEDIT NON SAEVA GEMELLIS | QUAE FLUIT ASSIDUE QUAE LACTE EST DULCIOR IPSO | PURIOR ELECTRO FRIGIDIORQUE NIVE | HINC IGITUR LYMPHAS BENE TERSA SEDULUS URNA || ET PUER ET IUVENIS PORTET ANUSQUE DOMUM | FONTICULO PROHIBENTUR EQUI PROHIBENTUR ASELLI | NEC CANIS HINC FOEDO NEC CAPER ORE BIBIT | M D LXXVIII(L. Wirtz): Liebliche Milch gab die Wölfin den Zwillingsjungen, die zahme; | so gibt ein sanfter Wolf dir, du Nachbar, das Nass, | das ohne Unterlass fließt und das selbst süßer als Milch ist, | klarer als Bernstein und kühler noch als jeder Schnee. | Von hier also soll jeder aus gut gesäuberter Urne || tragen das Wasser nach Haus, gleich ob jung oder alt. | Von dieser kleinen Quelle gebannt sind Pferde und Esel | noch trinkt mit hässlichem Maul hier ein Hund oder Bock. | 1578
Im Durchgang zum Hof, Brunnen?570bVia dei Prefetti Nr. 17SIT PROC[ — — ]TIBUS UNDIS | DESTERA Q[ — — ]TINCTA RUBET | SIT QUOQUE L[ — — ]O INFECTA VENENO | VIBRAT IN [ — — ]VA DEUM | IMPURO NON [ — — ]E CRUENTIS || VIRGENEI P[ — — ] AQUAM(L. Wirtz): Fern sei vom klaren Wasser, das mit dem Glas tritt in Wettstreit, | die mit menschlichem Blut rotbefeuchtete Hand. | Fern sei auch die Zung’, die, mit schwarzem Gifte verpestet, | wütige Stachel schwingt gegen den ewigen Gott. | Nicht ist erlaubt, mit unreinem Mund und blutigen Händen | dies reine Wasser zu stehl’n vom jungfräulichen Born. 1578.
Über dem Eingang?571Via di S. Sabina / Via S. Alberto Magno Nr. 17OMNIUM RERUM VICISSITUDO EST(L. Wirtz): In allen Dingen ist Wandel.
An der Front des Hauses Nr. 147-151, bei der Piazza Barberini571.1Via SistinaCITO HAC RELICTA ALIENA QUAM STRUXIT MANUS AETERNAM INIBIMUS IPSI QUAM STRUIMUS DOMUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.156(L. Wirtz): Schnell lassen wir dies Haus, von fremder Hand erbaut, und werden zieh’n ins ew’ge, das wir selbst erbau’n.
An der Front1933572Via della Tribuna di Tor de’ Specchi Nr. 18 / Piazza d’AracoeliREST(auratum) ET AMPL(ificatum) ANNO JUB(ilaei) MCMXXXIII A FASC(ibus) RENOVATIS XII(L. Wirtz): Instandgesetzt und erweitert im Jubeljahr 1933, dem 12. Jahr des Faschismus.
An der Front?573Via Venti Settembre Nr. 20, Ministero dell’ Agricoltura e delle ForestePER MARE PER TERRAS IT VIS HUMANA PER AETHRAM DUM SUPERAT GENERI VIRTUS ANTIQUA PARENTUM AUGEAT ITALIAM DIVINI GLORIA RURIS ARS FELIX VICTORQUE LABOR SIBI VINDICAT ORBEM(L. Wirtz): Über das Meer und die Erde geht menschliche Kraft und den Äther; wenn nur die alte Tugend der Väter dem Volke bleibet erhalten, soll der Ruhm des göttlichen Landes Italien vergrößern; glückliche Kunst und siegreiche Arbeit bewahr’n sich den Erdkreis.
Über dem Treppenaufgang, Philippo Colonna1618574Via Ventiquattro Maggio Nr. 14PHILIPPUS COLUMNA | PALIANITALEACOTII | ET MARSORUM DUX | HORTOS QUIRINALES AVITOS | CULTU AMOENIORE || EXHILARAVIT | AMBITU ELEGANTIORE | CONCLUSIT | ANNO DOMINI MDCXVIII(L. Wirtz): Filippo Colonna, | Herzog von Paliano, Tagliacozzo und der Marser, | hat die großväterlichen Gärten des Quirinal | durch gefälligere Ausstattung | aufgeheitert | und durch geschmackvolleren Umriss | eingefasst | im Jahre des Herrn 1618.
An der Front, Iacobus Balestra1891/98575aVia Vittorio Veneto Nr. 56IAC(obus) BALESTRA IUXTA VIAM QUAM PRIMUM CUM AEDILITATEM GERERET STERNENDAM EXCOGITAVIT A FUNDAMENTIS EREXIT A(nno) MDCCCXCI(L. Wirtz): Jacopo Balestra errichtete (dies), neben der Straße, die, als er das Amt des Ädilen bekleidete, zu pflastern er als erster ersann, im Jahre 1891.
An der Front, Iacobus Balestra, an dem Erweiterungsbau rechterhand fortgesetzt1891/98575bVia Vittorio Veneto Nr. 56PRODUXIT A(nno) MDCCCXCVIII(L. Wirtz): (Er) erweiterte (das Gebäude) im Jahre 1898.
An der Front, über dem Eingang, Papst Clemens XI.1715576aVia delle Zoccolette Nr. 15CLEMENS XI PONT(ifex) MAX(imus) | PERICLITANTES PUELLAS PER URBEM COLLECTAS | AC OLIM APUD VELABRU(m) INN(ocentio) XII P(ontifice) M(aximo) IUBENTE LOCATAS | UT AMPLIORIBUS | SALUBRIORIBUSQUE AEDIBUS CUSTODIRENTUR || HUC TRANSTULIT | ANNO SAL(utis) MDCCXV PONTIF(icatus) XV(L. Wirtz): Papst Clemens XI. | ließ die gefährdeten Mädchen, die in der Stadt aufgelesen | und einst auf Befehl von Papst Innozenz XII. beim Velabrum untergebracht wurden, | damit sie durch ein weiträumigeres | und tauglicheres Haus geschützt werden mögen, || hierhin bringen | im Jahre des Heils 1715, im 15. Jahr seines Pontifikats.
An der Front, weiter links, Papst Clemens XI.1715576bVia delle Zoccolette Nr. 15CLEMENTI XI P(ontifici) O(ptimo) M(aximo) | QUOD | HAS AEDES PRO AMPL(iori) AC SALUB(riori) DOMICILIO PUELLAR(um) PER | URBEM COLLECTAR(um) UNA CUM ALIQ(ua) QUANT(itate) AQUAE VIRG(inis) ET | 2/3 (!) AQU(ae) PAULAE COEMERIT ET IPSAS AEDES P(a)ENE EXINTEGRO REFICI || IUSSERIT ALTERAMQ(ue) UNCIAM CUM DIMIDIA EIUSDEM AQU(ae) | PAULAE PROXIMO DE FONTE APUD PONTEM XYSTUM FLUENTIS | PARI SUA LARGITATE DONAVERIT | ALEX(ander) BONAVENTURA ARCHIEP(iscop)US NAZIANZ EIUS A SEC | ELEEMOSYN || HUIUS LOCI PRAELATUS | IN | PERP(etuum) TANT(orum) BENEFIC(iorum) MONUM(entum) P(onendum) F(ecit) ANNO SALUTIS MDCCXV(L. Wirtz): Für Papst Clemens XI., den besten und größten, | da | er dieses Gebäude als größere und tauglichere Residenz für | in der Stadt aufgelesene Mädchen mit einer bestimmten Menge Acqua Vergine und | 2/3 Acqua Paola aufkaufte und das Haus selbst fast von Grund auf wiederrichten || ließ und weitere anderthalb Unzen derselben Acqua | Paola, von der nahen Quelle beim Ponte Sisto entspringend, | mit seiner gleichen Großzügigkeit spendete, | ließ Alessandro Bonaventura, Erzbischof von Nazianz, dessen privater | Almosenier, || Prälat dieses Ortes, | als | ewiges | Denkmal so großer Wohltaten dies errichten im Jahre des Heils 1715.
In der Vorhalle der Galleria über dem Eingang, Marco Antonio Borghese1782577Villa BorgheseSCIP(io) BURGHESIUS CARD(inalis) T(itularis) S(ancti) CHRYSOGONI FECIT | M(arcus) ANT(onius) BURGHESIUS | IN SPLENDIDIOREM FORMAM RESTITUIT | ANNO MDCCLXXXII(L. Wirtz): Scipione Borghese, Titularkardinal von San Crisogono, errichtete dies, | Marcantonio Borghese restaurierte es zu prächtigerer Gestalt | im Jahre 1782.
Am Wasserturm auf der Piazzale dei Daini, S, über dem Eingang?578aVilla BorgheseQUIESCIT UT REFLUAT | E CONSULE MARCIA E PONTIFICE PIA(L. Wirtz): Es (das Wasser) ruht, um zurückzufließen | (es ist benannt) nach dem Konsul Marcia, nach dem Papst Pia.
Am Wasserturm auf der Piazzale dei Daini, W?578bVilla BorgheseHERBIS FLORIBUSQUE VIGOR | PRISCIS ROMANIS NOVISQUE IUCUNDA(L. Wirtz): (Das Wasser ist) Kraft für Kräuter und Blumen, | den alten wie den neuen Römern erfreulich.
Am Wasserturm auf der Piazzale dei Daini, N?578cVilla BorgheseNOVO URBIS DECORI | REMOTIS E COLLIBUS ADVENIT OPTATISSIMA(L. Wirtz): Zum neuen Glanze der Stadt | kommt es (das Wasser) aus weit entfernten Hügeln hochwillkommen.
Am Wasserturm auf der Piazzale dei Daini, O?578dVilla BorgheseRESTINGUIT SITIM SUAVITER | VETUSTA NOMINE GRATISSIMA HAUSTU(L. Wirtz): Es (das Wasser) löscht den Durst angenehm, | altehrwürdig im Namen, wohltuend im Schlucke.
Im Saal des Frieses an der Decke, links, Salvador Bermúdez de Castro1863579aVilla FarnesinaAEDES UNDIQUE FATISCENTES | NE RAPHAELIS ALIORUMQUE OPERA DEPERIRENT | NOVIS ADDITIS CONSTRUCTIONIBUS | SUSTENTATAE EXORNATAE PERFECTAE(L. Wirtz): Das von allen Seiten auseinanderfallende Gebäude wurde, | damit nicht die Werke des Raffael und anderer zugrunde gehen, | durch Hinzufügung neuer Konstruktionen | aufrechterhalten, geschmückt, vollendet.
Im Saal des Frieses an der Decke, rechts, Salvador Bermúdez de Castro1863579bVilla FarnesinaSALVATOR BERMUDEZ A CASTRO | DUX RIPALDAE PRINCEPS S(anctae) LUCIAE | MARCHIO DE LEMA ANNO D(omini) MDCCCLXIII | SUSTINUIT EXORNAVIT PERFECIT(L. Wirtz): Salvador Bermúdez de Castro | Herzog von Ripalda, Fürst Santa Lucia, | Markgraf von Lema, hat im Jahre des Herrn 1863 | dies aufrechterhalten, geschmückt, vollendet.
An der Mauer im südöstlichen Teil des Gartens579.1Villa FarnesinaQUISQUIS HUC ACCEDIS | QUOD TIBI HORRIDUM VIDETUR | MIHI AMAENUM (!) EST | SI PLACET MANEAS | SI TAEDET ABEAS || UTRUMQUE GRATUMVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.250(L. Wirtz): Wer auch immer du hier herantrittst, | was dir hässlich vorkommt, | kommt mir schön vor. | Wenn es dir gefällt, so bleibe, | wenn du überdrüssig bist, so gehe. || Beides ist mir willkommen.
An der Front579.2Villa Spada / Via Giacomo Medici Nr. 1VILLA NOBILIA | VIATOR | HIC UBI AEDES AD ANIMOS | INTER AMOENA EXHILARANDOS | A VINCENTIO NOBILIO EXCITATAS | ADSPICIS || AUG(ustum) CAESAREM AQUAE DE SUO NOMINE VOCITATAE | EX LACU ALSIATINO MILLIARIO XIV | CONCEPTAE | ET IN TRANSTIBERINAM REGIONEM PERDUCTAE | EMMISARIUM EXTRUXISSE NE SIS NESCIUS || DIXI ABI FELIX ET VALE | AN(no) SAL(utis) MDXXXIXVgl. Bartels, Roms Sprechende Steine (2018), S.253(L. Wirtz): Villa Nobili. | Reisender, | hier, wo du das Gebäude betrachtest, | das von Vincenzo Nobili errichtet wurde, | um das Gemüt in schöner Gegend aufzuheitern: || Dass Augustus Caesar für das Wasser, das nach seinem Namen benannt ist, | entnommen aus dem Alsietischen See beim 14. Meilenstein | und nach Trastevere geführt, | eine Leitung errichtete, dessen sei nicht unwissend. || Ich habe gesprochen. Geh glücklich hinfort und lebe wohl! | Im Jahre des Heils 1639.
An der Front, Kardinal Jules Mazarinlat1650580SS. Vincenzo e AnastasioANNO IUBIL(a)EI MDCL IULIUS S(anctae) R(omanae) E(cclesiae) D(ecanus) CAR(dinalis) A FUNDAMEN(tis) EREXIT MAZARINUS(L. Wirtz): Im Jubeljahr 1650 ließ Jules Mazarin, Dekan und Kardinal der Heiligen Römischen Kirche, (diese Kirche) von Grund auf errichten.
In der Vorhalle über dem Eingang, Papst Sixtus IV.lat1475581S. VitaleSIXTUS IIII PON(tifex) MAX(imus) A FUNDAMENTIS RESTAURAVIT A- | NNO IUBIL(a)EI M° CCCC LXXV(L. Wirtz): Papst Sixtus IV. restaurierte (diese Kirche) von Grund auf | im Jubeljahr 1475.
An der Einfassungsmauer der Ausgrabung gegenüber der Trajansäulelat1814/15529.0TrajansforumPIUS VII P(ontifrex) M(aximus) AN(no) PONTIFICATUS SUI XV | FORI TRAIANI AREAM | PRAECINCTIONIS OPERE ABSOLUTO | PODIO ET SCALIS EXSTRUCTIS | COLUMNARUM SCAPIS VETERI SEDE CONLOCATIS || IN HANC FORMAM REDIGI ORNARIQUE IUSSIT(L. Wirtz): Papst Pius VII. ließ im 15. Jahre seines Pontifikats | das Areal des Trajansforums, | nach Beendigung der Ummauerungsarbeiten | und dem Bau einer Terrasse und Treppe | sowie nach Rückversetzung der Säulenschäfte an ihren alten Standort, || in diese Form bringen und ausgestalten.
Im rechten äußeren Seitenschiff vorn rechts, Grabinschrift für Kardinal Antonio Martinez de Chaves von Portugallat1447116S. Giovanni in LateranoSEPULCRUM DOMINI ANTONII | CARDINALIS PORTUGALENSIS QUI | OBIIT ROM(a)E DIE XI MENSIS LULII (!) A- | NNO A NATIVITATE DOMINI M° | CCCC° XLVII° CUIUS ANIMA || IN PACE REQUIESCAT AMEN(L. Wirtz): Das Grab des Herrn Antonius, | Kardinal von Portugal, der | starb in Rom am 11. Juli | im Jahre nach der Geburt des Herrn | 1447. Seine Seele || möge in Frieden ruhen. Amen.

About